نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار روان‌شناسی تربیتی و تحولی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهیدبهشتی

3 دانشیار روان‌شناسی تربیتی و تحولی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

مرور مبانی نظری و شواهد تجربی پیرامون آخرین تحرکات فکری در محدوده تلاش محققان علاقه‌مند به قلمرو مطالعاتی انگیزش پیشرفت، ضرورت واکاوی بیش‌ازپیش دلایل تمایزدهنده مدل‌های رفتاری منتخب به­وسیله فراگیران در محیط‌های پیشرفت را به‌وضوح مورد تأکید قرار می‌دهد. مطالعه مدل‌های رفتاری مزبور از طریق تلاشی سیستماتیک با هدف تمرکز بر اَشکال ارجح این مدل‌های رفتاری، هرگونه تمایزیافتگی در سبک زندگی تحصیلی فراگیران را مستدل می‌سازد. ظرفیت‌ تفسیری نظریه‌های معاصر انگیزش پیشرفت، بستر اطلاعاتی توانمندی را پیرامون ظهور و بروز مدل‌های رفتاری تسهیل‌کننده و یا بازدارنده سلامت تحصیلی فراگیران فراهم می‌آورد. بی‌شک، با تکیه‌بر آموزه‌های مفهومی برآمده از رویکرد روانشناسی سلامت تحصیلی، هرگونه تلاش در جهت تأکید بر بنیان‌های تئوریک رفتارهای سبک زندگی تحصیلی، علاوه بر ضرورت پروراندن مرزهای دانش نظری، فرصت‌آفرینی برای شناسایی ظرفیت‌های کاربردی این قلمرو مطالعاتی نوظهور را موجب می‌شود. مطالعه حاضر علاوه بر جهت‌دهی به فعالیت‌های علمی محققان تربیتی، از نقش انکارناپذیر در بهسازی نشانگرهای ذهنی اثربخشی محیط‌های پیشرفت برخوردار است. محققان در این مطالعه، ضمن تلاش برای ارائه ایده‌‌ای نوظهور در قلمرو روانشناسی سلامت تحصیلی با عنوان سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور، می‌کوشند با تأکیدی بجا بر توان تفسیری رویکردهای نظری معاصر در قلمرو مطالعاتی انگیزش پیشرفت، در جهت کمک به مفهوم‌سازی و متعاقب آن، عملیاتی‌سازی مفهوم نوپای «رفتارهای سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور» گام‌های استوار بردارند. بدین‌ترتیب، پژوهش تحلیلی حاضر، با تکیه‌بر نظریه‌های معاصر انگیزش پیشرفت، به ارائه مدلی مفهومی از رفتارهای فراگیران در محیط‌های پیشرفت می‌پردازد که هریک به میزانی و بسته به ماهیتشان، سلامت تحصیلی فراگیران را تسهیل و یا آن را بازداری می‌کنند. هدف از طراحی این مدل، که با عنوان «رفتارهای سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور» نام‌گذاری شده است، مطالعه ابعاد انگیزشی فراگیران در مبادرت به انتخاب الگوهای رفتاری مختلف در موقعیت‌های تحصیلی، با تکیه‌بر اجتماع نشان‌گرهای نهفته در رویکردهای معاصر انگیزش پیشرفت است به‌گونه‌ای که امکان پیش‌بینی و ترسیم نیمرخ انگیزشی فراگیران میسر گردد.

کلیدواژه‌ها

اسماعیلی، نیلوفر؛ شکری، امید؛ فتح‌آبادی، جلیل و حیدری، محمود. (1394). آزمون روابط ساختاری خودکارآمدی تحصیلی، الگوهای اسنادی، راهبردهای مقابله، هیجان‌های پیشرفت و اهمال‌کاری تحصیلی در دانشجویان»، پژوهش در نظام‌های آموزشی، سال نهم، شماره 30، ص 122-63.
حکمی، سارا و شکری، امید. (1394). رابطة بین جهت‌گیری‌های هدف پیشرفت و بهزیستی تحصیلی: الگوی اثرات میانجیگر هیجانات پیشرفت، فصلنامة مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، سال پنجم، شماره 11، 65-31.
