نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
2 استادیار گروه مطالعات علوم اجتماعی و توسعه ، پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا ، تهران ، ایران .
چکیده
چارچوب طرح‌های کلی موفقیت دانشآموزان، دربرگیرندۀ چندین عنصر شخصیتی، معنوی، اخلاقی شناخته شده است که بالقوه در موفقیت دانشآموزان تأثیرگذار است؛ در این خصوص می‌توان به شایستگی، آخرت-نگری، بلوغ اخلاق و عاطفی اشاره کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه شایستگی اجتماعی، آخرت نگری با بهزیستی مدرسه: نقش واسطه‌ای ، بلوغ عاطفی و اخلاقی نوجوانان در مدارس می باشد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه مورد مطالعه پژوهش را کلیه دانشآموزان مقطع متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1398 تشکیل می‌دهند. نمونه پژوهش 600 نفر (250 پسر و 350 دختر) از دانشآموزان مقطع متوسطه دوم شهر تهران بود که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. دانشآموزان به پرسشنامههای مقیاس بهزیستی مدرسه کاپلان و ماهر (1999)، بلوغ عاطفی سینگ و بهارگاوا (1990)، رشد اخلاقی دانشآموزان معنوی پور (1391)، آزمون آخرتنگری ابراهیمی (1390)، ادراک شایستگی (هارتر، 1982) پاسخ دادند. پس از جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل آن‌ها با نرم‌افزار Spss-22 و Amos-21 و با روش آماری ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری انجام گرفت. مدل مفروض در جامعه پژوهش برازنده بود. نتایج تحلیل‌ها نشان داد که نقش میانجی‌گر بلوغ اخلاقی و عاطفی در پیوند بین آخرتنگری و ادراک شایستگی و بهزیستی مدرسه، مثبت و معنادار است و الگوی پیشنهادی 65 درصد واریانس بهزیستی مدرسه دانشآموزان را تبیین می‌کند. برپایه یافته‌های پژوهش مشخص شد تأثیر آخرتنگری و ادراک شایستگی بیش از آن‌که مستقیم باشد غیرمستقیم و از طریق بلوغ اخلاقی و عاطفی است. در نتیجه با افزایش ادراک شایستگی و آخرتنگری، بلوغ اخلاقی و عاطفی و بهزیستی مدرسه دانشآموزان افزایش می‌یابد.
کلیدواژه‌ها
ابراهیمی، ابوالفضل. (1387). باورهای آخرتنگرانه و رابطه آن با سلامت روانی. روانشناسی و دین، 1 (3)، 125-107.
ابراهیمی، ابوالفضل و بهرامی احسان، هادی. (1390). رابطه آخرتنگری با سلامت در دانشجویان دانشگاه تهران و طلاب علوم دینی حوزه علمیه قم. روانشناسی و دین، 4 (2)، 62-45.
برجعلی، محمود؛ بگیان کولهمرز، محمدجواد؛ بختی، مجتبی و عباسی، مسلم. (1392). اثربخشی آموزش دلگرمی مبتنی بر رویکرد آدلری بر بهبود بهزیستی هیجانی و اجتماعی دانشآموزان مدارس شبانه‌روزی. فصلنامه خانواده و پژوهش، 10 (4)، 83-101.
جعفریان، هادی و غفاری، سیدخلیل. (1395). تربیت دینی و تأثیر آن بر اخلاق فردی و اجتماعی دانشآموزان ابتدایی (مطالعه موردی: دانشآموزان مقاطع سوم تا پنجم ابتدایی مشغول به تحصیل در حوزه شهرستان شهر کرد). کنگره بین‌المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی، تهران.
دلاور، علی. (1390). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: چاپ چهارم، انتشارات رشد.
سبزی، ندا و فولادچنگ، محبوبه. (1397). اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر ادراک شایستگی و شادکامی دانشآموزان پسر مقطع ششم ابتدایی شهر شیراز. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 19 (4)، 123-114.
