نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
2 دانشیار گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
3 دانشیار گروه سنجش و اندازهگیری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
چکیده
هدف از پژوهش حاضر شناسایی شاخصه‌های امتناع از مدرسه و مولفه‌های موثر بر آن و ارائه مدل مفهومی امتناع از مدرسه دانش‌آموزان دوره ابتدائی بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش داده بنیان )گراندد تئوری( مبتنی بر مصاحبه با متخصصان حوزه کودک، والدین دانش-آموزان دارای رفتار امتناع از مدرسه و مربیان آنها انجام شد. بدین منظور با روش نمونه گیری هدفمند با 7 نفر از متخصصان حوزه کودک و 10 نفر از والدین و مربیان دانش‌آموزان دارای رفتار امتناع از مدرسه به صورت موازی مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته به عمل آمد. پس از کدگذاری و تحلیل داده مصاحبه‌های هر سه گروه از شرکت‌کنندگان در پژوهش در بخش شاخصه‌ها یک مقوله اصلی و 7 زیرمقوله به دست آمد. همچنین در بخش مولفه‌های موثر بر امتناع از مدرسه 4 مقوله اصلی و 12 زیرمقوله استخراج شد. پس از مقایسه داده‌های به‌دست آمده از سه گروه مصاحبه‌شوندگان مدل مفهومی طراحی شد. از آنجا که رفتار امتناع از مدرسه در بسیاری موارد در سال‌های آتی منجر به رفتارهای ضد اجتماعی، فرار از مدرسه و در نهایت ترک تحصیل می‌شود، ارائه مدل مفهومی رفتار امتناع از مدرسه در مدارس، مراکز فرهنگی و مشاوره به منظور شناخت بهتر این سازه برای استفاده از روش‌های درمانی و پیشگیری از بروز چندین اختلال به طور هم‌زمان پیشنهاد می‌شود.
کلیدواژه‌ها
ابراهیم زاده، خوشدوی، آگشته، منصور، زینالپور، فاطمه و اشرافزاده، صفورا. (1396). تاثیر آموزش مدیریت والدین در کاهش رفتار امتناع از مدرسه رفتن دانش آموزان دبستانی. فصلنامه سلامت روان کودک، 4(4)، 71-80.
اوحدی، شهرام و منصوری، پریناز. (1394). اثربخشی اصلاح رفتار شناختی بر کاهش رفتار امتناع از رفتن به مدرسه در دانش‌آموزان دختر: مطالعه تکآزمودنی. فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی، 10(39)، 205-234.
برک، لورا. (1400). روانشناسی رشد. ترجمه یحیی سیدمحمدی، چاپ پنجاه و سوم.، تهران: نشر ارسباران.
پروری، زهراالسادات و ماشینچی، علیاصغر. (1400). بررسی رابطه الگوهای فرزندپروری و سازگاری اجتماعی در مدارس ابتدائی غیر دولتی مجتمع مسکونی پارس. مطالعات روانشناسی و علومتربیتی، 63، 215-228.
پورعبدلی، محمد، کدیور، پروین و همایونی، علیرضا. (1387). ارتباط بین شیوههای فرزندپروری مادر و فرزندپروری ادراکشده با مکان کنترل و خودپنداره فرزندان. دانش و پژوهش در روانشناسی، 37، 107-128.
توانگر مروستی، فاطمه، ابرقویی، محمدرضا، شریفی ساکی، شیدا، احمدی، هادی، بابایی سنگلجی، محسن و کریمی، رضا. (1394). «تأثیر آموزش مفهوم عدد به روش تندخوانی افرازی بر کاهش مدرسه هراسی در دانش‌آموزان با اختلال ریاضی». فصلنامه سلامت روانی کودک، 2(3)، 85-95.
حاجخدادادی، داود، عابدی، محمدرضا، جزایری، رضوانالسادات و اعتمادی، عذرا. (1400). مقایسه تاثیر آموزش والدگری مبتنی بر مواجهه با چالشهای فرزندپروری و برنامه فرزندپروری مثبت بر ابعاد والدگری موثر و سازگاری زوجی در مادران دارای نوجوان. خانوادهپژوهی، 17(2)، 243-266.
