نویسنده

دکتری آموزش زبان انگلیسی ومدیرکل دفتر صلاحیت حرفه‌ای دانشگاه جامع علمی کاربردی

چکیده

کتاب درسی به­عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش، می‌تواند نقش مهمی را در زمینه پرورش خلاقیت و تفکر­خلاق یادگیرنده‌ها ایفا کند. این پژوهش با هدف بررسی میزان تطابق محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی با الگوی خلاقیت هدایت شده پلسک (1997) و با روش توصیفی از نوع تحلیل­محتوا انجام گرفته است. نمونه­ی آماری این پژوهش که با حجم جامعه آماری آن یکسان است، شامل کلیه تمرینات کتاب کار تفکر و پژوهش پایه­ی ششم دبستان در سال تحصیلی 93-1392 می‌باشد. از فرم‌های تحلیل محتوا که براساس الگوی چرخه­ی آموزش خلاقیت پلسک طراحی شد به­عنوان ابزارهای جمع آوری داده‌ها استفاده گردید. یافته­های پژوهش نشان می‌دهند که بر اساس الگوی پلسک، در تدوین محتوای کتاب کار تفکر و پژوهش پایه­ی ششم دبستان میزان توجه به اصل اول یعنی توجه (مرحله آمادگی) برای خلاقیت %61، اصل دوم یعنی گریز (مراحل تخیل و توسعه) برای خلاقیت (%39) بوده و اصل سوم یعنی تحرک (مرحله­ی عمل) مورد توجه قرار نگرفته است (0%). این در حالی است که از اصل تحرک در الگوی چرخه‌ی خلاقیت هدایت شده‌ی پلسک به­عنوان مهم‌ترین بخش این چرخه یاد شده است. امید است یافته‌های پژوهش حاضر ضمن مفید بودن در بازطراحی و بازنگری کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی بتواند از طریق ایجاد دانش وآگاهی بیشتر در تولید محتوای مناسب در برنامه‌های درسی، در جهت پرورش و شکوفایی خلاقیت دانش آموزان، نقش سازنده‌ای را ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