سعادتی شامیر، ابوطالب؛ زحمتکش، زینب و خجسته، شهلا. (1391). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی رفتاری بر افزایش بلوغ عاطفی و شادکامی. فصلنامۀ پژوهشهای تربیتی، 33 (8)، 1-12.
شجاعی، مسلم؛ حسینی دهشیری، افضل السادات و محبی، علی (1398). الگوی رشد دینی و اخلاقی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین. فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی، 21 (14)، 154-132.
شکوهی، غلامحسین (1396). مبانی و اصول آموزش‌وپرورش. چاپ سی و پنجم، مشهد: انتشارات آستان قدس.
صالحی، لیلی و سیف، دیبا. (1391). الگوی پیشبینی احساس تنهایی بر مبنای تعامل معلم با دانشآموز و ابعاد ادراک شایستگی در میان نوجوانان با و بدون نقص بینایی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 2 (5)، 64-44.
طوبایی، محمدتقی (1385). مروری بر جایگاه آخرتگرایی در مدیریت اسلامی و تأثیر آن در حوزه وظیفۀ برنامهریزی. فصلنامه اندیشه صادق، 23، 40-17.
قاسم پور دهاقانی، علی و نصر اصفهانی، احمدرضا. (1391). رویکرد معنوی و برنامهریزی درسی،. مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 19 (13)، 92-71.
گل پرور، محسن؛ جوادیان، زهرا؛ استبرقی، الهام و عریضی، حمیدرضا. (1390). ساخت و اعتباریابی پرسشنامههای باور به جهان آخرت و باور به جهان آخرت عادلانه اسلامی. معرفت فرهنگی اجتماعی، 2 (4)، 141-125.
معنوی پور، داود (1391). ساخت مقیاس سنجش رشد اخلاقی برای دانشآموزان. فصلنامه اندیشههای تازه در علوم تربیتی، 7 (4)، 96-90.
مکارم شیرازی، ناصر (1389). پیام قران (ج 5). تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
منصور نژاد، زهرا؛ پورسید، رضا؛ کیانی، فریبا و خدابخش، محمدرضا. (1392). اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر تحول بلوغ عاطفی دانشجویان دختر در آستانه ازدواج. مجله اصول بهداشت روانی، 15 (3)، 70-158.
میکائیلی منیع، فرزانه؛ نوری زاد، نرگس و هاشمی، سهیلا. (1393). بررسی رابطه آخرت نگری، هدفمندی در زندگی، امید و انگیزش تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانشجویان دوره کارشناسی. فصلنامه پژوهشهای نوین روان‌شناختی، 9 (36)، 206-182.
نصراله، خدایار؛ قاسمی، فرشید و قلتاش، عباس. (1392). بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت اخلاقی در کتاب‌های درسی (مطالعات اجتماعی، فارسی و هدیه‌های آسمانی) پایه ششم دوره ابتدایی. همایش انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، دوره 12.
وجدانی، فاطمه و آقایی، جواد. (1396). نقش صبر مربی در فرآیند تربیت دینی و راهکارهای تقویت آن. پژوهشنامه اخلاق، 10 (36)، 29-52.
Aashra, B. K. , & Jogsan, Y. A. (2013). Emotional Maturity and SelfActualization in Graduate and Post-Graduate Students. Journal of Research in Humanities and Social Science, 1(4), 15-18.
Arthur, G. , Kristjánsson, K. , Harrison. T. Sanderse. W. Wright. D. (2018). Teaching Character and Virtue in Schools. London and New York. Routledge.
Boom, J. , Brugman, D. (2005). Measuring moral development in adoles - cents. In: A. Wouter Haaften editor. Moral Sensibilities and Edu - cation; Volume 3: The adolescent. Dublin: Concorde Pub. 2005.
Boric, M. , Drazen, G. , & Durdica, M. (2010). The relations between types of motivation in sport and perceived sport competence. Physical Education and Sport, 8 (1), 6-69.