حاجیعلیانی، وحید و نوری، ربابه. (1400). بررسی رفتارهای قلدرانه بر اساس سبکهای فرزندپروری و سبک دلبستگی: یک مطالعه مروری. رویش روانشناسی، 62، 195-208.
خانجانی، زینب، هاشمی، تورج، پیماننیا، بهرام و آقاگل زاده، مریم. (1393). «رابطه کیفیت تعامل مادر-کودک در اضطراب جدایی و مدرسه هراسی در کودکان». مجله پزشکی ارومیه (دانشگاه علومپزشکی ارومیه)، 25(3)، 231-240.
خوشبخت، فریبا. (1390). رابطه شیوههای فرزندپروری والدین با رفتارهای غیر اجتماعی و اجتماعی کودکان پیشدبستانی در بازی. مطالعات روانشناختی، 7(4)، 87-105.
دهقانی، یوسف، جوکار، مهناز و فاضلی، عباس. (1395). مقایسه اختلالات اضطرابی و مدرسه هراسی در دانش‌آموزان نارساخوان و عادی. فصلنامه کودکان استثنایی، 16(3)، 75-84.
سپهرارا، سجاد و قاسمی، نوشاد. (1399). بررسی رابطه سبکهای فرزندپروری مادران با سبکهای دلبستگی و شفقت به خود فرزندان آنها در میان دانش‌آموزان پسر مقطع دوم شهر جهرم در سال تحصیلی 1398-99. روانشناسی و علوم رفتاری ایران، 24، 31-45.
عابدی، احمد و جهانیان نجفآبادی، امیر. (1389). مهارتهای اجرایی در مدرسه. اصفهان: برترین اندیشه.
عبدالمحمدی، رقیه، تقیلو، صادق و جدیدی، محسن. (1400). پیشبینی اختلال نافرمانی مقابلهای بر اساس سبکهای فرزندپروری، صفات شخصیتی و ویژگیهای کمالگرایی والدین. روانشناسی اجتماعی، 59، 15-26.
محمودپور، عبدالباسط، دربا، محمد، پاشا، شیما و خانجانی وشکی، سحر. (1399). پیشبینی شایستگی تحصیلی بر اساس سبکهای فرزندپروری، خودکارآمدی ادراکشده و تنظیم هیجان دانش‌آموزان. علوم روانشناختی، 19(93)، 1115-1124.
نجارانطوسی، طیبه، طالبیان شریف، جعفر و عبدخدایی، محمد سعید. (1397). بررسی سبکهای دلبستگی و سبکهای فرزندپروری با میانجیگری رفتارهای پر خطر بر کیفیت زندگی دختران فراری. فصلنامه ایدههای نوین روانشناسی، 3(7)، 1-14.
ولیزادبهادر، لیلا، عبدالهی، محمدحسین و شاهقلیان، مهناز. (1394). رابطه بین سبک یادگیری و سبک فرزندپروری با یادگیری خودتنظیمی در دانش‌آموزان. روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، 13(2)، 129-138.
هادیان نجفآبادی، مریم. (1395). اثربخشی درمان پذیرش و تعهد بر مدرسه هراسی کودکان مبتلا به دیابت نوع یک. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، 24(4)، 316-304.
References
Alphonso, C. (2018, April 18). Canada lags in school-attendance test. The Globe and Mail. https://www.theglobeandmail.com/news/national/canada-lags-in-school-attendance-test/ article18432952
Archer, T., Filmer-Sankey, C. & Fletcher-Campbell, F. (2003) School Phobia and School Refusal: research into causes and remedies. Local Government Association Research Report, 46. Slough: NFER.
Bagnell, A. L. (2011). Anxiety and separation disorder. Pediatrics in Review, 32, 440-445.
Bahali, K., Tahiroglu, A. Y., Avci, A., & Seydaoglu, G. (2011). Parental psychological symptoms and familial risk factors of children and adolescents who exhibit school refusal. East Asian Archives of Psychiatry, 21(4), 164.
Balfanz, R., & Byrnes, V. (2012). Chronic Absenteeism: Summarizing what We Know from Nationally Available Data. Baltimore: Johns Hopkins University Center for Social Organization of Schools.
