نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه روانشناسی تربیتی.دانشگاه علامه طباطبایی.تهران. ایران.
2 دانشجوی.روانشناسی عمومی.دانشگاه آزاد بین المللی کیش.کیش.ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد بیان الملل، کیش ، ایران
چکیده
رابطه میان والدین و فرزندان نوجوان به سبب ویژگی‌های خاص رشدی این گروه سنی با چالش‌های ویژهای رویارو است. از این رو، این پژوهش با هدف تدوین مدل رابطه والد- فرزند بر اساس پریشانی روانی و اضطراب اجتماعی با میانجیگری ذهن آگاهی در دانش‌آموزان نوجوان به انجام رسید. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانش‌آموزان نوجوان شهر تهران و نمونه آماری برابر با 300 نفر بود که از مدارس پنج منطقه تهران انتخاب گردید. روش نمونهگیری به صورت خوشهای انجام گرفت. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه پریشانی روان‌شناختی کسلر (2002)، رابطه والد - فرزند فاین، مورلند و شوبل (1983)، ذهنآگاهی والاچ و همکاران (2006) و اضطراب اجتماعی کانر (2000) استفاده گردید. به منظور تحلیل آماری از مدل معادلات ساختاری بهره گرفته شد. یافته ها نشان داد که ضریب مسیر استاندارد پریشانی روانی و اضطراب اجتماعی با رابطه والد فرزند در نوجوانان به میزان 43/0- و 17/0- محاسبه شد که نشان گر معنادار بودن این روابط بود (01/0>P).. ولی از سویی، ذهن آگاهی دارای نقش میانجی گری در رابطه استاندارد پریشانی روانی و اضطراب اجتماعی و رابطه والد فرزند در نوجوانان بود (01/0>P). بنا بر نقش میانجی گری ذهن آگاهی در تبیین رابطه متغیرهای آسیب زا و روابط والد فرزند، روانشناسان و مشاوران میتوانند به منظور کاهش اثرات مشکلات روانی و اجتماعی نوجوانان بر وضعیت زندگی آنان، در جلسات گروهی و فردی به برخورداری دانش آموزان نوجوان از ذهن آگاهی توجه خاص داشته باشند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
پرهیزگار، آذردخت، محمودنیا، علیرضا و محمدی، شهناز. (1388). مقایسه کیفیت روابط والد-فرزند در دانش‌آموزان دختر دبیرستانی دارای بحران هویت و فاقد بحران هویت. فصلنامه روانشناسی کاربردی، 2 (10)، 82-93. 20.1001.1.20084331.1388.3.2.3.6
حسنوندعموزاده، مهدی. (1395). بررسی روایی و پایایی مقیاس هراس اجتماعی در میان دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ۲۶ (۱۳۹)، ۱۷۷-۱۶۶. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-8146-fa.html
شیوندی چلیچه، کامران و حسنوند، فضلالله. (1399). تدوین مدل پیامدهای روان‌شناختی اضطراب ناشی از اپیدمی کروناویروس و بررسی نقش میانجیگری سلامت معنوی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 11(42)، 36-1. https://doi.org/10.22054/qccpc.2020.50918.2346
قاسمی جوبنه، رضا، عربزاده، مهدی، جلیلی نیکو، سعید، محدعلی پور، زینب، محسن زاده، فرشاد. (1394). بررسی روایی و پایایی نسخه فارسی فرم کوتاه پرسشنامه ذهنآگاهی فرایبورگ. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، ۱۴ (2)، 150-137. http://journal.rums.ac.ir/article-1-2293-fa.html
متحدین، مهرنوش، درتاج، فریبرز، قائمی، فاطمه و قربان جهرمی، رضا. (1401). مدل علی استفاده آسیب‌زا از اینترنت: نقش دل‌بستگی ناایمن با میانجیگری راهبردهای تنظیم هیجان و پریشانی روان‌شناختی. روانشناسی تربیتی، 18 (66)، 27 – 7. 10.22054/jep.2023.70153.3712
یعقوبی، حمید. (1394). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه ده سؤالی پرسشنامه پریشانی روان‌شناختی کسلر. فصلنامه پژوهشهای کاربردی روان‌شناختی، 6 (4)، 57 - 45. https://japr.ut.ac.ir/article_57963_en.html
Arnett, J. J. (2016). Does emerging adulthood theory apply across social classes? National data on a persistent question. Emerging Adulthood, 4(4), 227–235. https://doi.org/10.1177/2167696815613000
Bao, Y., Sun, Y., Meng, S., Shi, J., & Lu, L. (2020). CoV-19 epidemic: address mental health care to empower society. Lancet, 395, 37-38. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30309-3
Barata, O., Acar, I. H., & Bostanci, S. (2022). Associations Among Adolescents’ Mindfulness, Sympathy, Cognitive Empathy, and Sibling Relationships. Psychological Reports, 00332941221097951. https://doi.org/10.1177/00332941221097951
