نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، روان‌شناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 کارشناسی ارشد، روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 دکتری، روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران (نویسنده مسئول)

4 کارشناسی ارشد، روان‌شناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین مدل سرزندگی تحصیلی بر اساس خودناتوان‌سازی با میانجی‎گری عشق به یادگیری، عزّت‎نفس و مهارت‎های خودتنظیمی انجام شده است. جامعه‌ی آماری شامل کلیه‌ی دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهر پلدختر( حدوداً 3990) بوده است که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، 350 نفر (175 دختر و 175 پسر) به روش تصادفی مرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه‌های خودناتوان‌سازی، سرزندگی تحصیلی، عزّت‎نفس، عشق به یادگیری و خودتنظیمی را تکمیل کردند. یافته‌ها نشان داد که مدل مفهومی پژوهش با برازش مناسبی مورد تأیید قرار گرفت. بر این اساس، بین خودناتوان‌سازی و سرزندگی تحصیلی رابطه منفی معناداری وجود دارد. علاوه بر این، دو متغیر عشق به یادگیری و عزّت‎نفس در رابطه میان متغیرهای خودناتوان‌سازی و سرزندگی تحصیلی به طور معناداری نقش میانجی‌گر دارند. با این وجود، متغیر مهارت‌های خودتنظیمی به عنوان یک عامل میانجی‌گر در رابطه میان متغیرهای متغیرهای خودناتوان‌سازی و سرزندگی تحصیلی شناخته نشد. بر اساس این یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت که در وهله نخست، خودناتوان‌سازی عاملی است که می‌تواند اثرات زیان‎باری بر سرزندگی دانش‌آموزان در محیط مدرسه داشته باشد. به همین سبب، باید با بهره‌گیری از اثرات مثبت عواملی مانند افزایش عشق به یادگیری و عزّت‎نفس، آثار منفی این رابطه را به طور چشم‎گیری کاهش داد.

کلیدواژه‌ها

حیدری، محمود خداپناهی، محمدکریم و دهقانی، محسن. (1388). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس خود ناتوان‌سازی. مجله تحقیقات علوم رفتاری. دوره 7، شماره 2 (پی در پی 14). 106-97.
دهقانی‌زاده، محمدحسین؛ حسین‌چاری، مسعود؛ مرادی، مرتضی و سلیمانی‌خشاب، عباسعلی. (1393). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوهای ارتباطات خانواده و ساختار کلاس؛ نقش واسطه‌ای ابعاد خودکارآمدی. فصلنامۀ روانشناسی تربیتی. 32 (9)، 30-1.
دلقندی، علیرضا؛ بیان‌فر، فاطمه و طالع‌پسند، سیاوش. (1398). پیش‌بینی رفتارهای خودناتوان‌ساز تحصیلی بر اساس اشتیاق تحصیلی، کیفیت زندگی در مدرسه و احساس تعلق به مدرسه در دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه شهرری. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 15(53)، 92-73.
ذبیح‌الهی، کاظم؛ یزدانی ورزنه، محمدجواد و غلامعلی‌لواسانی، مسعود. (1391). بررسی خودکارآمدی تحصیلی و خودناتوان‌سازی در دانش‌آموزان دبیرستانی. فصلنامه روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی. 9 (34). 212-203.
رجبی، غلامرضا و بهلول، نسرین. (1386). سنجش پایایی و روایی مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ در دانشجویان سال اول دانشگاه شهید چمران. پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی. 3 (2)، 8، 48-33.
شهرابی، عطیه و پاکدامن، شهلا. (1395). بررسی رابطه بین خودناتوان‌سازی و حرمت خود ناپایدار: نقش ترس از ارزیابی منفی. مجلۀ روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 13(50)، 143 156.
صالحی، محمد و فرخی، نورعلی. (1396). بررسی خودناتوان‌سازی تحصیلی بر اساس عوامل مؤثر بر آن: آزمون یک مدل مفهومی جامع. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 4 (4)، 16، 22-9.
طالب­زاده نوبریان، محسن؛ ابولقاسمی. محمود؛ عشوری، فاطمه و موسوی، سیدحسن. (1390). بررسی روابط ساختاری خودپنداره، یادگیری خودتنظیمی و موفقیت تحصیلی دانشجویان. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 1 (4)، 65-80.
ضیغمیان، سیده فاطمه و معینی‌کیا، مهدی. (1398). فراتحلیل عوامل اثرگذار بر راهبرد خودتنظیمی در یادگیری. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 15(54)، 57-33.
عطاردی، مصطفی و کارشکی، حسین. (1392). نقش ابعاد کمال‌گرایی و جهت‌گیری هدف در پیش‌بینی خودتنظیمی دانشجویان. مجلۀ دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 14(2)، 52، 109-101.
قدم‌پور، عزت‌اله؛ اداوی، حمیده و روشن‌نیا، سمیه. (1396). بررسی تأثیر آموزش روانشناسی مثبت‌نگر بر عشق به یادگیری و تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامۀ پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی. 8 (4)، 51 – 67.
قدم‌پور، عزت‌اله؛ یوسف‌وند، مهدی و رجبی، هومن. (1397). نقش خوش‌بینی تحصیلی، باورهای فراشناختی، تنظیم شناختی هیجان در پیش‌بینی خودناتوان‌سازی تحصیلی. فصلنامه مطالعات روان‌شناسی تربیتی. 30، 207 – 230.
کدیور، پروین. (1380). باورهای خودکارآمدی، خودگردانی، هوش و پیشرفت درسی دانش‌آموزان به‌منظور الگویی برای یادگیری بهینه. مجلۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، 10 (1 و 2)، 50-38.
لکی، داوود؛ شکری، امید؛ سپاه منصور، مژگان و ابراهیمی، سارا. (1396). رابطه تاب‌آوری تحصیلی و ارزیابی‌های شناختی با خودناتوان‌سازی تحصیلی: نقش واسطه‌ای هیجان‌های پیشرفت. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی. 14 (55)، 343-329.
محمدی، مهدی؛ ناصری‌جهرمی، رضا؛ کشاورزی، فهیمه و راسخ‌جهرمی، اطهر. (1394). بررسی رابطه بین عشق به یادگیری با نوآوری جهانی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد.10(2)، 183-174.
مهبد، مینا و یوسفی، فریده. (1396). بررسی رابطه فراشناخت با واسطه‌گری خودکارآمدی عمومی. دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. 5 (8)، 39 – 59.
هومن، حیدرعلی. (1387). مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل. تهران. سمت.
 
