نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد، روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران ( نویسنده مسئول)
2 استادیار، روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش بسته مداخله‌ای سبک زندگی بر زورگویی و تکانشگری دانشآموزان پسر دوره دوم متوسطه شهر شیراز بود. در این راستا، از روش آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه گواه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان پسر در حال تحصیل در هنرستان‌های شهر شیراز بودند که به‌صورت تصادفی ناحیه دو شهر شیراز انتخاب شد و 30 نفر از آن‌ها با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. ابتدا اعضای هر دو گروه با بهکارگیری مقیاس تکانشگری (باس و پری، 1992) و مقیاس زورگویی (اولوئوس، 1996) مورد آزمون قرار گرفتند (پیش‌آزمون). سپس، گروه آزمایشی به مدت هشت جلسه تحت آموزش بسته مداخله‌ای سبک زندگی قرار گرفتند درحالی‌که گروه گواه آموزشی دریافت ننمود. پس از اتمام جلسات گروهی، از هر دو گروه پس‌آزمون گرفته شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که پس از انجام مداخله، متغیر تکانشگری کلی و مؤلفه‌های آن (تکانشگری بدنی، تکانشگری کلامی، خشم و خصومت) و همچنین زورگویی و مؤلفه‌های آن (به‌خصوص شیوع زورگویی) در آزمودنی‌های گروه آزمایشی به نسبت گروه گواه کاهش معناداری داشته است؛ بر این اساس، می‌توان گفت آموزش بسته مداخله‌ای سبک زندگی بر کاهش تکانشگری و زورگویی نوجوانان مؤثر بوده و بنابراین، توصیه می‌شود که آموزش بسته مداخله‌ای سبک زندگی به‌عنوان بخشی از برنامه آموزشی مدارس در نظر گرفته شود.
کلیدواژه‌ها
اتکینسون، ماری و هورنبی، گری. (1387). بهداشت روانی در مدرسه. ترجمه اکبر رهنما و محمدرضا فریدی. تهران: انتشارات آییژ.
ایزرائیل، آلن و ویکس-نلسون، ریتا. (1388). اختلال‌های رفتاری کودکان. ترجمه محمدتقی منشی طوسی، تهران: انتشارات بهنشر.
آذربایجانی، مسعود؛ سالاریفر، محمدرضا؛ عباسی، اکبر؛ کاویانی، محمد و موسوی اصل، مهدی. (1390). روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
برزگر بفرویی، کاظم؛ برزگر بفرویی، مهدی و خضری، حسن. (1395). نقش پیوند با مدرسه در وقوع زورگویی دانش آموزان دوره متوسطه اول شهر یزد. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 12(42)، 21-40.
بصیرت‌نژاد، بهمن. (1392). اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر پرخاشگری دانشآموزان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، تهران.
بیرامی، منصور و علائی، پروانه. (1392). قلدری در مدارس راهنمایی دخترانه: نقش شیوههای فرزندپروری و ادراک محیط عاطفی خانواده. مجله روانشناسی مدرسه، 2(3)، 56-38.
جانسون، دیوید. (1386). مهارتهای زندگی: استرس، خشم و مدیریت احساسات. ترجمه قوام ابراهیمی و صغرا نائلی. تهران: انتشارات عابد.
حسین‌خانزاده، عباسعلی؛ رشیدی، نورالدین؛ یگانه، طیبه؛ زارعی‌منش، قاسم و قنبری، نیکزاد. (1392). تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر میزان اضطراب و پرخاشگری دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، ۱۲(۷)، ۵۴۵-۵۵۸.
خدایاریفرد، محمد و پرند، اکرم (1393). ارزیابی و آزمونگری روانشناختی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خدایاریفرد، محمد؛ اکبری زردخانه، سعید؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن؛ افروز، غلامعلی؛ فقیهی، علی‌نقی؛ طهماسب کاظمی، بهروز و زندی، سعید (1395). اثربخشی برنامۀ تعاملی مهارتهای زندگی مبتنی بر آموزههای دینی بر دینداری دانشجویان: مطالعۀ مقدماتی.پژوهشنامه روانشناسی اسلامی، 2(2)، 9-31.