Berg, I. (2002). School avoidance, school phobia, and truancy. In M. Lewis (Ed.), Child and adolescent psychiatry: A comprehensive textbook. (3rd Ed.). Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 1260–1266.
Bernstein, G. A. (1991). Comorbidity and severity of anxiety and depressive disorders in a clinic sample. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 30, 43–50.
Bernstein, G. A., Warren, S. L., Massie, E. D., & Thuras, P .D. (1999). Family dimensions in anxious-depressed school refusers. Journal of Anxiety Disorders, 13, 513-528.
Berry, G. L., & Lizardi, A. (1985). The School Phobic Child and Special Services Providers: Guidelines for Early Identification. Special Services in the Schools, 2, 63-72.
Bools, C., Foster, J., Brown, I., & Berg, I. (1990). The identification of psychiatric disorders in children who fail to attend school: A cluster analysis of a non-clinical population. Psychological Medicine, 20, 171-181.
Carless, B., Melvin, G., Tonge, B., Newman, L. (2015). The role of parental self-efficacy in adolescent school-refusal. Journal Family Psychology, 29(2):162–170.
Comer, J. S., & Kendall, P. C. (2004). A symptom-level examination of parent-child agreement in the diagnosis of anxious youths. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 43 (7), 878-886.
Coulter, S. (1995). School refusal, parental control and wider systems: lessons from the management of two cases. Irish Journal of Psychological Medicine, 12, 146–9.
DaltonandBacon, V. (2018). School Refusal. In D. I. Driver & Sh. Thomas (Eds.), Complex Disorders in pediatric psychiatry. United State: Elsevier, (pp. 11-21).
DuránNarucki, V. (2008). School building condition, school attendance, and academic achievement in New York City public schools: A mediation model. Journal of Environmental Psychology, 28(3), 278–286.
Eaton, D., Kann, L., Kinche, S., et al. (2010). Youth risk behavior surveillance-United States, 2009. Surveill Summ MMWR: 59.
Echeverría, S., Vélez-Valle, E., Janevic, T., & Prystowsky, A. (2014). The role of poverty status and obesity on school attendance in the United States. Journal of Adolescent Health, 55(3), 402–407.
Egger, H. L., Costello, E. J., & Angold, A. (2003). School refusal and psychiatric disorders: A community study. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 42, 797-807.
Fernández-Sogorb, A., Inglés, C. J., Sanmartín, R., Gonzálvez, C., Vicent. M., & García-Fernández, J. M. (2018). Validation of the Visual Analogue Scale for Anxiety-Revised and school refusal across anxiety profiles. International Journal of Clinical and Health Psychology, 18 (3), 264-272.
Fremont, W. P. (2003). School refusal in children and adolescents. American Family Physician, 68(8), 1555–1560.
Gullone, E., King, N. J., Tonge, B., Heyne, D., & Ollendick, Th. H. (2000). The fear survey schedule for children — ii (fssc-ii): Validity data as a treatment outcome measure. Australian Psychologist, 35 (3): 238-243.
Hansen, C., Sanders, S., Massaro, S., & Last, C. (1998). Predictors of severity of absenteeism in children with anxiety-based school refusal. Journal of Clinical Child Psychology: 27(3): 246–254.
Havik, T., Bru, E., & Ertesvag, S. K. (2015a). Assessing reasons for school non-attendance. Scandinavian Journal of Educational Research, 59(3), 316–336.
Havik, T., Bru. E., & Ertesvåg, S. (2015b). School factors associated with school refusal- and truancy-related reasons for school non-attendance. Social Psychology Education, 18(2): 221–240.
Heyne, D. (2006). School refusal. In J. E. Fisher and W. T. O’Donohue (Eds), Practitioner’s Guide to Evidence-Based Psychotherapy. New York: Springer, 599–618.
Heyne & King, N. J. (2004). Treatment of school refusal. In P. M. Barrett and T. H. Ollendick (Eds.), Handbook of Interventions that Work with Children and Adolescents: From Prevention to Treatment. London: JohnWiley and Sons.
