نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی و آموزشی کودکان استثنایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی بسته مداخلات بهنگام عصب – روانشناختی کودک محور بر عملکرد شناختی و اجتماعی کودکان تاخیر رشدی می‌باشد. روش پژوهش شبه آزمایشی و از طرح پیش‌آزمون ، پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل میباشد. جامعه پژوهش را کودکان 4 تا 6 ساله دارای تاخیر رشدی تشکیل داده‌اند که در مراکز پیش‌دبستانی شهر تبریز مشغول بودند. روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای بود و سه منطقه به صورت تصادفی انتخاب و از هر کدام از آنها نیز سه مرکز مهدکودک و پیش‌دبستانی انتخاب شدند. به منظور غربالگری، مقیاس هوشی وکسلر پیش از دبستان ویرایش سوم و مقیاس رفتار انطباقی واینلند ویرایش دوم از کودکان به عمل آمد و تعداد 30 نفر از افرادی که دارای تاخیر در رشد بودند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایدهی شدند. سپس اجرای برنامه مداخلاتی عصب – روانشناختی کودک محور به مدت 16 جلسه بر روی گروه آزمایش انجام گرفت و گروه کنترل نیز هیچگونه مداخله‌ای دریافت نکردند، داده‌ها با آزمون تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-22 تحلیل شدند. نتایج به دست آمده در متغیر عملکرد شناختی نشان داد که بین آزمودنی‌های گروه آزمایش و کنترل از نظر عملکرد شناختی در مرحله پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). همچنین نتایج به دست آمده در متغیر عملکرد اجتماعی نیز نشان داد که بین آزمودنی‌های گروه آزمایش و کنترل از نظر عملکرد در مرحله پس‌آزمون و پیگیری تفاوت معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P).

کلیدواژه‌ها

برزگر بفرویی، کاظم و عموقدیری، مهسا. (1396). تأثیر بازی با لگو بر مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش دبستانی. فصلنامه سلامت روان کودک، 3(4)، 130-143.
جان بزرگی، مسعود و نوری، ناهید. (1393). آموزش اخلاق، رفتار اجتماعی و قانون پذیری به کودکان. تهران: ارجمند.
جعفری، علیرضا. (1393). تأثیر بازی‌های آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیش دبستانی. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 33(9)، 71-85.
جمالی فیروزآبادی، محمود و آقائی میبدی، آزاده. (1393). تأثیر قصه‏گویی بر مهارت‏های اجتماعی و رابطه کودک با والد کودکان پیش‏دبستانی. مجله تحقیقات روانشناختی، 22(3)، 90-79.
دهقان، فائزه، بهنیا، فاطمه، امیری، نسرین، پیشیاره، ابراهیم و صفرخانی، مریم. (1389). بررسی تأثیر استفاده از تمرینات ادراکی حرکتی بر احتلالات رفتاری کودکان مبتلا به اختلال کبود توجه – بیش فعالی. تازه‌های علوم شناختی، 3(12)، 82-96.
رسولی، مریم و باقری لنکرانی، نرگس. (1388). بررسی تأثیر بازی درمانی بر تکامل اجتماعی کودکان 4 تا 6 ساله دچار تأخیر تکامل اجتماعی در شیرخوارگاه آمنه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
زینی، مرضیه، جعفری ندوشن، علی، خاکسار، الهام، بلوچی انارکی، محمد و متعبد، ناهید. (1397). اثربخشی مداخله بازی‌های توجهی بر عملکرد حافظه و یادگیری دیداری کودکان براساس رویکرد عصب شناختی. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 14(48)، 17-1.
سلیمانی، فرزین، ساجدی، فیروزه و امیرعلی اکبری، صدیقه. (1393). تأخیر تکاملی کودکان و عوامل مرتبط با آن، نشریه علمی پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‏پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، 85(24)، 61-70.
شاه میوه اصفهانی، آرزو. (1388). اثربخشی آموزش بازی‌های تطابقی بر رشد اجتماعی کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی کودکان استثنایی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان.
صنیعی آباده، سایه ناز و عابدی، احمد. (1396). اثربخشی برنامه آموزشی زودهنگام مبتنی بر پروژه کوئین بر توجه، حافظه و عزت نفس کودکان پیش از دبستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
عابدی، احمد و ملک پور، مختار. (1389). اثربخشی مداخلات زودهنگام آموزشی – روانشناختی بر بهبود کارکردهای اجرایی و توجه کودکان با ناتوانی‏های یادگیری عصب – روانشناختی. رویکردهای نوین آموزشی، 1(5)، 65-86.
عمارتی، فرشته سادات، نمازی زاده، مهدی، مختاری، پونه و محمدیان، فاطمه. (1390). تأثیر بازی‏های دبستانی منتخب بر رشد ادراکی – حرکتی و رشد اجتماعی کودکان. پژوهش در علوم توانبخشی، 15(7)، 661-673.
