نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار، روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار، روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

4 دانشیار، روان‌شناسی بالینی و سلامت، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

5 دانشجوی کارشناسی، دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی زنجان، زنجان، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین چرخه‌های شبانه‌روزی با حافظه‌کاری دانش‌آموزان انجام شد. روش: روش پژوهش همبستگی بود. جامعه آماری دانش‌آموزان دختر پایه یازدهم علوم انسانی بخش مرکزی شهرستان خدابنده به تعداد 167 نفر بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه ای دو کلاس از دو آموزشگاه به تعداد 40 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند، به مدت دو هفته به صورت چرخشی در نوبت‌های صبح (8، 30/9 و 11) و بعد‌از ظهر (13، 30/14 و 15/16) مورد آزمون قرار گرفتند. برای سنجش نوع تیپ‌زمانی دانش‌آموزان از پرسش‌نامه هورن و استبرگ (1976) و سنجش حافظه‌کاری از فرم های موازی حافظه‌کلامی محقق ساخته استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از تحلیل‌واریانس آمیخته استفاده گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد بین کارآیی حافظه‌کاری دانش‌آموزان در ساعت‌های مختلف روز (017/0 = Pو 82/2 = F) همچنین رو‌ز‌های مختلف هفته (0005/0 > P و 8/16 = F) تفاوت معنی‌دار وجود دارد. تفاوت کارآیی حافظه‌کاری بین تیپ‌های‌زمانی صبحگاهی، میانی و عصر‌گاهی معنی دار نبود (742/0 = Pو 301/0= F). کارآیی حافظه‌کاری دانش آموزان بر حسب تیپ‌های-زمانی در ساعات مختلف روز متفاوت بود (001/0 = Pو 06/3 = F). نتیجه‌گیری: با توجه به متفاوت بودن کارآیی حافظه-کاری دانش‌آموزان از نظر چرخه‌های شبانه‌روزی و هفتگی ضروری است که این یافته‌ها در فرایند یاددهی و یادگیری دانش-آموزان در محیط‌های آموزشی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