Heyne, D., King, N., & Ollendick, Th. H. (2005). School refusal. In Ph. J. Graham (Ed.), Cognitive Behaviour Therapy for Children and Families. New York: Cambridge University Press, 320-341.
Heyne, D., Sauter, F. M., Ollendick, T. H., van Widenfelt, B. M., & Westenberg, P. M. (2014). Developmentally sensitive cognitive behavioral therapy for adolescent school refusal: Rationale and illustration. Clinical Child and Family Psychology Review, 17, 191–215.
Hochadel, J., Frölich, J., Wiater, A., Lehmkuhl, G., Fricke- Oerkermann, L. (2014). Prevalence of sleep problems and relationship between sleep problems and school refusal behavior in school-aged children in children’s and parents’ ratings. Psychopathology, 47(2):119–126.
Honjo, S., Nishide, T., Niwa, S., Sasaki, Y., Kaneko, H., Inoko, K., & Nishide, Y. (2001). School refusal and depression with school in attendance in children and adolescents: Comparative assessment between the Children’s Depression Inventory and somatic complaints. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 55, 629–634.
Hughes, E. K., Gullone, E., Dudley, A., & Tonge, B. (2010). A case-control study of emotion regulation and school refusal in children and adolescents. The Journal of Early Adolescence, 30, 691-706.
Ingul, J. M., & Nordahl, H. M. (2013). Anxiety as a risk factor for school absenteeism: What differentiates anxious school-attenders from non-attenders? Annals of General Psychiatry, 12, 25.
Ingul, J. M., Havik, T., & Heyne, D. (2019). Emerging School Refusal: A School-Based Framework for Identifying Early Signs and Risk Factors. Cognitive and Behavioral Practice, 26, (1), 46-62.
Ingul, J. M., Klockner, C. A., Silverman, W. K., & Nordahl, H. M. (2012). Adolescent school absenteeism: Modelling social and individual risk factors. Child and Adolescent Mental Health, 17(2), 93–100.
Jones, A. M., & Suveg, C. (2015). Flying Under the Radar: School Reluctance in Anxious Youth. School Mental Health, 7, 212–223.
Kameguchi, K., & Murphy-Shigematsu, S. (2001). Family psychology and family therapy in Japan. American Psychologist, 56, 65–70.
Kearney, C. A. (2006). School refusal behavior in youth: A functional approach to assessment and treatment. Washington, DC: American Psychological Association.
Kearney, C. A. (2008). School absenteeism and school refusal behavior in youth: A contemporary review. Clinical Psychology Review, 28(3), 451–471.
Kearney, C. A., & Albano, A. M. (2004). The functional profiles of school refusal behavior, Diagnostic aspects. Behavior Modification, 28(1), 147–161.
Kearney, C. A., & Beasley, J. F. (1994). The clinical treatment of school refusal behavior: A survey of referral and practice characteristics. Psychology in the school, 31 (2): 128-132.
Kearney, C. A., Chapman, G., & Cook, L.C. (2005a). School refusal behavior in young children. International Journal of Behavioral Consultation and Therapy, 1(3), 212-218.
Kearney, C. A., Grazcyk, P. (2014). A response to intervention model to promote school attendance and decrease school absenteeism. Child Youth Care Forum, 43(1), 1-25.
Kearney, C., & Albano, A. M. (2018). When children refuse school: A Cognitive- Behavioral Therapy Approach (3 Eds.). United State of America: Oxford University Press.
King, N. J., Tonge, B. J., Heyne, D., Pritchard, M., Rollings, S., Young, D., Myerson, N., & Ollendick, T. H. (1998). Cognitive-behavioral treatment of school-refusing children: A controlled evaluation. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 37: 395–403.
Kljakovic & Kelly, A. (2019). Working with school-refusing young people in Tower Hamlets, London. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 1–13.
Korematsu, S., Takano, T., & Izumi, T. (2016). Pre-school development and behavior screening with a consecutive support programs for 5-year-olds reduces the rate of school refusal. Brain & Development, 38: 373–376.
Lauchlan, F. (2003). Responding to chronic non-attendance: A review of intervention approaches. Educational Psychology in Practice, 19,133–146.