دلاور، علی و شکوهی امیرآبادی، لیلا. (1399). بررسی وضعیت شادکامی و رضایت از زندگی دانشجویان در زمان بحران بیماری کرونا ویروس جدید (کووید-19). فصلنامه روانشناسی تربیتی، 16(55)، 1-25.
راضی مرادی، محمد؛ اعتمادی، احمد و نعیمآبادی، الهام (1389). اثربخشی مشاوره گروهی بر اساس نظریه انتخاب ویلیام گلاسر با دانشآموزان قربانی قلدری به‌منظور افزایش توان مقابله با رفتارهای قلدرانه. مطالعات روانشناختی، 6(4)، 11-36.
سعیدنیا، زینب. (1385). رابطه بین رفتار پرخاشگرانه، تعارضات زناشویی و احتمال طلاق در مراجعهکنندگان به دادگاه خانواده. پایاننامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز.
سلیمانی، اسماعیل؛ شیخالاسلامی، علی و موسوی، مهناز. (1395). اثربخشی هوش هیجانی بر کفایت اجتماعی و تنظیم هیجانی دانش آموزان زورگو (غیر منضبط). فصلنامه روانشناسی تربیتی، 12(42)، 103-128.
شهریارفر، محمد. (1389). هنجاریابی پرسشنامه قلدری اولوئوس. پایاننامه دکتری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی تهران.
شیخالاسلامی، علی؛ سلیمانی، اسماعیل و محرمزاده، هنگامه. (1397). اثربخشی آموزش حل مسئلۀ اجتماعی بر سازگاری و خودکارآمدی دانشآموزان زورگو. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 14(47)، 49-73.
صادقی، احمد. (1380). بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارت کنترل خشم بهشیوه عقلانی، رفتاری و عاطفی بر پرخاشگری دانشآموزان پسر دبیرستانی. پایاننامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.
صفری، خدیجه. (1393). تأثیر بهکارگیری آموزش مهارتهای زندگی توسط معلمان بر کنترل رفتار زورگویی دانشآموزان پایه پنجم و ششم مدارس ابتدایی شهرستان میناب. پایاننامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور.
طارمیان، فرهاد؛ ماهجویی، ماهیار و فتحی، طاهر. (1384). مهارتهای زندگی: کتاب معلم. تهران: انتشارات برگ سفید.
قلعهشاهی، ضیعالله. (1389). رویکردی جامعه‌شناختی به فلسفه آداب و مهارتهای زندگی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، 23، 48-18.
کاپلان، هرولد و سادوک، بنجامین‌جیمز. (1388). خلاصه روان‌پزشکی: علوم رفتاری/ روان‌پزشکی بالینی. ترجمه نصرت‌الله پورافکاری. تهران: انتشارات شهر آب.
کاوه، محمد. (1391). آسیبشناسی بیماریهای اجتماعی (جلد اول)، تهران: نشر جامعهشناسان.
کراهه، باربارا. (1390). پرخاشگری از دیدگاه روانشناسی اجتماعی. ترجمه محمدحسین نظرینژاد. تهران: انتشارات رشد.
کریمی، روحالله. (1394). کاستیهای کتابهای درسی «تفکر و پژوهش» و «تفکر و سبک زندگی». فصلنامه نقد کتاب اخلاق، علوم تربیتی و روانشناسی، 1(1)، 255-268.
کشت‌ورز کندازی، احسان و رئیسی، فروزان. (1396). اختلالات یادگیری در دانشآموزان، تهران: نشر تایماز.
کشت‌ورز کندازی، احسان. (1397). تعلیم و تربیت آینده با توجه به اسناد بالادستی. شیراز: انتشارات تخت جمشید.
کیانیراد، داریوش. (1389). ارتباط بین قلدری در مدرسه با عزتنفس و تعلق به مدرسه در بین دانشآموزان سال دوم راهنمایی مدارس پسرانه شهر تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
مهرابیزاده هنرمند، مهناز؛ گراوند، لیلا و ارضی، سوره. (1388). بررسی تأثیر آموزش مهارتهای زندگی بر اضطراب و پرخاشگری همسران شهدا.زن و فرهنگ، 1(1)، 3-16.
