نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری روان شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استاد، گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

3 استاد، گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

4 استاد، گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی در کاهشِ اضطراب امتحان و افزایشِ نگرش نسبت به مدرسه در دانش-آموزان پایه یازدهم شهر تهران است. روش پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل می‌باشد. جامعة آماری پژوهش شاملِ کلیة دانش‌آموزان پایة یازدهم شهر تهران، در سال تحصیلی 97-1396، بودند. از جامعة مذکور، با استفاده از روش خوشه‌ای چند مرحله‌ای، 88 دانش‌آموز (44 دختر و 44 پسر) که نمراتِ بالایی در پرسشنامة اضطراب امتحان فریدبن (1997) و نمراتِ پایینی در پرسشنامة نگرش به مدرسة مک‌کوچ و سیگل(2003)، کسب کرده بودند، انتخاب و به تصادف در 4 گروه (2 گروهِ آزمایش و 2 گروهِ کنترل) جایگزین شدند. سپس گروه‌های آزمایشی، در 8 جلسة 2 ساعته، پروتکل ذهن‌آگاهی را دریافت کردند. پس از اتمام جلسات، تمامی آزمودنی‌ها مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از روشِ آماری تحلیل کوواریانس تک متغیری و چند متغیری تجزیه و تحلیل شدند و یافته‌های پژوهش نشان داد که آموزش ذهن‌آگاهی در کاهشِ اضطراب امتحان و افزایشِ نگرش به مدرسه تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

آذرگون، حسن و کجباف، محمدباقر. (1389). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر کاهش نگرش ناکارآمد و افکار خودآیند دانشجویان افسرده دانشگاه اصفهان. مجلة روانشناسی، 14 (1)، 26-21.
باعزت، فرشته؛ صادقی، منصوره سادات؛ ایزدی فرد، راضیه و روبن زاده، شرمین. (1391). اعتباریابی و رواسازی آزمون اضطراب امتحان فریدبن. مجلة مطالعات روان‌شناختی، 8 (1)،66 -51.
بیابانگرد، اسماعیل. (1387). اضطراب امتحان، ماهیت، علل، درمان، همراه با آزمون‌های مربوطه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بیرامی، منصور و عبدی، رضا. (1388). بررسی تأثیر فنون مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان. فصلنامة علوم تربیتی، 2 (6)، 54-35.
بیرامی، منصور؛ موحدی، یزدان و علیزاده گورادل، جابر. (1394). اثربخشی درمان ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت در کاهش اضطراب اجتماعی و نگرش‌های ناکارآمد نوجوانان. فصلنامة علمی-پژوهشی شناخت اجتماعی، 4 (1)، 37-15.
حافظ­نیا، محمدرضا. (1391). مقدمه‌ای در روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
خجسته­مهر، رضا؛ عباسپور، ذبیح اله؛ کرایی، امین و کوچکی، رحیم. (1391). تأثیر برنامه موفقیت تحصیلی بر عملکرد تحصیلی، نگرش نسبت به مدرسه، خودپنداره تحصیلی، یادگیری شیوه موفقیت در مدرسه و سازگاری اجتماعی دانش آموزان. مجلة روانشناسی مدرسه، 5 (1)، 45-27.
سیف، علی‌اکبر. (1389). سنجش فرایند و فراورده یادگیری (ویرایش دوم). تهران: نشر دوران.
سیف، علی‌اکبر. (1395). معرفی درمان‌های رفتاری و شناختی نسل‌های اول و دوم و سوم با تأکید بر درمان وابسته به پذیرش و تعهد (ACT) (چاپ اول)، تهران: کتاب دیدآور.
شیخ‌الاسلامی، علی. (1392). تأثیر آموزش برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی و مهارت‌های مطالعه بر اضطراب امتحان و تعلل‌ورزی دانش‌آموزان پسر پیش‌دانشگاهی. رسالة دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
شیدایی اقدم، شوان و فاطمی­پور، حمیدرضا. (1396). تأثیر آموزش توجه آگاهی بر کاهش اضطراب امتحان. مجلة اندیشه و رفتار، 11 (45)، 51-23.
قمری، محمد و حسینی، گلفر. (1396). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اضطراب امتحان دانش آموزان دختر. فصلنامة علمی پژوهشی زن و فرهنگ، 8 (1)، 43-33.
کاویانی، حسین؛ جواهری، فروزان و بحیرایی، هادی. (1384). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) در کاهش افکار خودآیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب: پیگیری 60 روزه. مجلة تازه‌های علوم شناختی، 7 (1)، 122-109.
گل­پور، رضا و امینی، محمد. (1391). اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر بهبود ذهن آگاهی و افزایش ابراز وجود در دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان. مجلةروان‌شناسیمدرسه، 1 (3)، 100-84.
متین راد، مهرداد. (1389). مقایسة روش‌های تن‌آرامی و مراقبة کوتاه‌مدت در کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان دبیرستانی شهر تهران. رسالة دکتری چاپ‌نشده، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
مصرآبادی، جواد. (1389). هنجاریابی و تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامة تجدیدنظر شده سنجش نگرش نسبت به مدرسه. فصلنامة علوم تربیتی، 3 (12)، 120-107.
مصرآبادی، جواد؛ زوار، تقی و جباری، ثریا. (1394). نقش مؤلفه‌های عاطفه به مدرسه، صفات شخصیت و عملکرد تحصیلی در تمایزگذاری بین دانش‌آموزان منضبط و دارای مشکل انضباطی. نشریة علمی- پژوهشی آموزشی و ارزشیابی، 8 (29)، 108-93.
مک‌کی، میتو؛ وود، جفری و برنتلی، جفری. (1391). تکنیک‌های رفتاردرمانی دیالیتیکی. (ترجمة حسن حمیدپور، حمید جمعه‌پور و زهرا اندوز). تهران: نشر ارجمند (تاریخ چاپ به زبان اصلی وجود ندارد).
موسوی، فرانک و بدری، عمران. (1395). رابطه آگاهی‌های فراشناختی با خودپنداره تحصیلی، نگرش نسبت به مدرسه و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان. فصلنامة علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7 (1)، 83-57.
 