Lawrence, D., Dawson, V., Houghton, S., Goodsell, B., & Sawyer, M. G. (2019). Impact of mental disorders on attendance at school. Australian Journal of Education, 63(1): 5–21.
Park, M. H., Yim, H. W., Park, S., Lee, Ch., Lee, C.U., Hong, S. C., Jeong, J. H., Seo, H. J., Jeong, S. H., Jo, S. J., & Choi, J. W. (2015). School refusal behavior in South Korean first graders: A prospective observational community-based study. Psychiatry Research, 227, 160–165.
Pilkington, C., & Piersel, W. C. (1991) School Phobia: a critical analysis of the separation anxiety theory and an alternative conceptualisation. Psychology in Schools, 28, 290-303.
Place, M., Hulsmeier, J., Davis, S., & Taylor, E. (2000). School refusal: A changing problem which requires a change of approach? Clinical Child Psychology and Psychiatry, 5, 345–355.
Place, M., Hulsmeier, J., Davis, S., & Taylor, E. (2002). The coping mechanisms of children with school refusal. Journal of Research in Special Educational Needs, 2, 1–10.
Prabhuswamy, M., Srinath, S., Girimaji, S., & Seshadri, S. (2007). Outcome of children with school refusal. The Indian Journal of Pediatrics, 74(4), 375–379.
Reissner, V., Knollmann, M., Spie, S., Jost, D., Neumann, A., & Hebebrand, J. (2018). Modular Treatment for children and adolescents with problematic school absenteeism: development and description of a program in Germany. Cognitive and Behavioral Practice, 26 (1): 63-74.
Sheldon, S. B. (2007). Improving student attendance with school, family, and community partnerships. The Journal of Educational Research, 100(5): 267-275.
Stright, A. D., Gallagher, K. C., & Kelley, K. (2008). Infant temperament moderates relations between maternal parenting in early childhood and children’s adjustment in first grade. Child Development, 79: 186–200.
Sun, L., Semovski, V. & Stewart, S. L. (2021). A Study of Risk Factors Predicting School Disruption in Children and Youth living in Ontario. Canadian Journal of School Psychology, 36 (3): 1-15.
Swan, A. J., Kagan, E. R., Frank, H. E., Erika Crawford, E., & Kendall, Ph. C. (2016). Collateral Support: Involving Parents and Schools in Treatment for Youth Anxiety. Evidence-Based Practice in Child and Adolescent Mental Health, 1 (1): 3-15.
Thambirajah, M. S., Grandison, K. J., & De-Hayes, L. (2008). Understanding School Refusal: A Handbook for Professionals in Education, Health and Social Care. London: Jessica Kingsley Publishers.
Vervoort, T., Logan, D., Goubert, L., De Clercq, B., & Hublet A. (2014) Severity of pediatric pain in relation to school-related functioning and teacher support: an epidemiological study among school-aged children and adolescents. Pain, 155(6):1118–1127.
Wood, J., Lynne-Landsman, S., Ialongo, N., Langer, D., Wood, P., Shaunna, C., & Eddy, M. (2012). School attendance problems and youth psychopathology: structural cross-lagged regression models in three longitudinal data sets. Child Development, 83(1): 351–366.
Zolog, T., Ballabriga, M., Domenech-llaberia, E., et al. (2011). Somatic complaints and symptoms of anxiety and depression in a school-based sample of preadolescents and early adolescents. Functional impairment and implications for treatment. Journal of Cognitive and Behavioral Psychotherapies, 11(2): 191–208.
Zullig, K. J., Koopman, T. M., Patton, J. M., & Ubbes, V. A. (2010). School climate: Historical review, instrument development, and school assessment. Journal of Psychoeducational Assessment, 28(2), 139–152.
استناد به این مقاله: هزاردستان، فائزه، سلیمی بجستانی، حسین، عسگری، محمد و کلانتر هرمزی، آتوسا. (1400). طراحی مدل مفهومی امتناع از مدرسه دانش‌آموزان دوره ابتدائی. فصلنامه روان شناسی تربیتی، 17(62)، 145-175. doi: 10.22054/jep.2022.65882.3555
Educational Psychology is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
)