رؤیایی، زهرا؛ شکری، امید؛ باقریان، فاطمه و شریفی، مسعود. (1396). تحلیل رابطة اهداف و فریبکاری تحصیلی: نقش میانجی عدم تعهد به اخلاق تحصیلی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال دوازدهم، شماره 1، 153-143.
شکری، امید؛ شهیدی، شهریار؛ مظاهری، محمدعلی؛ فتح‌آبادی، جلیل؛ رحیمی‌نژاد، سیدپیمان و خانجانی، مهدی. (1393). اثربخشی برنامة مداخله‌ای ایمن‌سازی روانی دانشجویان در برابر تجارب هیجانی منفی بر اساس الگوی پیشگیری پنسیلوانیا، فصلنامة مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، سال چهارم، شماره 7، 190-165.
فاتحی پیکانی، زهرا و شکری، امید. (1393)‌. نقش میانجی­گر هیجانات پیشرفت در رابطة باورهای خودکارآمدی تحصیلی و رویکردهای یادگیری، دوفصلنامة راهبردهای شناختی در یادگیری، سال دوم، شماره 3، 92-73.
فلسفین، زینب و شکری، امید. (1393). روابط ساختاری بین اسنادهای علّی، هیجان‌های پیشرفت و خودنظم‌جویی تحصیلی در دانشجویان، فصلنامة روان‌شناسی شناختی، سال دوم، شماره 2، 58-46.
گشتاسبی، زهرا؛ شکری، امید؛ فتح­آبادی، جلیل و شریفی، مسعود. (1396). تأثیر برنامة بازآموزی اسنادی بر هیجانات پیشرفت و مشغولیت تحصیلی دانشجویان، فصلنامة پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، سال چهارم، شماره 4، 38-23.
منصوری، الهام؛ شکری، امید؛ پورشهریار، حسین؛ پوراعتماد، حمیدرضا و رحیمی‌نژاد، سیدپیمان. (1393). اثربخشی برنامه تاب‌آوری پنسیلوانیا بر سبک‌های اسنادی و سازگاری روان‌شناختی دانشجویان، فصلنامة روان‌شناسی کاربردی، سال هشتم، شماره 30، 144-129.
Abramson, L. Y., Seligman, M. E., & Teasdale, J. D. (1978). Learned helplessness in humans: Critique and reformulation. Journal of abnormal psychology, 87(1), 49.
Anderman, L. H., & Anderman, E. M. (2009). Oriented towards mastery: Promoting positive motivational goals for students.
Artino Jr, A. R., & Jones II, K. D. (2012). Exploring the complex relations between achievement emotions and self-regulated learning behaviors in online learning. The Internet and Higher Education, 15(3), 170-175.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191.
Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American psychologist, 37(2), 122.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
Boman, P., Furlong, M. J., Shochet, I., Lilles, E., & Jones, C. (2009). Optimism and the school context. Handbook of positive psychology in schools, 51-64.
Burić, I., Sorić, I., & Penezić, Z. (2016). Emotion regulation in academic domain: Development and validation of the academic emotion regulation questionnaire (AERQ). Personality and Individual Differences, 96, 138-147.
Cleary, T. J., Velardi, B., & Schnaidman, B. (2017). Effects of the Self-Regulation Empowerment Program (SREP) on middle school students' strategic skills, self-efficacy, and mathematics achievement. Journal of school psychology, 64, 28-42.
Covington, M. V. (1984). The self-worth theory of achievement motivation: Findings and implications. The Elementary School Journal, 85(1), 5-20.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4), 227-268.
Dweck, C. S. (1986). Motivational processes affecting learning. American psychologist, 41(10), 1040.
Dweck, C. S., & Leggett, E. L. (1988). A social-cognitive approach to motivation and personality. Psychological review, 95(2), 256.
Farnese, M. L., Tramontano, C., Fida, R., & Paciello, M. (2011). Cheating behaviors in academic context: Does academic moral disengagement matter?. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 29, 356-365.
