نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه روان‏شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته روان‏شناسی عمومی، دانشکده غیرانتفاعی رفاه، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر شناسایی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر مقابله با نشخوار فکری و اضطراب امتحان در دانش-آموزان دختر متوسطه اول شهر تهران بود. با توجه به نیمه آزمایشی بودن روش پژوهش حاضر جامعه آماری کلیه دانش‏آموزان پایه متوسطه اول شهر تهران بودند که نمونه‏ای به تعداد 30 نفر را به‌صورت تصادفی در دو گروه کنترل (15 نفر) و گروه آزمایش (15 نفر) قرار گرفتند. حجم نمونه را از روش نمونه‏گیری هدفمند انتخاب کرده و نمونه‏ها بر اساس نمره موردنظر پرسشنامه نشخوار فکری نولن هوکسما و مورو (1991) و اضطراب امتحان ابوالقاسمی و همکاران (1375) در دو گروه کنترل و گروه آزمایش قرار گرفتند و گروه آزمایش طی هشت جلسه‏ی نود دقیقه-ای مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی آموزش دیدند. داده‏های به‌دست‌آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر مقابله با نشخوار فکری و اضطراب امتحان در دانش-آموزان دختر متوسطه اول شهر تهران مؤثر است و سطح معنی‏داری نشخوار فکری و اضطراب امتحان کمتر از 05/0 است پس این نشان می-دهد که بین دو گروه کنترل و آزمایش در میزان نشخوار فکری و اضطراب امتحان تفاوت معنی‏داری وجود دارد. آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی با اندازه اثر 675/0 باعث کاهش نشخوار فکری و با اندازه اثر 572/0 باعث کاهش اضطراب امتحان شد بنابراین می‏توان به‌عنوان یک مداخله‏ی مؤثر اعمال کرد.

کلیدواژه‌ها

ابوالقاسمی، عباس، اسدی‏مقدم، عزیزه، نجاریان، بهمن، و شکرکن، حسین. (1375). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش اضطراب امتحان در دانش‏آموزان پایه سوم دوره راهنمایی تحصیلی اهواز. مجله علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3(2)، 74-61. DOI:10.22055/edus.1997.16131
 اسماعیلی، علی، غلامرضایی، سیمین، و غلامرضایی، صبا. (1400). مقایسه تأثیر شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، تن‌آرامی و دارودرمانی در کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر تیزهوش. مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، 18(43)، 62-36.‎ doi: 10.22111/JEPS.2021.6484
باقری‏نژاد، مینا، صالحی فدردی. جواد، و طباطبایی، محمود. (1389). رابطه‏ی بین نشخوار فکری و افسردگی در نمونه‏ای از دانشجویان ایرانی، مطالعات تربیتی و روانشناسی، 11(1)، 38-21.
هاروارد بیزنس ریویو. ذهن آگاهی (مجموعه مهارتهای زندگی دانشگاه هاروارد)، ترجمه فرخ بافنده. (1397). تهران: پندار تابان.
پورحسین، رضا، موسوی، سید ابوالفضل، زارع‏مقدم، علی، گمنام، اعظم، میربلوک‏بزرگی، عباس، حسنی استلخی، فرشته. (1398). ذهن آگاهی از تئوری تا درمان. رویش روان‏شناسی، 8(1)، 169-155.
ترال، تیموتی جی، پرینستین، میچل جی. (2015). روان‏شناسی بالینی فیرس. ترجمه مهرداد فیروزبخت. (1398). چاپ دهم. تهران: انتشارات رشد.
 توروبریج، سارا. (2014). تاب‏آوری با باور آغاز می‏شود. ترجمه لیلا وطن‌دوست، حسن صادقی، مریم شهری. (1395). چاپ دوم. تهران: ورجاوند.
 رحمانی، نرگس، منصوری، احمد. (1398). اثربخشی شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر نشخوار فکری و رشد پس از سانحه زنان داغدیده. نشریه علمی روان‏شناسی بالینی و شخصیت، 17(1)، 32-23. DOI: 10.22070/cpap.2020.2880
 سانتراک، جان دبلیو. (2008). روان‏شناسی رشد در گستره‏ی زندگی.  ترجمه پرویز شریفی درآمدی، محمدرضا شاهی. ( 1400). چاپ پنجم. تهران: نشر دانژه.
طباطبائی‏نژاد، فاطمه سادات، و ابن‏یمین، مریم. (1399). اثربخشی شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و نشخوار فکری، کیفیت زندگی، تنظیم هیجان و باورهای ارتباطی زنان ناراضی از همسر. فصلنامه روانشناسی نظامی، 11(44)، 43-31. DOR: 20.1001.1.25885162.1399.11.44.3.3
عبدی زرین، سهراب، و موسوی، سمانه سادات. (1400). پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس ویژگی‌های شخصیتی، کمال‌گرایی و اضطراب امتحان در دانش‌آموزان دبیرستانی شهر قم. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 10(4)، 58-35.‎
 عظیمی، سمیه، و باقری، نسرین. (1400). نقش میانجی گر خودهای ممکن در رابطه بین چشم‌انداز زمان با اضطراب امتحان دانش‏آموزان. فصلنامه روان‏شناسی کاربردی، 16(1)، 29-11.‎ DOI: 10.52547/apsy.2021.221983.1050
فتحی، اعظم، برمه‏زیار، سامان، و محبی، سیامک. (1396). بررسی اضطراب امتحان در دانش‏آموزان مقطع پیش‏دانشگاهی شهر قم و عوامل مرتبط با آن در سال 1395. دوماهنامه علمی پژوهشی راهبرهای آموزش در علوم پزشکی، 10(4)، 276-270.
کابات‏زین، جان. (2006). ذهن آگاهی برای آغازگران راهی برای بهسازی لحظه حال و تمام زندگی. ترجمه غزال گلشنی و سید پیمان رحیمی‏نژاد. (1401). چاپ پنجم. تهران: روانشناسی و هنر.
 مجیدی، امیرحسین. (1400). رابطه‏ی ذهن آگاهی، سبک‏های حل مسئله و خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی در دانش‏آموزان پسر پایه دهم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی علامه جعفری: کرمان.
 نقی‏زاده علمداری، ماهک. (1400). سلامت روان در سایه ذهن آگاهی. چاپ اول، تهران: خط آخر.
 
Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological inquiry18(4), 211-237. https://doi.org/10.1080/10478400701598298
Carter, B., & McGoldrick, M. (Eds.). (2016). The changing family life- cycle: A framework for family therapy (2nd ed.). Boston: Allyn & Bacon.
Foroughi, A., Sadeghi, K., Parvizifard, A., Parsa Moghadam, A., Davarinejad, O., Farnia, V., & Azar, G. (2020). The effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy for reducing rumination and improving mindfulness and self-compassion in patients with treatment-resistant depression. Trends in psychiatry and psychotherapy42, 138-146. https://doi.org/10.1590/2237-6089-2019-0016 [In Persian]
Frostadottir, A. D., & Dorjee, D. (2019). Effects of mindfulness based cognitive therapy (MBCT) and compassion focused therapy (CFT) on symptom change, mindfulness, self-compassion, and rumination in clients with depression, anxiety, and stress. Frontiers in psychology10, 422491. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01099
Jakupčević, K. K., Ercegovac, I. R., & Dobrota, S. (2021). Music as a tool for mood regulation: the role of absorption vs. Mindfulness. Primenjena psihologija14(2), 229-248. https://doi.org/10.19090/pp.2021.2.229-248
Jayaraja, A. R., Tan, S. A., & Ramasamy, P. N. (2017). Predicting role of mindfulness and procrastination on psychological well-being among university students in Malaysia. Jurnal Psikologi Malaysia31(2), 29-36.
Jessup, S. C., Knowles, K. A., Berg, H., & Olatunji, B. O. (2019). Anger rumination is not uniquely characteristic of obsessive-compulsive disorder. Personality and individual differences140, 10-14. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.09.011
Kabat-Zinn, J. (1982). An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation: Theoretical considerations and preliminary results. General hospital psychiatry4(1), 33-47.  https://doi.org/10.1016/0163-8343(82)90026-3
Kabat-zinn, J. (1990).Full catastrophe living: using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. New York: Dell Publishing. https://doi.org/10.1002/shi.88
Kraft, J. D., Grant, D. M., White, E. J., Taylor, D. L., & Frosio, K. E. (2021). Cognitive mechanisms influence the relationship between social anxiety and depression among college students. Journal of American college health69(3), 245-251. https://doi.org/10.1080/07448481.2019.1661844
Lu, S., Huang, C. C., & Rios, J. (2017). Mindfulness and academic performance: An example of migrant children in China. Children and Youth Services Review82, 53-59. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.09.008
Nolen-Hoeksema, S., & Morrow, J. (1991). A prospective study of depression and posttraumatic stress symptoms after a natural disaster: the 1989 Loma Prieta Earthquake. Journal of personality and social psychology, 61(1), 115. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.1.115
Salend, S. J. (2011). Addressing test anxiety. Teaching exceptional children44(2), 58-68. https://doi.org/10.1177/004005991104400206
Seah, T. S., Aurora, P., & Coifman, K. G. (2020). Emotion differentiation as a protective factor against the behavioral consequences of rumination: A conceptual replication and extension in the context of social anxiety. Behavior Therapy51(1), 135-148. https://doi.org/10.1016/j.beth.2019.05.011
Segal, Z., Williams, M., & Teasdale, J. (2018). Mindfulness-based cognitive therapy for depression.New York:Guildford Press.
Shapiro, A. L. (2014). Test anxiety among nursing students: A systematic review. Teaching and learning in Nursing9(4), 193-202. https://doi.org/10.1016/j.teln.2014.06.001
Smith, J. M., & Alloy, L. B. (2009). A roadmap to rumination: A review of the definition, assessment, and conceptualization of this multifaceted construct. Clinical psychology review29(2), 116-128. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2008.10.003
Teodorczuk, K. (2016). Mindfulness and academic achievement in South African university stu- dents. Bachelor Dissertation, University of Johannesburg.
Tingaz, E. O., & Çakmak, S. (2021). Do correlations between mindfulness components and rumination in student athletes support mindfulness training to reduce rumination?. Perceptual and Motor Skills128(4), 1409-1420.https://doi.org/10.1177/00315125211005243
van der Velden, A. M., Scholl, J., Elmholdt, E. M., Fjorback, L. O., Harmer, C. J., Lazar, S. W., ... & Kuyken, W. (2023). Mindfulness training changes brain dynamics during depressive rumination: A randomized controlled trial. Biological psychiatry, 93(3), 233-242. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2022.06.038