نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی‌دانشکده روانشناسی‌دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، ایران

چکیده

هدف این پژوهش پیش­بینی رفتارهای پرخطر بر اساس توانایی­های شناختی با میانجی­گری ساختارهای انگیزشی در نوجوانان دبیرستانی شهر تهران در سال 96-1395 بود. 426 دانش­آموز دختر و پسر به روش خوشه­ای چندمرحله­ای انتخاب شدند و به پرسشنامه­های رفتارهای پرخطر (زاده محمدی و احمدآبادی، 1390)، ساختار انگیزشی (کاکس و کلینگر، 2004)، و توانایی­های شناختی (نجاتی،a1392) پاسخ دادند. برای تحلیل داده­ها از روش آماری مدل­یابی معادلات ساختاری (با استفاده از نرم افزار لیزرل) استفاده شد. شاخص برازش تطبیقی (94/0=CFI)، شاخص نیکویی برازش (95/0=GFI)، شاخص نرم­شده نیکویی برازش (92/0=AGFI) و ریشه دوم میانگین مجذورات خطای تقریب (08/0=RMSEA) حاکی از برازش الگوی مفهومی با داده­های گردآوری شده بودند. یافته­ها نشان دادند که ساختار انگیزشی (در دو بعد انطباقی و غیر انطباقی) رابطۀ بین توانایی­های شناختی و رفتارهای پرخطر را میانجی­گری می­کند. همچنین اثر مستقیم رفتار انطباقی و غیر انطباقی بر رفتارهای پرخطر معنادار بود. اثر مستقیم توانایی­های شناختی بر رفتار انطباقی و غیرانطباقی معنادار بود. همچنین توانایی­های شناختی توانستند 5 درصد از واریانس رفتار انطباقی و 28 درصد از واریانس رفتار غیر انطباقی را تبیین کنند. به علاوه ساختار انگیزشی (در دو بعد رفتار انطباقی و غیر انطباقی) و توانایی­های شناختی با هم توانستند 20 درصد واریانس رفتارهای پرخطر را پیش­بینی کنند.

کلیدواژه‌ها

پارسیان، منیژه؛ هاشمیان، کیانوش و ابوالمعالی، خدیجه. (1394). پیش­بینی نگرش به مصرف مواد مخدر در نوجوانان بر اساس عوامل خطرساز تربیتی، خانوادگی با میانجی­گری مهارت حل مسئله اجتماعی. مجله علوم پژوهش اردبیل، 15 (2)، 206-198.
رشید، خسرو. (1394). رفتارهای پرخطر در بین دانش آموزان نوجوان دختر و پسر شهر تهران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 15 (57)، 55-31.
ری کاف، تنکو و مارکولایدز، جرج ای. (1393). مبانی مدل یابی معادلات ساختاری با تاکید بر برنامه‌های LISREL ، EQS  و MPLUS، ترجمۀ بلال ایزانلو، محسن دهقانی، مجتبی حبیبی عسگرآباد. تهران: رشد. (انتشار به زبان اصلی، 2006).
زاده محمدی، علی و احمدآبادی، زهره. (1387). هم وقوعی رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان دبیرستانی شهر تهران. فصلنامه خانواده پژوهی. 4 (13)، 87-100.
زاده محمدی، علی؛ احمدآبادی، زهره و حیدری، محمود. (1390). تدوین و بررسی ویژگی­های روان­سنجی مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی. مجله رواتپزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 17 (3)، 225-218.
سلیمانیان، علی اکبر و فیروزآبادی، عباس. (1390). رابطه ساختار انگیزشی با سلامت روان و نگرش به مواد مخدر در دانشجویان. اعتیاد پژوهی. 5 (20): 25-40.
سلیمانیان، علی اکبر؛ گل پیچ، زینب و دررودی، حمید. (1392). مقایسه تاب‌آوری رفتارهای پرخطر بر اساس ساختار انگیزشی در نوجوانان. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. 5 (2)، 387-394.
صمیمی، زبیر؛ حیرتی، حبیبه؛ رامش، سمیه و کردتمینی، مسلم. (1395). نقش انگیزش تحصیلی در تبیین رفتارهای پرخطر دانش آموزان اقشار آسیب‌پذیر. فصلنامه سلامت روان کودک، 3 (3)، 95- 85.
ضرغام حاجبی، مجید؛ پورعبدل، سعید و سراوانی، شهرزاد. (1395). مقایسه خودتنظیمی انگیزشی و رفتارهای پرخطر در دانش آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی و دانش­آموزان عادی. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. 18 (3)، 88-97.
علیزادگانی، فاطمه؛ اخوان تفتی، مهناز و خادمی، ملوک. (1396). بررسی علل گرایش یه رفتارهای پرخطر در دانش­آموزان پسر دبیرستان­های تهران: فصلنامه انتظام اجتماعی. 9 (2)،.103-128
فتحی، یوسف و ذاکری پور، غلامرضا. (1393). شناسایی علل گرایش روان­شناختی نوجوانان به رفتارهای پرخطرو راهکارهای مقابله با آن. فصلنامه علمی- تخصصی دانش انتظامی پلیس پایتخت. 20 (6)، 95-126.
نجاتی، وحید و شیری، اسماعیل. (1392). شواهد عصب­شناختی نقصان کنترل مهاری و تصمیم­گیری مخاطره­آمیز در افراد سیگاری. تحقیقات علوم رفتاری، 11 (1)، 1-9.
نجاتی، وحید. (a 1392). پرسشنامه توانایی­های شناختی: طراحی و بررسی خصوصیات روان­سنجی. فصلنامه تازه­های علوم شناختی. 15 (2)، 11-19.
نجاتی، وحید. (b1392). ارتباط بین کارکردهای اجرایی مغز با تصمیم­گیری پرخطر در دانشجویان. تحقیقات علوم رفتاری، 11 (4)، 270-278.
 