Camelo-Lavadores A. K, Sanchez-Escobedo P, Pinto-Sosa J, (2017). Academic Self-Efficacy of High Achieving Students in Mexico, Journal of Curriculum and Teaching, 6 (2), 84-89.
Chandra, S. & Joshi. R. (2013 ). Positive and Academic Adjustment in Transition Phase Language International Multidisciplinary Journal of Applied Research, 1(4), 532455.
Chen, J. , Yeh, C. , & Kennedy, C. (2007). Weight status, self-competence, and coping strategies in Chinese children. Journal of Pediatric Nursing, 3 (22), 176-185.
Durayappah, A. (2011). The 3P Model: A general theory of subject well-being. Journal of Happiness Studies, 12(4), 681-716.
Galinha I, Pais-Ribeiro J. L. (2011). Cognitive, affective and contextual predictors of subjective wellbeing. International Journal of Wellbeing 2(1), 34–53.
Gasper, K. (2009). When necessity is the mother of invention: Mood and problem solving. Journal of Experimental Social Psychology, 39(1), 248-262.
Gibbs, J. C. (2013). Moral development and reality: Beyond the theories of Kohlberg, Hoffman, and Haidt. Oxford: Oxford University Press; 2013. doi: 10. 1093/acprof:osobl/9780199976171. 001. 0001.
Greenway, K. A. (2006). The Role of Spirituality in Purpose in Life and Academic Engagement. Journal of College & Character, VII(6), 1-5.
Harter, S. (1982). The Perceived Competence Scale for Children. Child Development, 3 (52), 87-97.
Hooghe, M. (2012). Is sexual well-being part of subjective well-being? An empirical analysis of Belgian (Flemish) survey data using an extended well-being scale. Journal of Sex Research, 49 (2–3), 264–273.
Jainz, A. (2017). The Re-emergence of Character Education in American Education Policy. American Journal of Educational Studies, 53(14): 239-254.
Jennifer, A. S. , & lee, S. (2011). Perceived competence and subjective experience of nineth graders vs. other high school students in science. Presented at the Annual of the American Educational Research Association.
Kaplan, A. , & Maehr, M. L. (1999). Enhancing the motivation of African American students: An achievement goal theory perspective. Journal of Negro Education, 68, 23–35.
Kapri, U. C. , & Rani, N. (2014). Emotional Maturity: Characteristics and Levels. International journal of technological exploration and learning, 3(1), 359-361.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York, NY: Guilford
Kristjánsson, K. (2020). Aristotelian Character Friendship as a ‘Method’ of Moral Education. Studies in Philosophy and Education volume 39, pages349–364.
Lent, R. W. , Tavei ra, M. C. , Pinto, J. C. , & Sil va, A. D. (2014). Social cognitive predictors of well -being in African college students. Journal of Vocational Behavior, 84, 266 -272.
Lind, G. (2005). The cross-cultural validity of the Moral Judgment Test: Findings from 29 cross-cultural studies. Paper Presented at The Conference of the American Psychological Association; 2005; Massachusetts, USA.
Mc Bride, M. L. (2012). Examining hope, self- efficacy, and optimism as a motivational cognitive set predicting academic achievement and general well- being in a diverse educational setting. Doctoral Dissertation, University of Alabama.
McInerney, D. M. , Cheng, R. W. , Mok, M. M. C. , & Lam, A. K. H. (2012). Academic self-concept and learning strategies: Direction of effect on student academic achievement. Journal of Advanced Academics, 23(3), 249-269.
McKune, B. , & Hoffmann, J. P. (2009). Religion and Academic Achievement among Adolescents. Interdisciplinary Journal of Research on Religion, 10(5), 1-21.
Midgley, C. , Maehr, M. L. , & Urdan, T. (2002). Patterns of adaptive learning survey (PALS) University of Michigan.
