نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم

2 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام دانشگاه تربیت مدرس تهران

3 هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

4 کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق دانشگاه امام صادق علیه السلام تهران ایران

چکیده

سعادت‎مندی و زندگی آسوده از جمله اهداف مهم زندگی انسان است، یکی از مواردی که موجبات سعادت و آسودگی را برای انسان فراهم می‎کند عاری بودن از صفت رذیله بخل است. معنای بخل مطلق خودداری در هنگامی است که شایستگی بخشش وجود دارد. تشخیص و شناسایی صفت بخل دارای پیچیدگی‎های است که گاهی برای افراد به راحتی مقدور نیست ازاین‌رو هدف از پژوهش پیش‎رو ساخت آزمون بخل جهت تشخیص دقیق این صفت می‎باشد. در همین راستا با روش توصیفی- تحلیلی ، نخست آموزه‎های اسلامی در رابطه با نشانگان بخل از آیات و روایات به صورت توصیفی جمع‎آوری و دسته‎بندی شده است و سپس تلفیق، تجزیه و تحلیل شده است. در مرحله بعد بر اساس این نشانگان و همچنین با توجه به شیوه‎های رواسنجی، آزمونی با سی سوال، طراحی شده است که یافته‎ها و نتایج آن بدین شرح است: میانگین نظرات بیست نفر از متخصصان مسائل اسلامی و روانشناسی نمره روایی 6/87% را برای سوالات بیان می‌کند. اعتبار آزمون بر روی 353 نفر آزمودنی صورت گرفت و با روش‌های آماری و برنامه تخصصی SPSS، محاسبه شده است. میزان آلفا همبستگی بین دو نیمه و همبستگی سه مولفه شناختی، عاطفی، رفتاری؛ با نمره کل آزمون براساس هم بستگی پیرسون بالاتر از 7% است که نشان‎دهنده اعتبار بالای آزمون است. طبق نتایج آزمون T میزان نمره بخل زنان و مردان و افراد مجرد و متأهل تفاوت معناداری دارد. با توجه به اعتبار بالای آزمون، پرسش‌نامه بخل آماده استفاده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم
ابن‌بابویه، محمد بن على. (1403). معانی الأخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌بابویه، محمد بن على. (1362)، الخصال. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌بابویه، محمد بن على. (1385)، علل الشرائع. قم: کتاب‌فروشی داورى.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404)، تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله علیه و آله. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‏منظور، (1405)، لسان العرب. قم: نشر أدب الحوزة.
اسماعیلی، هادی، رفیعی هنر، حمید. حسن‎زاده توکلی، محمدرضا. (1400)، تدوین مدل مفهومی مقابله با استرس بر اساس آیات قرآن با تأکید بر استرس‎های ناشی از روابط بین‎فردی. روان‌شناسی فرهنگی، 5، 112-137.  https://dorl.net/dor/20.1001.1.25887211.1400.5.1.1.6
آذربایجانی، ﻣﺴﻌﻮد. (1391)، سنجش مفاهیم اخلاقی. اﺧﻼق وﺣﯿﺎﻧﯽ، 2، 5-30. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23833025.1391.2.1.1.1
آذربایجانی، ﻣﺴﻌﻮد. (1393)، تهیه و ساخت آزمون جهت‏گیری مذهبی با تکیه بر اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آذربایجانی، ﻣﺴﻌﻮد. (1387). ﻣﻘﻴﺎس ﺳﻨﺠﺶ دین‌داری. ﻗﻢ: ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﺣﻮزه و داﻧﺸﮕﺎه.
آذربایجانی، ﻣﺴﻌﻮد. ﻣﻮﺳﻮی اﺻﻞ، ﻣﻬﺪی. (1385). درآﻣﺪی ﺑﺮ روان‌شناسی دﻳـﻦ، ‫ﺗﻬﺮان و ﻗﻢ: ﺳﻤﺖ و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﺣﻮزه و داﻧﺸﮕﺎه.
آینه‎چی، عباس. جان‎بزرگی، مسعود. حسن‏آبادی، حمیدرضا. (1400). امکان‌سنجی بسته مداخله مذهبی مبتنی بر تقرب به خدا در کاهش نشانگان اضطراب: مطالعه تک جنسیتی با طرح تک آزمودنی – خط پایه چندگانه. روان‌شناسی فرهنگی، 5، 1-33. https://doi.org/10.30487/jcp.2021.286504.1268