Bogels, S. M., Hellemans, J., van Deursen, S., Romer, M., & van der Meulen, R. (2014). Mindful parenting in mental health care: effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting, coparenting, and marital functioning. Mindfulness, 5(5), 536-551. https://doi.org/10.1007/s12671-013-0209-7
Bornstein, M. H., & Putnick, D. L. (2021). Dyadic development in the family: Stability in mother-child relationship quality from infancy to adolescence. Journal of Family Psychology, 35 (4), 445–456. https://doi.org/10.1037/fam0000794
Carsley, D., Heath, N. L., Gomez-Garibello, C., & Mills, D. J. (2017). The importance of mindfulness in explaining the relationship between adolescents’ anxiety and dropout intentions. School Mental Health, 9(1), 78-86. https://doi.org/10.1007/s12310-016-9196-x.
Chen, J., Wang, Q., Liang, Y., Chen, B., & Ren, P. (2023). Comorbidity of loneliness and social anxiety in adolescents: Bridge symptoms and peer relationships. Social Science & Medicine, 334, 116195. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2023.116195.
Chen, M., Chen, X., Jiang, H., Wang, Y., Ren, L., Zhang, L., & Dong, C. (2024). Parent–adolescent family resilience and psychological adjustment in chronically ill adolescents: An actor–partner interdependence mediation model. Journal of Advanced Nursing. 39119754. https://doi.org/10.1111/jan.16377
Cheung, R. Y., & Ng, M. C. (2019). Mindfulness and symptoms of depression and anxiety: the underlying roles of awareness, acceptance, impulse control and emotion regulation. Mindfulness 10, 1124–1135. https://doi.org/10.1007/s12671-018-1069-y
Chiu, K., Clark, D. M., & Leigh, E. (2021). Prospective associations between peer functioning and social anxiety in adolescents: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 279, 650-661. https://doi.org/10.1016/j.jad.2020.10.055
Corso, C. B., Shin, S. H., Darnell, A., Kliewer, W., & Winter, M. A. (2025). The Influence of Parental Social-Emotional Competencies on Intergenerational Child Maltreatment: A Scoping Review. Journal of Trauma, Violence, & Abuse, 152483234802416475. https://doi.org/10.1177/15248380241296475
Ebbert, A. M., Infurna, F. J., & Luthar, S. S. (2019). Mapping developmental changes in perceived parent-adolescent relationship quality throughout middle school and high school. Development and Psychopathology, 31 (4), 1541 – 1561. https://doi.org/10.1017/S0954579418001219
Fancourt, D., Steptoe, A., & Bu, F. (2021). Trajectories of anxiety and depressive symptoms during enforced isolation due to COVID-19 in England: A longitudinal observational study. The Lancet Psychiatry, 8(2), 141–149. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(20)30482-X
Fisak, B., & Mann, A. (2010). The relation between parent rearing practices and adolescent social anxiety: A factor analytic approach. Journal of Adolescence and Youth. 15 (4), 303–317. https://doi.org/10.1080/02673843.2010.9748037.
Furukawa, T. A., Kessler, R. C., Slade, T., & Andrews, G. (2003). The performance of the K-6 and K-10 screening scales for psychological distress in the Australian National Survey of Mental Health and Well- Being. Psychological Medicine, 23, 357-362. https://doi.org/10.1017/s0033291702006700
Ghasemi Jobneh, R., Arabzadeh, M., Jalili Niko, S., Mohd Alipour, Z., Mohsenzadeh, F. (2014). Checking the validity and reliability of the Persian version of the short form of the Freiburg Mind-Awareness Questionnaire. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 14 (2), 137-150. https://doi.org/20.1001.1.17353165.1394.14.2.5.5 [In Persian].