Feldman, D. B., & Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and empirical associations between goal–directed thinking and life meaning. Journal of Social and clinical Psychology, 24(3), 401-421.
Fives, H., & Buehl, M. M. (2016). Teacher Motivation: Self-Efficacy and Goal Orientation. In K. R. Wentzel., & D. B. Miele (Eds.), Handbook of Motivation at School (pp. 340-360). New York, NY: Routledge.
Furlong, M. J., Gilman, R., & Huebner, E. S. (Eds.). (2009). Handbook of positive psychology in schools. Routledge.
Gilman, R., & Anderman, E. M. (2006). The relationship between relative levels of motivation and intrapersonal, interpersonal, and academic functioning among older adolescents. Journal of School Psychology, 44(5), 375-391.
Goetz, T., Nett, U. E., Martiny, S. E., Hall, N. C., Pekrun, R., Dettmers, S., & Trautwein, U. (2012). Students' emotions during homework: Structures, self-concept antecedents, and achievement outcomes. Learning and Individual Differences, 22(2), 225-234.
Graham, S., & Weiner, B. (1996). Theories and principles of motivation. DC Berliner, RC Calfee (Eds) Handbook of educational psychology (63-84).
Johnson, J., Panagioti, M., Bass, J., Ramsey, L., & Harrison, R. (2017). Resilience to emotional distress in response to failure, error or mistakes: a systematic review. Clinical psychology review, 52, 19-42.
Juvonen, J., & Knifsend, C. (2016). School based peer relationships and achievement motivation. Handbook of motivation at school, 231-250.
Kaplan, A., & Patrick, H. (2016). Learning Environments and Motivation. In K. R. Wentzel., & D. B. Miele (Eds.), Handbook of Motivation at School (pp. 251-275). New York, NY: Routledge.
Keyes, C. L., & Lopez, S. J. (2002). Toward a science of mental health. Handbook of positive psychology, 45-59.
King, R. B., & McInerney, D. M. (2016). Culture and motivation. Handbook of motivation at school, 275-310.
Li, Y., Lan, J., & Ju, C. (2015). Achievement motivation and attributional style as mediators between perfectionism and subjective well-being in Chinese university students. Personality and Individual Differences, 79, 146-151.
Lopez, S. J., Rose, S., Robinson, C., Marques, S. C., & Pais-Ribeiro, J. O. S. E. (2009). Measuring and promoting hope in school children. Handbook of positive psychology in the schools, 37-51.
Martin, A. (2002). Motivation and academic resilience: Developing a model for student enhancement. Australian journal of education, 46(1), 34-49.
Martin, A. J. (2008). Enhancing student motivation and engagement: The effects of a multidimensional intervention. Contemporary Educational Psychology, 33(2), 239-269.
Martin, A. J. (2013). Academic buoyancy and academic resilience: Exploring ‘everyday’and ‘classic’resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 34(5), 488-500.
Martin, A. J., Marsh, H. W., & Debus, R. L. (2001). Self-handicapping and defensive pessimism: Exploring a model of predictors and outcomes from a self-protection perspective. Journal of Educational Psychology, 93(1), 87.
Muis, K. R., Pekrun, R., Sinatra, G. M., Azevedo, R., Trevors, G., Meier, E., & Heddy, B. C. (2015). The curious case of climate change: Testing a theoretical model of epistemic beliefs, epistemic emotions, and complex learning. Learning and Instruction, 39, 168-183.
Nicholls, J. G., Cobb, P., Wood, T., Yackel, E., & Patashnick, M. (1990). Assessing students' theories of success in mathematics: Individual and classroom differences. Journal for Research in Mathematics education, 109-122.
Noble, T., & McGrath, H. (2008). The positive educational practices framework: A tool for facilitating the work of educational psychologists in promoting pupil wellbeing. Educational and child psychology, 25(2), 119-134.
Norrish, J. M., Williams, P., O'Connor, M., & Robinson, J. (2013). An applied framework for positive education. International Journal of Wellbeing, 3(2).