ﺑﻬﺮاﻣﯽ، ﻫـﺎدی. (1372). کاربرد ﺑﺎﻟﻴﻨﯽ و ﺗﺸﺨﻴﺼﯽ، آزﻣﻮنﻫﺎی ﻓﺮاﻓﻜﻨﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ. ‫ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ داﻧا.
حسن‎زاده، رمضان. (1382). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: ساوالان.
ﺣﺴﻴﻦ ﺛﺎﺑـﺖ، ﻓﺮﻳـﺪه. (1387). ﻣﻘﻴـﺎس ﺳـﻨﺠﺶ ﺻـﺒﺮ ﺑـﺮای ﻧﻮﺟﻮاﻧـﺎن. ‫روانﺷﻨﺎﺳﯽ و دﻳﻦ، ٤، 80-115.
‫ﺧﺪاﻳﺎری ﻓﺮد، ﻣﺤﻤﺪ و ﻫﻤﻜﺎران. (1391). ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮی و روش‌شناسی مقیاس‏های دین‌داری، ﺗﻬﺮان: آوای نو.
دیلمى، حسن بن محمد. (1412). إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: الشریف الرضی.
راغب الأصفهانى، أبوالقاسم بن محمد. (1412). المفردات فی غریب القرآن. دمشق: دار القلم.
ﺳﺎﻻریﻓﺮ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ و ﻫﻤﻜﺎران. (1384). ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈـﺮی مقیاس‏های دﻳﻨـﯽ. قم: ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﺣﻮزه و داﻧﺸﮕﺎه.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1364). کتاب العین. قم: دار الهجرة.
فیّومی، أحمد بن محمد، (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دارالهجرة.
کاظمی، سید یحیی، جعفری، امیر قلی. (1395). گونه شناسی پیامدهای بخل در سبک زندگی اسلامی. پژوهشنامه اخلاق، 34، 5- 25.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ﮔﻨﺠﯽ، ﺣﻤﺰه. (1371). آزمون‏های رواﻧﯽ، ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﯽ. ﻣﺸﻬﺪ: آﺳﺘﺎن ﻗﺪس ‫رﺿﻮی.
لطف‌آبادی، ﺣﺴﻴﻦ. (1375). ﺳﻨﺠﺶ و اندازه‌گیری در ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﯽ و روان‌شناسی. ‫ﺗﻬﺮان: ﺳﻤﺖ.
مجلسى، محمدباقر. (1403). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مفید، محمد بن محمد. (1413). الإختصاص، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
نراقى، مهدى. (بی‎بتا). جامع السعادات، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
Ainchi, A., Jan Bozuri, M., Hassanabadi, H. (1400). Feasibility of a religious intervention package based on closeness to God in reducing anxiety symptoms: a single-sex study with a single-subject design - multiple baseline. Cultural Psychology, 5, 1-33, [In Persian]. https://doi.org/10.30487/jcp.2021.286504.1268
Al-Isfahani, R., Abu al-Qasim bin Muhammad. (1412). Al-Mufardat in Gharib al-Qur'an. Damascus: Dar al-Qalam, [In Persian].
Azarbaijani, M. (1387). Religiosity measurement scale. Qom: Faculty of Research and University, [In Persian].
Azarbaijani, M. (2011), measuring ethical concepts. Revelation ethics, 2, 5-30, [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23833025.1391.2.1.1.1
Azarbaijani, M. (2013), preparation and construction of religious orientation test based on Islam. Qom: Research Center and University, [In Persian].
Azarbaijani, M., & Mousavi Asal, M. (1385). An introduction to the psychology of religion, Tehran and Qom: Department and Research Institute and University, [In Persian].
Bahrami, H. (1372). Clinical and diagnostic application, personality projection tests. Tehran: Dana Publishing, [In Persian].
Cacioppo, S. (2019, April 25–28). Evolutionary theory of social connections: Past, present, and future [Conference presentation abstract]. Ninety-ninth annual convention of the Western Psychological Association, Pasadena, CA, United States
Dilami, Hassan bin Mohammad. (1412). Irshad al-Qulub to al-Sawab, Qom: Al-Sharif al-Radi, [In Persian].