Beauchemin, J., Hutchins, T. L., & Patterson, F. (2008). Mindfulness meditation may lessen anxiety, promote social skills, and improve academic performance among adolescents with learning disabilities. Complementary Health Practice Review, 13(1), 34-45.
Dane, E. (2011). Paying attention to mindfulness and its effects on task performance in the workplace. Journal of management, 37(4), 997-1018.
Duraku, Z. H. (2017). Factors influencing test anxiety among university students. The European Journal of Social & Behavioural Sciences, 18(1), 2325.
Eccles, J. S., & Roeser, R. W. (2009). Schools, academic motivation, and stage‐environment fit. Handbook of adolescent psychology, 1.
Epstein, B. J. (2010). Effects of a mindfulness based stress reduction program on fathers of children with developmental disability. Hofstra University.
Flavell, J. H., & Flavell, E. R. (2004). Development of children's intuitions about thought-action relations. Journal of cognition and development, 5(4), 451-460.
Friedman, I. A., & Bendas-Jacob, O. (1997). Measuring perceived test anxiety in adolescents: A self-report scale. Educational and Psychological Measurement, 57(6), 1035-1046.
Geschwind, N., Peeters, F., Huibers, M., van Os, J., & Wichers, M. (2012). Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in relation to prior history of depression: randomised controlled trial. The British Journal of Psychiatry, 201(4), 320-325.
Grupe, D. W., & Nitschke, J. B. (2013). Uncertainty and anticipation in anxiety: an integrated neurobiological and psychological perspective. Nature Reviews Neuroscience, 14(7), 488.
Hashmat, S., Hashmat, M., Amanullah, F., & Aziz, S. (2008). Factors causing exam anxiety in medical students. Journal-Pakistan Medical Association, 58(4), 167.
Jansen, B. R., Louwerse, J., Straatemeier, M., Van der Ven, S. H., Klinkenberg, S., & Van der Maas, H. L. (2013). The influence of experiencing success in math on math anxiety, perceived math competence, and math performance. Learning and Individual Differences, 24, 190-197.
Jansen, B. R., Louwerse, J., Straatemeier, M., Van der Ven, S. H., Klinkenberg, S., & Van der Maas, H. L. (2013). The influence of experiencing success in math on math anxiety, perceived math competence, and math performance. Learning and Individual Differences, 24, 190-197.
Jansen, B. R., Louwerse, J., Straatemeier, M., Van der Ven, S. H., Klinkenberg, S., & Van der Maas, H. L. (2013). The influence of experiencing success in math on math anxiety, perceived math competence, and math performance. Learning and Individual Differences, 24, 190-197.
Kabat‐Zinn, J. (2003). Mindfulness‐based interventions in context: past, present, and future. Clinical psychology: Science and practice, 10(2), 144-156.
Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and the world through mindfulness. Hachette UK.
Kavanagh, B. E., Harvey, J. T., & Mesagno, C. (2017). Social anxiety mediates the relationship between social connectedness and test anxiety: An exploratory investigation. Journal of Theoretical Social Psychology, 1(2), 60-69.
Lawson, D. J. (2006). Test anxiety: A test of attentional bias.
Lufi, D., Okasha, S., & Cohen, A. (2004). Test anxiety and its effect on the personality of students with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 27(3), 176-184.
McCoach, D. B., & Siegle, D. (2003). The school attitude assessment survey-revised: A new instrument to identify academically able students who underachieve. Educational and Psychological Measurement, 63(3), 414-429.
Miller, D. G. (2016). The Impact of Formal Extracurricular Activities on Satisfaction and Attitudes-toward-School among At-Risk Adolescents.
Napoli, M., Krech, P. R., & Holley, L. C. (2005). Mindfulness training for elementary school students: The attention academy. Journal of applied school psychology, 21(1), 99-125.
Pena, M., & Losada, L. (2017). Test anxiety in spanish adolescents: examining the role of emotional attention, and ruminative self-focus and regulation. Frontiers in psychology, 8, 1423.
Perri, S. (2017). The Impact of a Mindfulness-Based Intervention on Elementary School Students Anxiety Level.
Steele, C. M. (2011). Whistling Vivaldi: How stereotypes affect us and what we can do (issues of our time). New York, NY: WW Norton.
Stöber, J., & Esser, K. B. (2001). Test anxiety and metamemory: general preference for external over internal information storage. Personality and Individual Differences, 30(5), 775-781.
Takamiya, Y., & Tsuchiya, S. (2018). The self-care education for healthcare professional students using mindfulness. International Journal of Whole Person Care, 5(1).
Teens, S. (2010). Assessing the efficacy of an adapted in-class mindfulness-based training program for school-age children: A pilot study.
Trifoni, A., & Shahini, M. (2011). How does exam anxiety affect the performance of university students. Mediterranean Journal of Social Sciences, 2(2), 93-100.