Oades, L. G., Robinson, P., & Green, S. (2011). Positive education: Creating flourishing students, staff and schools. InPsych: The Bulletin of the Australian Psychological Society Ltd, 33(2), 16.
Oades, L. G., Robinson, P., Green, S., & Spence, G. B. (2011). Towards a positive university. The Journal of Positive Psychology, 6(6), 432-439.
Pajares, F. (2009). Toward a positive psychology of academic motivation. Handbook of positive psychology in schools, 149.
Patrick, H., & Ryan, A. M. (2005). Identifying adaptive classrooms: Dimensions of the classroom social environment. In What Do Children Need to Flourish? (pp. 271-287). Springer, Boston, MA.
Pekrun, R. (2006). The control-value theory of achievement emotions: Assumptions, corollaries, and implications for educational research and practice. Educational psychology review, 18(4), 315-341.
Peterson, C. (2000). The future of optimism. American psychologist, 55(1), 44.
Reeve, J. (2012). A self-determination theory perspective on student engagement. In Handbook of research on student engagement (pp. 149-172). Springer, Boston, MA.
Schunk, D. H. (2012). Learning theories an educational perspective sixth edition. Pearson.
Schunk, D. H., & Dibenedetto, M. K. (2016). Self-Efficacy Theory in Education. In K. R. Wentzel & D. Miele (Eds). Handbook of Motivation at School (PP. 34-54). New Yourk, NY: Routledge.
Schunk, D. H., Pintrich, P. R., & Meece, J. L. (2008). Motivation in education: theory, research, and application, Saddle River, N.J.: Pearson/Merrill Prentice Hall.
Seifert, T. (2004). Understanding student motivation. Educational research, 46(2), 137-149.
Seligman, M. E. (2006). Learned optimism: How to change your mind and your life. Vintage.
Seligman, M. E., Ernst, R. M., Gillham, J., Reivich, K., & Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford review of education, 35(3), 293-311.
Senko, C. (2016). Achievement goal theory. Handbook of motivation at school, 75.
Snyder, C. R., Lopez, S. J., Shorey, H. S., Rand, K. L., & Feldman, D. B. (2003). Hope theory, measurements, and applications to school psychology. School psychology quarterly, 18(2), 122.
Snyder, C. R., Rand, K. L., & Sigmon, D. R. (2002). Hope theory. Handbook of positive psychology, 257-276.
Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Pulvers, K. M., Adams III, V. H., & Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of educational psychology, 94(4), 820.
Son, H. J., Lee, K. E., & Kim, N. S. (2015). Affecting Factors on Academic Resilience of Nursing Students. International Journal of u-and e-Service, Science and Technology, 8(11), 231-240.
Steinhardt, M., & Dolbier, C. (2008). Evaluation of a resilience intervention to enhance coping strategies and protective factors and decrease symptomatology. Journal of American college health, 56(4), 445-453.
Thompson, S. C. (2002). The role of personal control in adaptive functioning. Handbook of positive psychology, 202-213.
Watt, H. M., Hyde, J. S., Petersen, J., Morris, Z. A., Rozek, C. S., & Harackiewicz, J. M. (2017). Mathematics—A critical filter for STEM-related career choices? A longitudinal examination among Australian and US adolescents. Sex Roles, 77(3-4), 254-271.
Weiner, B. (1994). Integrating social and personal theories of achievement striving. Review of Educational research, 64(4), 557-573.
Wentzel, K. R., & Miele, D. B. (Eds.). (2009). Handbook of motivation at school. Routledge.
Wentzel, K., Baker, S. A. N. D. R. A., & Russell, S. (2009). Peer relationships and positive adjustment at school. Handbook of positive psychology in schools, 229-243.
Wigfield, A., & Cambria, J. (2010). Students’ achievement values, goal orientations, and interest: Definitions, development, and relations to achievement outcomes. Developmental Review, 30(1), 1-35.
Wigfield, A., & Eccles, J. S. (2000). Expectancy–value theory of achievement motivation. Contemporary educational psychology, 25(1), 68-81.
Wigfield, A., Tonks, S., & Klauda, S. L. (2009). Expectancy-value theory. Handbook of motivation at school, 55-75.