احمدی، غلامعلی. (1388). بررسی و مطالعه‌ی عوامل مؤثر در تعیین کتاب‌های علوم تجربی دوره‌ی راهنمایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
اسبورن، الکس. (1374). پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت، ترجمۀ حسن قاسم‌زاده. تهران: نیلوفر.
افروز، غلاملی. (1371). روان‌شناسی و تربیت کودکان و نوجوانان. تهران: انتشارات انجمن و اولیا مربیان.
افشارکهن، زهرا. (1388). مقایسه‌ی میزان تفاوت رشد خلاقیت بین کودکان تحت تعلیم معلمان آموزش دیده و ندیده در زمینۀ خلاقیت بین کودکان پایه‌ی اول ابتدایی استان خراسان در سال تحصیلی 89-88. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
جهانی، جعفر و قاسمی، فرشید. (1387). ارزیابی اهداف و محتوای کتاب‌های علوم تجربی دوره ابتدایی از دیدگاه الگوی آموزش خلاقیت پلسک. فصلنامه‌ی مطالعات برنامه درسی، سال سوم شماره‌ی 10.
دانشور، میترا و غلامحسینی، احمد. (1392). کتاب کار تفکر و پژوهش- ششم دبستان- 8/34. اداره‌ی کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
ذهبیون، لیلا و احمدی، غلامرضا. (1388). تفکر خلاق و رابطۀ آن با موفقیت تحصیلی دانشجویان. مجله‌ی دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامه ریزی درسی. دانشگاه آزاد واحد خوراسگان، شماره 21، بهار 1388.
رمی، بختیار؛ کرمی، آزادالله و هاشمی، نظام. (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه‌ی پیشرفت و خودپندارۀ تحصیلی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره‌ی دوم، شمارۀ 4.
سبحانی­نژاد، مهدی؛ زراعتی، محسن؛ مرادی، شعبان و حیدرپور، بیژن. (1392). پروزش مهارت‌های تفکر خلاق با رویکرد حل مسأله در برنامه‌ی درسی دانشجویان. فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی مدیریت نظامی. شماره 50، سال سیزدهم.
سرداری گرده، باقر. (1381). بررسی تحلیل محتوای کتب درسی علوم دوره‌ی ابتدایی در رابطه با اعمال ذهنی و شاخص‌های خلاقیت از نظر گیلفورد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
سیف، علی اکبر. (1388). روانشناسی پرورشی نوین؛ روانشناسی یادگیری و آموزش، ویرایش ششم. تهران: دوران.
سیلور، الکساندر و لوتیس، م. (1374). برنامه­ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر، ترجمه‌ی غلامرضا خویی­نژاد. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان. تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 1992.
عصاره، علیرضا و قهرمانی، علی­اصغر. (1393). تحلیل محتوای کتاب­های ریاضی چهارم و پنجم ابتدایی بر مبنای الگوی آموزش خلاقیت پلسک. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، سال نهم، شماره 34، پاییز 1393، 116-93.
فردانش، هاشم. (1387). مبانی نظری تکنولوژی آموزش. تهران: سمت.
قهرمانی، علی اصغر. (1390). ارزیابی اهداف و محتوای کتاب‌های ریاضی دوره‌ی از دیدگاه مدل آموزش خلاقیت پلسک. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
ملکی، حسن. (1388). برنامه ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: انتشارات پیام اندیشه.
ملکی، حسن؛ افشارکهن، زهرا و نوروزی، بهزاد. (1391). ارزیابی محتوای کتب علوم تجربی دوره‌ی راهنمایی از دیدگاه الگوی آموزش خلاقیت پلسک. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال اول، شماره 4.
مهدوی­پور، رضا. (1387). تحلیل محتوای کتاب شیمی نظام جدید دورۀ متوسطه از نظر تطبیق با عوامل خلاقیت گیلفورد و مهارت حل مسأله گانیه. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت شهید رجایی.
میرکمالی، سیدمحمد و خورشیدی، عباس. (1387). روش‌های پرورش خلاقیت در نظام آموزشی. تهران: یسطرون.
همتی قرارملکی، مریم. (1377). بررسی تأثیر برنامه‌های پرورش خلاقیت کودکان در شکوفایی استعدادهای خلاق دانش‌آموزان دبستان. اداره کل آموزش و پرورش تبریز، شورای تحقیقات.
یارمحمدیان، محمد حسین. (1377). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات یادواره کتاب.
Connelly, F. M. & Clendenin, D. J. (1991). Curriculum Decision. The International Encyclopedia of curriculum, Pergamum Press, New York.
Dogbey, J. K. (2010). Concepts of variable in middle-grades mathematics textbooks during four eras of mathematics education in the United States.
Erdogan, T., Akkaya, R., & Celebi Akkaya, S. (2009). The Effect of the Van Hiele Model Based Instruction on the Creative Thinking Levels of 6th Grade Primary School Students. Educational sciences: theory and practice9(1), 181-194.
Fernandes, A. A., da Silva Vieira, S., Medeiros, A. P., & Natal Jorge, R. M. (2009). Structured methods of new product development and creativity management: A teaching experience. Creativity and Innovation Management18(3), 160-175.
Gamlath, S. L. (2008). Creativity in Teaching and Learning: A Global Economic Perspective.
Lehning, A. J., Vu, C. M., & Pintak, I. (2007). Theories of poverty: Findings from textbooks on human behavior and the social environment. Journal of Human Behavior in the Social Environment16(1-2), 5-19.
Perkins, D. N. (1981). The mind's best work: A new psychology of creative thinking.
Plsek, P. E. (1997). Creativity, innovation, and quality. Asq Press.
Simmons, R., & Thompson, R. (2008). Creativity and performativity: the case of further education. British Educational Research Journal34(5), 601-618.
Weisberg, R. (1986). Creativity: Genius and other myths. WH Freeman/Times Books/Henry Holt & Co.
Woolfolk, A. E. (2004). Educationalpsychology. Boston: Allyn and Bacon.