Bouffard, T., Boisvert, J., Vezeau, C., & Larouche, C. (1995). The impact of goal orientation on self‐regulation and performance among college students. British journal of educational psychology, 65(3), 317-329.
Chen, L. H., Wu, C. H., Kee, Y. H., Lin, M. S., & Shui, S. H. (2009). Fear of failure, 2× 2 achievement goal and self-handicapping: An examination of the hierarchical model of achievement motivation in physical education. Contemporary Educational Psychology, 34(4), 298-305.
Comerford, J., Batteson, T., & Tormey, R. (2015). Academic buoyancy in second level schools: insights from Ireland. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 98-103.
Coudevylle, G. R., Gernigon, C., & Ginis, K. A. M. (2011). Self-esteem, self-confidence, anxiety and claimed self-handicapping: A mediational analysis. Psychology of Sport and Exercise, 12(6), 670-675.
de Fátima Goulão, M., & Menedez, R. C. (2015). Learner autonomy and self-regulation in eLearning. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 1900-1907.
del Mar Ferradas, M., Freire, C., Núñez, J. C., Pineiro, I., & Rosário, P. (2017). Motivational profiles in university students. Its relationship with self-handicapping and defensive pessimism strategies. Learning and Individual Differences, 56, 128-135.
del Mar Ferradás, M., Freire, C., Valle, A., Núñez, J. C., Regueiro, B., & Vallejo, G. (2016). The relationship between self-esteem and self-worth protection strategies in university students. Personality and Individual Differences, 88, 236-241.
Güryay, B. (2016). The relationship between learning modalities and perceived self-regulation levels. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 232, 389-395.
Güryay, B. (2016). The relationship between learning modalities and perceived self-regulation levels. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 232, 389-395.
Jovanovic, D., & Matejevic, M. (2014). Relationship between rewards and intrinsic motivation for learning–Researches Review. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 149, 456-460.
Karner-Huţuleac, A. (2014). Perfectionism and self-handicapping in adult education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 142, 434-438.
Kljajic, K., Gaudreau, P., & Franche, V. (2017). An investigation of the 2× 2 model of perfectionism with burnout, engagement, self-regulation, and academic achievement. Learning and Individual Differences, 57, 103-113.
Lesko, N. (2012). Act your age!: A cultural construction of adolescence. Routledge.
Mahmoodi, M. H., Kalantari, B., & Ghaslani, R. (2014). Self-regulated learning (SRL), motivation and language achievement of Iranian EFL learners. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 98, 1062-1068.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students' everyday academic resilience. Journal of school psychology, 46(1), 53-83.
Martin, K. A., & Brawley, L. R. (2002). Self-handicapping in physical achievement settings: The contributions of self-esteem and self-efficacy. Self and Identity, 1(4), 337-351.
Mega, C., Ronconi, L., & De Beni, R. (2014). What makes a good student? How emotions, self-regulated learning, and motivation contribute to academic achievement. Journal of educational psychology, 106(1), 121.
Miller, S., Connolly, P., & Maguire, L. K. (2013). Wellbeing, academic buoyancy and educational achievement in primary school students. International Journal of Educational Research, 62, 239-248.
Narimani, M., & Mousazadeh, T. (2010). Comparing self-esteem and self-concept of handicapped and normal students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1554-1557.
Negovan, V., Sterian, M., & Colesniuc, G. M. (2015). Conceptions of learning and intrinsic motivation in different learning environments. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 187, 642-646.
Onayli, S., & Erdur-Baker, O. (2013). Mother-daughter relationship and daughter's self esteem. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 327-331.
Peterson, C., & Seligman, M. E. (2012). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification (New York: American Psychological Association & Oxford University Press, 2004). Reflective Practice: Formation and Supervision in Ministry, 32.
Pintrich, P. R. (2000). The role of goal orientation in self-regulated learning. In Handbook of self-regulation (pp. 451-502). Academic Press.
Putwain, D. W., & Daly, A. L. (2013). Do clusters of test anxiety and academic buoyancy differentially predict academic performance?. Learning and Individual Differences, 27, 157-162.
Rappo, G., Alesi, M., & Pepi, A. (2017). The effects of school anxiety on self-esteem and self-handicapping in pupils attending primary school. European Journal of Developmental Psychology, 14(4), 465-476.
Schwinger, M. (2013). Structure of academic self-handicapping—Global or domain-specific construct?. Learning and Individual Differences, 27, 134-143.
Schwinger, M., Wirthwein, L., Lemmer, G., & Steinmayr, R. (2014). Academic self-handicapping and achievement: A meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 106(3), 744.
Suknaisith, A., Wongwanich, S., & Piromsombat, C. (2014). Development of teacher performance in educational measurements and evaluation through self-monitoring strategies. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 1683-1688.
Török, L., Szabó, Z. P., & Boda-Ujlaky, J. (2014). Self-esteem, self-conscious emotions, resilience, trait anxiety and their relation to self-handicapping tendencies. Review of psychology, 21(2), 123-130.