Hasanvand, A. M. (2015). Examining the validity and reliability of the social anxiety scale among students with social anxiety. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 26 (139), 177-166. https://doi.org/10.22054/qccpc.2020.50918.2346 [In Persian]
Haspolat, N. K., & Agirkan, M. (2024). When Parents Press for Achievement: The Relationship between Academic Stress, Insomnia, Adolescent-Parent Relationships, and Life Satisfaction. Journal of Child and Family Studies, 1-14. https://doi.org/10.1007/s10826-024-02921-z.
Hepburn, S. J., Carroll, A., & McCuaig, L. (2021). The relationship between mindful attention awareness, perceived stress and subjective wellbeing. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(23), 12290. https://doi.org/10.3390/ijerph182312290.
Jones, J. D., Fraley, R. C., Ehrlich, K. B., Stern, J. A., Lejuez, C. W., Shaver, P. R., & Cassidy, J. (2018). Stability of attachment style in adolescence: An empirical test of alternative developmental processes. Child Development, 89(3), 871–880. https://doi.org/10.1111/cdev.12775
Keijsers, L., & Bülow, A. (2020). Growing up in times of COVID-19: When a window of opportunity is temporarily closed. In E. Aarts, H. Fleuren, M. Sitskoorn, & T. Wilthagen (Eds.), The new common: Coping with corona in everyday life. 117–123. https://doi.org/10.1007/978-3-030-65355-2_17
Li, J., Yu, C., Zhen, S., and Zhang, W. (2021). Parent-adolescent communication, school engagement, and internet addiction among Chinese adolescents: the moderating effect of rejection sensitivity. Int. J. Environ. Res. Public Health 18, 3542. https://doi.org/10.3390/ijerph18073542
Li, S., Tang, Y., & Zheng, Y. (2023). How the home learning environment contributes to children’s social–emotional competence: A moderated mediation model. Frontiers in Psychology, 14, 1065978. https://doi.org/10.1007/s10567-022-00378-4.
Li, W., Song, Y., Zhou, Z., Gu, C., & Wang, B. (2024). Parents’ Responses and Children’s Subjective Well-Being: The Role of Parent–Child Relationship and Friendship Quality. Sustainability, 16(4), 1446. https://doi.org/10.3390/su16041446.
Lin, L., Ding, R., & Ni, S. (2023). How does parents' psychological distress relate to adolescents' problematic gaming? The roles of parent-adolescent relationship and adolescents' emotion regulation. Journal of Behavioral Addictions, 12(4), 953-963. https://doi.org/10.1556/2006.2023.00060
Loukas, A. (2009). Examining temporal associations between perceived maternal psychological control and early adolescent internalizing problems. Journal of Abnormal Child Psychology. 37(8), 1113–1122. https://doi.org/10.1007/s10802-009-9335-z
Ma, Y., & Fang, S. (2019). Adolescents’ mindfulness and psychological distress: The mediating role of emotion regulation. Frontiers in psychology, 10, 1358. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01358
Mercer, N., Crocetti, E., Meeus, W., & Branje, S. (2017). Examining the relation between adolescent social anxiety, adolescent delinquency (abstention), and emerging adulthood relationship quality. Anxiety, Stress, & Coping, 30(4), 428-440. https://doi.org/10.1080/10615806.2016.1271875
Nguyen, T. H. H., & Nguyen, T. N. T. (2023). Parent-adolescent conflict: an exploration from the perspective of Vietnamese adolescents. Frontiers in Psychology, 14. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1243494
Nguyen, T. T. P., Nguyen, T. T., Do, H. N., Vu, T. B. T., Vu, K. L., Do, H. M., ... & Ho, R. C. (2022). Parent–Child Relationship Quality and Internet Use in a Developing Country: Adolescents’ Perspectives. Frontiers in psychology, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.847278
Parhizgar, A., Mahmoudnia, A., Mohammadi, S. (2009). Comparing the quality of parent-child relationships in female high school students with and without identity crisis. Journal of Applied Psychology, 2(10), 82-93. https://doi.org/20.1001.1.20084331.1388.3.2.3.6. [In Persian]