 
Albert, D., Chein, J., & Steinberg, L. (2013). The teenage brain: Peer influences on adolescent decision making. Current directions in psychological science, 22(2), 114-120.
Baskin-Sommers, A; Sommers, I. (2006). The co-occurrence of substance uses and high-risk behaviors. In The Journal of adolescent health: official publication of the Society for Adolescent Medicine 38 (5), 609–611. DOI: 10.1016/j.jadohealth.2005.07.010.
Berthelsen, D., Hayes, N., White, S. L., & Williams, K. E. (2017). Executive function in adolescence: Associations with child and family risk factors and self-regulation in early childhood. Frontiers in psychology, 8, 903.
Brechwald, W. A., & Prinstein, M. J. (2011). Beyond homophily: A decade of advances in understanding peer influence processes. Journal of Research on Adolescence, 21(1), 166-179.
Brown, B. B. (2004). Adolescents’ relationships with peers. Handbook of adolescent psychology, 2, 363-394.
Casey, B. J., Jones, R. M., & Hare, T. A. (2008). The adolescent brain. Annals of the New York Academy of Sciences, 1124(1), 111-126.
Cleveland, M. J., Feinberg, M. E., & Jones, D. E. (2012). Predicting alcohol use across adolescence: Relative strength of individual, family, peer, and contextual risk and protective factors. Psychology of Addictive Behaviors, 26(4), 703.
Cox, W. M., & Klinger, E. (2002). Motivational structure: Relationships with substance use and processes of change. Addictive Behaviors, 27(6), 925-940.
Cox, W. M., & Klinger, E. (2004). Measuring motivation: the motivational structure questionnaire and personal concerns inventory. Handbook of motivational counseling: Concepts, approaches, and assessment, 141-175.
Cox, W. M., & Klinger, E. (Eds.). (2004). Handbook of motivational counseling: Concepts, approaches, and assessment. John Wiley & Sons.
Cox, W. M., & Klinger, E. (Eds.). (2011). Handbook of motivational counseling: Goal-based approaches to assessment and intervention with addiction and other problems. John Wiley & Sons.
Crone, E. A., & Dahl, R. E. (2012). Understanding adolescence as a period of social–affective engagement and goal flexibility. Nature Reviews Neuroscience, 13(9), 636.
De Guzman, M. R., & Bosch, K. R. (2007). High-risk behaviors among youth. Lincoln (NE): University of Nebraska–Lincoln Extension, Institute of Agriculture and Natural Resources.
Eckstrand, K. L., Choukas-Bradley, S., Mohanty, A., Cross, M., Allen, N. B., Silk, J. S., & Forbes, E. E. (2017). Heightened activity in social reward networks is associated with adolescents’ risky sexual behaviors. Developmental cognitive neuroscience, 27, 1-9.
Ernst, M., & Fudge, J. L. (2009). A developmental neurobiological model of motivated behavior: anatomy, connectivity and ontogeny of the triadic nodes. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 33(3), 367-382.
Fadardi, J. S., & Cox, W. M. (2008). Alcohol-attentional bias and motivational structure as independent predictors of social drinkers’ alcohol consumption. Drug & Alcohol Dependence, 97(3), 247-256.
Greene, K., Krcmar, M., Walters, L. H., Rubin, D. L., & Hale, L. (2000). Targeting adolescent risk-taking behaviors: the contributions of egocentrism and sensation-seeking. Journal of adolescence, 23(4), 439-461.
Groman, S. M., James, A. S., & Jentsch, J. D. (2009). Poor response inhibition: at the nexus between substance abuse and attention deficit/hyperactivity disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 33(5), 690-698.
Ivaniushina, V., Alexandrov, D., & Musabirov, I. (2016). The Structure of Students’ Motivation: Expectancies and Values in Taking Data Science Course. Вопросы образования, (4 (eng)).
Kann, L; McManus, T; Harris, W. A.; Shanklin, S. L.; Flint, K. H.; Hawkins, J et al. (2016). Youth Risk Behavior Surveillance - United States, 2015. In Morbidity and mortality weekly report. Surveillance summaries (Washington, D.C.: 2002) 65 (6), 1–174. DOI: 10.15585/mmwr.ss6506a1.
Lindberg, L. D., Boggess, S., & Williams, S. (2000). Multiple Threats: The Co-Occurrence of Teen Health Risk Behaviors.
Luna, B., Marek, S., Larsen, B., Tervo-Clemmens, B., & Chahal, R. (2015). An integrative model of the maturation of cognitive control. Annual review of neuroscience, 38, 151-170.
Richter, M. (2010). Risk behaviour in adolescence. Springer Fachmedien.
Roditis, M., Delucchi, K., Cash, D., & Halpern-Felsher, B. (2016). Adolescents' perceptions of health risks, social risks, and benefits differ across tobacco products. Journal of Adolescent Health, 58(5), 558-566.
Somerville, L. H., Jones, R. M., & Casey, B. J. (2010). A time of change: behavioral and neural correlates of adolescent sensitivity to appetitive and aversive environmental cues. Brain and cognition, 72(1), 124-133.
Victor, E. C., & Hariri, A. R. (2016). A neuroscience perspective on sexual risk behavior in adolescence and emerging adulthood. Development and psychopathology, 28(2), 471-487.
Votta, E., & Manion, I. (2004). Suicide, high-risk behaviors, and coping style in homeless adolescent males' adjustment. Journal of Adolescent Health, 34(3), 237-243.