ورنون، آن. (1392). آموزش مهارتهای زندگی: رشد هیجانی، اجتماعی، شناختی و خود. ترجمه مهرداد فیروزبخت. تهران: نشر دانژه.
هومن، عباس؛ اکبری زردخانه، سعید؛ مرادی، علیرضا و زندی، سعید. (1395). شیوههای مواجهه با تعارض در بین والدین دانشآموزان دارای رفتار بهنجار و نابهنجار روانشناختی. پژوهشنامه تربیتی، 11(46)، 117-136.
Atkinson, M., & Horenby, G. (2008). Mental Health Handbook for Schools. (Translated by Akbar Rahnama and Mohammad Reza Faridi), Tehran: Ayizh [In Persian].
Azarbaijani, M., Salarifar, M., Abbasi, A., Kavyani, M., & Mousavi-Asl, M. (2011). Social Psychology Considerin Islamic Resources. Qom: Research Institute of Hawzah and University [In Persian].
Bas, A. U., & Kabasakal, Z. T. (2010). Teachers views and Knowledge about reactive and proactive aggression: Finding from a Survey in Turkey. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1654-1659.
Basiratnejad, B. (2013). Efficacy of life skills training on aggression of school students. [Unpublished Master’s thesis]. University of Tehran [In Persian].
Beyrami, M., & Alaei, P. (2013). Bullying in feminine secoundary schools: Role of parenting styles and perception of emotional atmosphere of family. School Psychology, 2(3), 38-56 [In Persian].
Boss, A. H., & Perry, M. (1992). The Aggression questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452-459.
Disqiuseppe, R.C. (2003) Aggression in Adolescents. Journal of Clinical Psychology, 10, 254-260.
Dukes, R. L., Stein, J. A., & Zane, J. I. (2009). Effect of relational bullying on attitudes, behavior and injury among adolescent bullies, victims and bully-victims. The Social Science Journal, 46(4), 671-688.
Ferris, D. L., Ming, Y., Lim, V. G., Yuanyi, C., & Fatimah, S. (2016). An approach-avoidance framework of workplace aggression. Academy of Management Journal, 59(5), 1777-1800.
Greeff, P. (2004). The nature and prevalence of bullying during the intermediate school phase. [Unpublished master’s thesis]. University of the Free State.
Hemayattalab, R., Homayounnia, M., & Zandi, S. (2016). Effects of SPARK physical education program on behavioral problems of children with ADHD. International Journal of Psychology, 10(2), 17-32.
Hooman, A., Akbari-Zardkhaneh, S., Moradi, A., & Zandi, S. (2016). The styles of encountering conflict among parents of students with psychologically normal and abnormal behaviors. Education Research, 11(46), 117-136 [In Persian].
Hosein-Khanzadeh, A., Rashidi, N., Yeganeh, T., Zarei-Manesh, Q., & Qanbari, N. (2013). Efficacy of life skills training on anxiety and aggression of students. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 12(7), 545-558 [In Persian].
Israel, A., & Wicks Nelson, R. (2009). Behavior disorders of childhood. (M. Monshi-Tousi Trans.). Tehran: Behnashr [In Persian].
Johnson, D. (2007). Life Skills: Stress, anger, and emotion management. (Translated by Ghavam Ebrahimi and Soghra Naili). Tehran: Abed [In Persian].
Kaplan, H., & Saduc, B. (2009). Synopsi of Psychiatry and Behavioral Sciences. (Translated by Nusratullah Pourafkari). Tehran: Shahr-e-Ab [In Persian].
Karimi, R. (2015). Shortcommings of the books “Thinking and Research” and “Thinking and Life Style”. Ethics & Psychology & Education Book Review Quarterly, 1(1), 255-268 [In Persian].
Kaveh, M. (2012). Social Diseases Pathology (Vol. 1). Tehran: Sociologists Publications [In Persian].
Khodayarifard, M., & Parand, A. (2014). Psychological Testing and Assessment. Tehran: Tehran University Press [In Persian].