Pilkioniene, I., Sirvinskiene, G., Zemaitiene, N., & Jonyniene, J. (2021). Social Anxiety in 15–19 Year Adolescents in Association with Their Subjective Evaluation of Mental and Physical Health. Children, 8(9), 737. https://doi.org/10.3390/children8090737
Prime, H., Wade, M., & Browne, D. T. (2020). Risk and resilience in family well-being during the COVID-19 pandemic. The American Psychologist, 75(5), 631–643. https://doi.org/10.1037/amp0000660
Ranta, K., La Greca, A. M., Kaltiala-Heino, R., & Marttunen, M. (2016). Social Anxiety and educational and interpersonal impairments in adolescence: prospective study. Child Psychiatry & Human Development, 47(4), 665-677.https://doi.org/10.1007/s10578-015-0600-9
Restrepo, A., Scheininger, T., Clucas, J., Alexander, L., Salum, G. A., Georgiades, K., et al. (2020). Problematic internet use in children and adolescents: associations with psychiatric disorders and impairment. BMC Psychiatry 20: 252. https://doi.org/10.1186/s12888-020-02640-x
Shapiro, S. L., Carlson, L. E., Astin, J. A., & Freedman, B. (2006). Mechanisms of mindfulness. Journal of clinical psychology, 62(3), 373-386. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16385481/
Sheivandi Cholicheh, K., Dortaj, Z., Hasanvand, F., & Ghaemi, F. (2021). Developing causal model of meaningful life and loneliness based on psychological distress with the mediating role of family emotional climate in people with experience of coping with coronavirus pandemic. Journal of Research in Educational Science, 15(55), 75-95. https://doi.org/10.22054/qccpc.2020.50918.2346. [In Persian]
Skinner, A. T., Godwin, J., Alampay, L. P., Lansford, J. E., Bacchini, D., Bornstein, M. H., ... & Yotanyamaneewong, S. (2021). Parent–adolescent relationship quality as a moderator of links between COVID-19 disruption and reported changes in mothers’ and young adults’ adjustment in five countries. Developmental Psychology, 57(10), 1648. https://doi.org/10.1037/dev0001236
Vismara, L., Lucarelli, L., & Sechi, C. (2022). Attachment style and mental health during the later stages of COVID‐19 pandemic: the mediation role of loneliness and COVID-19 anxiety. BMC psychology, 10(1), 1-10. https://doi.org/10.1186/s40359-022-00767-y
Waite, P., Whittington, L., & Creswell, C. (2014). Parent-child interactions and adolescent anxiety: A systematic review. Psychopathology Review, 1(1), 51-76. https://doi.org/10.5127/pr.033213.
Walach, H., Buchheld, N., Buttenmüller, V., Kleinknecht, N., and Schmidt, S. (2006). Measuring mindfulness—the Freiburg mindfulness inventory (FMI). Personal. Individ. Differ. 40, 1543–1555. https://doi.org/10.1016/j.paid.2005.11.025
Withers, M. C., Cooper, A., Rayburn, A. D., & McWey, L. M. (2016). Parent-adolescent relationship quality as a link in adolescent and maternal depression. Children and youth services review, 70, 309-314. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2016.09.035
Yaghoobi, H. (2014). Examining the psychometric properties of the ten-question version of Kessler's Psychological Distress Questionnaire. Quarterly Journal of Applied Psychological Research, 6 (4), 57-45. https://japr.ut.ac.ir/article_57963_en.html. [In Persian]
Yan, Z., Yu, S., & Lin, W. (2024). Parents perceived social support and children’s mental health: the chain mediating role of parental marital quality and parent‒child relationships. Current Psychology, 43(5), 4198-4210. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04625-x
Zare, H., Khaleghi, D. F., Zare, M., & Shayeghian, Z. (2016). Effect of mindfulness in reducing aggression and impulsivity in adolescents. 6 (1), 113 – 121. J Research Health. [In Persian]. http://jrh.gmu.ac.ir/article-1-198-en.html
)