Farahidi, K. b. A. (1364). Kitab al-Ain, Qom: Dar al-Hijra, [In Persian].
Fayyumi, Ahmed bin Muhammad, (1414), al-Masbah al-Munir fi Gharib al-Sharh al-Kabeer for Rafi'i, Qom: Dar al-Hijra, [In Persian].
Ganji, H. (1371). Psychological tests, theoretical and practical bases. Mashhad: Astan Quds Razavi, [In Persian].
Harris, L. (2014). Instructional leadership perceptions and practices of elementary school leaders [Unpublished doctoral dissertation]. University of Virginia.
Hassanzadeh, R. (1382). Research methods in behavioral sciences. Tehran: Savalan, [In Persian].
Hossein Thabat, F. (1387). Patience scale for teenagers. Psychology and Religion, 4, 80-115, [In Persian].
Ibn Babawiyah, Muhammad Ibn Ali. (1362), Al-Khasal. Qom: Society of Teachers of Qom Seminary, [In Persian].
Ibn Babawiyah, Muhammad Ibn Ali. (1403). The meanings of al-Akhbar. Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary, [In Persian].
Ibn Babouyeh, Muhammad bin Ali. (1385), the causes of the laws. Qom: Davari Book Store, [In Persian].
Ibn Manzoor, (1405), Lasan al-Arab. Qom: Adab al-Hawza Publishing House, [In Persian].
Ibn Shuba Harani, Hasan bin Ali. (1404), Tahf al-Aqool from the Messenger of Allah, Society of Teachers of Qom Seminary, [In Persian].
Ismaili, H., Rafiei Hanar, H., Hassanzadeh Tavakoli, M. R. (1400), developing a conceptual model of coping with stress based on the verses of the Qur'an with an emphasis on stress caused by interpersonal relationships. Cultural Psychology, 5, 112-137. [In Persian]  https://dorl.net/dor/20.1001.1.25887211.1400.5.1.1.6.
Jackson, L. M. (2019). The psychology of prejudice: from attitudes to social action (2nd ed.). American Psychological Association
Kazemi, S. Y., Jafari, A. Q. (2015). Typology of consequences of miserliness in Islamic lifestyle. Research Journal of Ethics, 34, 25-5, [In Persian].
Khodayari Fard, M., et al. (2011). Theoretical and methodological foundations of religiosity scales, Tehran: Avai No, [In Persian].
Kliny, M. b. Y. (1407), Kafi, Tehran: Dar al-Kutub al-Islami, [In Persian].
Lataf Abadi, H. (1375). Measurement and measurement in educational sciences and psychology, Tehran: Samt, [In Persian].
Majlisi, M. B. (1403). Bihar al-Anwar al-Jamaa Lederer Akhbar al-Imam al-Athar, Beirut: Dar Ihiya al-Turath al-Arabi, [In Persian].
Mofid, M. b. M. (1413). Al-Khatsas, Qom: Al-Tomar Al-Alami Lafiya Sheikh Al-Mufid, [In Persian].
Naraghi, M. (n.d). Al-Saadat Jame, Beirut: Al-Alami Publishing House, [In Persian].
Salarifer, M. R., et al. (1384). Theoretical foundations of religious scales. Qom: Research Institute and University, [In Persian].
Sanchiz, M., Chevalier, A., & Amadieu, F. (2017). How do older and young adults start searching for information? Impact of age, domain knowledge and problem complexity on the different steps of information searching. Computers in Human Behavior, 6(72), 67–78. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.02.038
Vanaei, A. & Hakemi, F. (2015). Designing Adaptive Neural Fuzzy Inference System to assess the establishment Business Intelligence systems in software industry. Journal of information technology management, 1(7), 85-104.