کوثریان، مهرنوش، وحیدشاهی، کوروش، شفاعت، عارفه بیگم، عباسخانیان، علی، عزیزی، سعدی، شاهرخ، شبنم و اسدی، منا. (1386). غربالگری اختلالات تکاملی کودکان مهدکودک‌های شهر ساری در سال 1385). مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 59(17)، 69-75.
ملک پور، مختار. (1393). دایره المعارف کودکان با نیازهای خاص (استثنایی). اصفهان: نشر دارخوین.
ملک پور، مختار و نسائی مقدم، بیان. (1393). تأثیر شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر. مجله پژوهش‏های علوم شناختی و رفتاری، 1(4)، 141-154.
وامقی، روشنک، امیرعلی، اکبری، صدیقه، ساجدی، فیروزه، سجادی، حمیرا، علوی مجد، حمید و حاجی قاسمعلی، سهیلا. (1394). مقایسه استرس و حمایت درک شده مادران کودکان 6 تا 18 ماهه با تأخیر تکاملی و تکامل طبیعی. مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات)، 3(21)، 74-87. ‏
هدایتی، مهرنوش، قائدی، یحیی، شفیع آبادی، عبدالله و یونسی، غلامرضا. (1388). بررسی تأثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان به صورت اجتماع پژوهشی بر بهبود روابط میان فردی در دانش آموزان. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 3(4)، 65-79.
یزدانی پور، نسیم و یزدخواستی، فریبا. (1391). اثربخشی بازی‌های گروهی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان پیش دبستانی. تحقیقات علوم رفتاری، 3(10)، 221-228.
References
Baghooli, H., Toeiserkani and Chavooshi, B. (2009). Vineland Adaptive Behavior Scale for people with mental retardation, emotional disorders, and behavioral problems. Iranian Rehabilitation Journal. Volume 7, Issue 2.
BeckerWeidman, A. (2009). Effects of early maltreatment on development: a descriptive study using the Vineland Adaptive Behavior Scales-II. Child Welfare, 88(2).‏
Bulmer, L. (2011). The use of Lego® serious play in the engineering design classroom. Proceedings of the Canadian Engineering Education Association.‏
Cotugno, A. J. (2009). Social competence and social skills training and intervention for children with autism spectrum disorders. Journal of autism and developmental disorders, 39(9), 1268-1277.‏
Demirel, M. (2010). Primary School Curriculum for Educable Mentally Retarded Children: A Turkish Case. Online Submission, 7(3), 79-91.‏
Gresham, F. M., Van, M. B., & Cook, C. R. (2006). Social skills training for teaching replacement behaviors: Remediating acquisition deficits in at-risk students. Behavioral Disorders, 31(4), 363-377.‏
Gresham, F. M., Elliott, S. N., Vance, M. J., & Cook, C. R. (2011). Comparability of the Social Skills Rating System to the Social Skills Improvement System: Content and psychometric comparisons across elementary and secondary age levels. School Psychology Quarterly, 26(1), 27.‏
Guralnick, M. J. (1991). The next decade of research on the effectiveness of early intervention. Exceptional children, 58(2), 174-183.‏
Johns, B. H., Crowley, E. P., & Guetzloe, E. (2017). The central role of teaching social skills. Focus on Exceptional Children, 37(8).‏
Paterson, J., Iusitini, L., & Gao, W. (2011). Child developmental assessment at two-years of age: Data from the Pacific Islands Families Study. Pac. Health Dialog, 17, 51-63.‏
Russo, M. F., Vernam, J., & Wolbert, A. (2006). Sandplay and storytelling: Social constructivism and cognitive development in child counseling. The Arts in psychotherapy, 33(3), 229-237.‏
Sajaniemi, N., Mäkelä, J., Salokorpi, T., Von Wendt, L., Hämäläinen, T., & Hakamies-Blomqvist, L. (2001). Cognitive performance and attachment patterns at four years of age in extremely low birth weight infants after early intervention. European Child & Adolescent Psychiatry, 10(2), 122-129.‏
Soleimani, F., Teymouri, R., & Biglarian, A. (2013). Predicting developmental disorder in infants using an artificial neural network. Acta Medica Iranica, 347-352.‏
Sparrow, S. S., Balla, D. A., & Cicchetti, D. V. (1984). The VinelandAdaptive Behavior Scales. Circle Pines, MN: America Guidance Service.
Torabi, F., Amir Ali Akbari, S., Amiri, S., Soleimani, F., & Alavi Majd, H. (2012). Correlation between high-risk pregnancy and developmental delay in children aged 4–60 months. Libyan Journal of Medicine7(1), 18811.‏