چوبرا، دیباک. (1385). نیروی بیکران خواب آرام. ترجمه مهدی قرچه داغی. تهران، انتشارات پیکان.
رهافر، آرش؛ صادقی جوجیلی، میثم؛ صادق‌پور، آتوسا و میرزایی، شهاب. (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه صبح‌گاهی- شامگاهی (MEQ). فصلنامه روان‌شناسی بالینی و شخصیت، دانشگاه شاهد، 20(8): 109-122.
کاشانی خطیب، سندس؛ رادفر، شکوفه؛ بشر دوست، سیمین و میرهاشمی، مالک. (1398). اثربخشی تحریک الکتریکی قشر پیشانی بر حافظه کاری و تصمیم گیری در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه. فصلنامه روان­شناسی تربیتی، 15(54): 135-119.
چوبداری، عسگر؛ علیزاده، حمید؛ شریفی درآمدی، حمید و عسگری، محمد. (1398). اثربخشی برنامه آموزشی کارکردهای اجرایی بر عملکرد استدلال کلامی در دانش‌آموزان با آسیب بینایی. فصلنامه روان­شناسی تربیتی، 15(53): 29-13.
سعدی‌پور، اسماعیل و گرامی، فاطمه سادات. (1394). رابطه چرخه شبانه‌روزی با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان دختر مقطع اول ابتدایی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 10(34): 205-175.
شمسی‌پوردهکردی، پروانه؛ نعیمی‌تاجدار، منصوره؛ محمدتقی، محیا و موت‌آبادی، متین. (1396). تأثیر تعاملی زمان ارائه تمرین و ریتم شبانه‌روزی بر حافظه. فصلنامه روانشناسی شناختی، 5 (4): 16-26.
موعودی، محمدامین؛ مصطفایی، امیر و ابوالفتحی، سارا. (1391). خواب، ساعت سیرکادینی و نوبت‌کاری. انتشارات شمال پایدار.
نجاتی، وحید و علی‌پور، فرشید. (1395). ویژگی روان‌سنجی ابزارهای فراخنای عملکرد، کلمه و ناکلمه و مقایسه آن‌ها در سنجش حافظه کاری کودکان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 10(37): 88-73.
نصیری‌زارچ، زهره. (1397). تعیین الگوی زمان روان‌شناختی ضرب‌آهنگ‌های عملکرد شناختی و هیجانی کودکان و بررسی اثر آموزش این الگوها به مربیان بر بهبود عملکرد کودکان پیش‌دبستانی. رساله دکتری. رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی.
Alloway, T. P. (2006). How does working memory work in the classroom?. Educational Research and reviews1(4), 134-139.
Barbosa, F. F., & Albuquerque, F. S. (2008). Effect of the time-of-day of training on explicit memory. Brazilian journal of medical and biological research41(6), 477-481.
Blatter, K., & Cajochen, C. (2007). Circadian rhythms in cognitive performance: methodological constraints, protocols, theoretical underpinnings. Physiology & behavior90(2-3), 196-208.
Caci, H., Deschaux, O., Adan, A., & Natale, V. (2009). Comparing three morningness scales: age and gender effects, structure and cut-off criteria. Sleep medicine10(2), 240-245.
Diaz-Morales, J. F., & Escribano, C. (2014). Consequences of adolescents evening preference on psychological functioning: a review, anales de psicologia, 30(3): 1096-1104.
Diaz-Morales, J. F., & Sorroche, M. G. (2008). Morningness-eveningness in adolescents. The Spanish journal of psychology11(1), 201-206.
Escribano, C., & Diaz-Morales, J. F. (2014). Daily fluctuations in attention at school considering starting time and chronotype: an exploratory study. Chronobiology international31(6), 761-769.
Esteki, M., & Sadeghi, D. (2010). Comparison of Short Term Memory Efficiency (Visual and Audio) at Circadian Rhythm (Chronopsychology). Procedia-Social and Behavioral Sciences5, 2002-2005.
Esteki, M., & Sadeghi, D. (2010). Comparison of Short Term Memory Efficiency (Visual and Audio) at Circadian Rhythm (Chronopsychology). Procedia-Social and Behavioral Sciences5, 2002-2005.
Foley, V. D., Good, R. Nivens., & P. Scott. (2011). Alternative Scheduling in the Middle School with Regards to Circadian Rhythms. dissertation, East Tennessee State University, Educational Psychology, Tennessee.
Gerstner, J. R., & Yin, J. C. (2010). Circadian rhythms and memory formation. Nature Reviews Neuroscience11(8), 577.
Gritton, H. J. (2011). Bi-directional Interactions between Cognition and Circadian Rhythms.
Indla, Y. R., Aleemuddin, M., Devulapally, Y., Male, Y. R., Reddy, R., Mummadi, R., ... & Varikunta, S. (2016). Chronotype and academic performance of adolescents. National Journal of Physiology, Pharmacy and Pharmacology6(5), 464.
Jarraya, S., Jarraya, M., & Souissi, N. (2014). Diurnal variations of cognitive performances in Tunisian children. Biological rhythm research45(1), 61-67.
Lyons, L. C., & Roman, G. (2009). Circadian modulation of short-term memory in Drosophila. Learning & memory16(1), 19-27.
Öztürk, E. (2014). The effect of circadian rhythm on elementary students’ reading comprehension. Biological rhythm research45(6), 861-868.
Preckel, F., Lipnevich, A. A., Schneider, S., & Roberts, R. D. (2011). Chronotype, cognitive abilities, and academic achievement: A meta-analytic investigation. Learning and Individual Differences21(5), 483-492.
Rahafar, A., Maghsudloo, M., Farhangnia, S., Vollmer, C., & Randler, C. (2016). The role of chronotype, gender, test anxiety, and conscientiousness in academic achievement of high school students. Chronobiology international33(1), 1-9.
Schmidt, C., Collette, F., Cajochen, C., & Peigneux, P. (2007). A time to think: circadian rhythms in human cognition. Cognitive neuropsychology24(7), 755-789.
Valdez, P., Ramírez, C., & García, A. (2012). Circadian rhythms in cognitive performance: implications for neuropsychological assessment. ChronoPhysiology and Therapy2, 81-92.
Valdez, P., Ramírez, C., & García, A. (2014). Circadian rhythms in cognitive processes: implications for school learning. Mind, Brain, and Education8(4), 161-168.
Valdez, P., Reilly, T., & Waterhouse, J. (2008). Rhythms of mental performance. Mind, Brain, and Education2(1), 7-16.
Wile, A. J., & Shouppe, G. A. (2011). Does time-of-day of instruction impact class achievement?. Perspectives in Learning12(1), 9.