Midgley, C. , Maehr, M. L. , & Urdan, T. (2002). Patterns of adaptive learning survey (PALS) University of Michigan.
Mooney, M. (2012). Religion, College Grades, and Satisfaction among Students at Elite Colleges and Universities. Sociology of Religion, 71(2), 197-215.
Nehra, S. (2014). Relationship between adjustment and emotional maturity of IX class students. Educationia Confab, 3(2), 14-22.
Ninot, G. , Bilard, J. , & Delignieres, D. (2005). Effects of integrated or segregated sport participants on the physical self for adolescents with mental retardation. Journal of Intellectual Disability Reaserch, 5 (49), 682-689.
Noddings. N, (2010), Moral Education in an Age of Globalization, Educational Philosophy and Theory, Vol. 42, No. 4, pp. 390-396.
Orkibi, H. , Ronen, T. , & Assoulin, N. (2014). The subjective well-being of Israeli adolescents attending specialized school classes. Journal of Educational Psychology, 106(2): 515–526.
Ozmete, E. (2011). Subjective well-being: A research on life satisfaction as cognitive component of subjective well-being. International Journal of Academic Research, 3(4), 55-61.
Passini, S. (2010). Moral reasoning in a multicultural society:Moral inclusion and moral exclusion. Journal for the Theory of Social Behavior, 40,21-38.
Phan, H. P. , NGU, B. H. , & Alrashidi, O. (2016). Role of student well-being: A study using structural equation modeling. Psychological Reports, 29(3): 77-105.
Putwain, D. V. , Connors, L. , Symes, W. , & Douglas-Osborn. E. (2011). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress and Coping, 1-10.
Rafeedali, E. (2017). Influence of self consept and emitional maturityon leadership Behavior of secondary schools Headsin Kerala, India. European Journal of Education Studies, 8(11), 11-19.
Rand, K. L. , Martin, A. D. , & Shea, A. M. (2011). Hope, but not optimism, predicts academic performance of law students beyond previous academic achievement. Journal of Research in Personality, 12(1): 683–686.
Raufelder, F & Ringeisen, S. (2016). Associations of student- temperament and educational competence with academic achievement. The role of teacher and student gender. Teacher and Education Journal, 27 (5), 242- 251.
Samdal‚ O. , Wold, B. , & Bronis. M. (2012). Relationship between students Perception of School Environment, their satisfaction with school and perceived academic achievement, An International study. School Effectivess and school Improvement, 10, 296-320.
Satici, S. A. (2016). Psychological vulnerability, resilience, and subjective wellbeing: The mediating role of hope. Personality and Individual Differences, 26(2): 68–73.
Singh, D. , Kaur, S. , & Dureja, G. (2012). Emotional maturity differentials among university students. Journal of physical education and sports managements, 3(3), 41-45.
Singh, Y. , & Bhargava, M. (1990). Manual for Emotional Maturity Scale. Agra: National Psychological Corporation, 12(9), 7-16.
Steinmayr R, Heyder A, Naumburg C, Michels J and Wirthwein L (2018) School-Related and Individual Predictors of Subjective Well-Being and Academic Achievement. Front. Psychol. 9:2631. doi: 10. 3389/fpsyg. 2018. 02631.
Teylor, J. L. (2015). Person-environment interaction: Effects of student-faculty congruence on academic satisfaction and achievement of student. A dissertation submitted for doctor of education, Washington State University.
Villavicencio, F. T. & Bernardo, A. B. I. (2013). Positive academic emotions moderate the relationship between selfregulation and academic achievement. British Journal of Educational Psychology, 83, 329˚340.
Wilber, K. (1997), the Eye of Spirit, Boston and London: Shambhala Publications, Inc.
Yusoff, M. S. B. , Rahim, A. F. A. , Pa, M N. M. , & Mey, S. C. (2011). The validity and reliability of the USM Emotional Quotient Inventory (USMEQ-i). Its use to measure emotional quotient (EQ) of future medical students. International Medical Journal, 18(4), 283-287.
)