Khodayarifard, M., Akbari-Zardkhaneh, S., Ghobari-Bonab, B., Shokouhi-Yekta, M., Afrooz, G., Faqihi, A., Tahmasb-Kazemi, B., & Zandi, S. (2016). Effectiveness of religious-based life skills training on religiosity of university students: A pilot study. Islamic Psychology, 2(2), 9-31 [In Persian].
Kianirad, D. (2010). Relationship of school bullying with self-esteem and school connectedness among second grade masculine middle school students in Tehran. [Unpublished Master’s thesis], University of Tehran [In Persian].
Krahe, B. (2011). The social psychology of aggression. (Translated by Mohammad Hossein Nazari Nejad), Tehran: Roshd [In Persian].
Mehrabizadeh-Honarmand, M., Gravand, L., & Arzi, S. (2009). Effects of life skills training on anxiety and aggression of martyrs’ spouses. Woman and Culture, 1(1), 3-16 [In Persian].
Miller, J. P., & Bowen, B. E. (1993). Competency, Coping, and Contributory Life Skills Development of Early Adolescents. Journal of Agricultural Education, 31(1), 68-76.
Naseri, A., & Babakhani, N. (2014). The effect of life skills training on physical and verbal aggression of male delinquent adolescents marginalized in Karaj. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 116(21), 4875-4879.
Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: Facts and interventions. Current Directions in Psychological Science, 4(6), 196-200.
Olweus, D. (1996). The revised Olweus Bully/Victim Questionnaire for Students. Bergen, Norway: University of Bergen.
Parkhill, M. R., & Pickett, S. M. (2016). Difficulties in Emotion Regulation as a Mediator of the Relationship between Child Sexual Abuse Victimization and Sexual Aggression Perpetration in Male College Students. Journal of Child Sexual Abuse, 25(6), 674-685.
Priest, N., King, T., Bécares, L., & Kavanagh, A. M. (2016). Bullying Victimization and Racial Discrimination among Australian Children. American Journal of Public Health,106(10), 1882-1884.
Qaleshahi, Z. (2010). A sociological approach to philosophy of life skills and etiquettes. Development of Social Science Education, 23, 18-48 [In Persian].
Razi-Moradi, M., Etemadi, A., & Naeimabadi, E. (2010). Effectiveness of group counseling based on choice theory with bullying victims to increase resisting power against bullying. Psychological Studies, 6(4), 11-36 [In Persian].
Sadeqi, A. (2011). Efficacy of group training of anger management skill using REBT approach on aggression of male high school students. [Unpublished Master’s thesis], University of Isfahan [In Persian].
Saeidnia, Z. (2006). Relationship between aggressive behavior, marital conflicts, and probability of divorce in couples referring to family courts. [Unpublished Master’s thesis], Islamic Azad University, Ahwaz Branch [In Persian].
Safari, K. (2014). Effects of life skills training by teachers on bullying behavior of primary school students in Minab County. [Unpublished Master’s thesis], Payame Noor University [In Persian].
Shahriarfar, M. (2010). Normalization of Olweus’s Bullying Questionnaire. [Unpublished Doctoral Dissertation], Tehran University of Medical Sciences and Health Services [In Persian].
Swearer, S. M., Espelage, D. L., & Napolitano, S. A. (2009). Bulling prevention and intervention realistic strategies for schools. New York: Guilford Press.
Taremian, F., Mahjoei, M., & Fathi, T. (2005). Life skills: Teacher’s book. Tehran: Barg-e-Sefid [In Persian].
Turner, N. E., Macdonald, J., & Somerset, M. (2008). Life skills, mathematical reasoning and critical thinking: A curriculum for the prevention of problem gambling. Journal of Gambling Studies, 24(3), 367-80.
Urbanski, J. (2007). The relationship between school connectedness and bullying victimization in secondary students. (Unpublished Ph.D. dissertation), University of South Florida.
Vernon, A. (2013). Life skills training: Emotional, social, cognitive, and ego development. (Translated by Mehrdad Firoozbakht). Tehran: Danjeh [In Persian].
Yurtal, F. & Artut, K. (2010). An investigation of school violence through Turkish children. Interpersonal Violence, 25(1), 50-62.
)