نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاد واحد مرودشت، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش عدالت اخلاقی و توانایی‌های شناختی در پیش‌بینی تفکر انتقادی دانشجویان در قالب مدل معادلات ساختاری بود. روش پژوهش از نوع همبستگی و معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش را کلیۀ دانشجویان دانشگاه‌های شیراز در سال تحصیلی 97-96 تشکیل دادند که تعداد 250 نفر از دانشجویان این دانشگاه‌ها از راه نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس تفکر انتقادی ریکتس، توانایی‌های شناختی نجاتی و عدالت اخلاقی بیرگر استفاده شد. برای روایی مقیاس‌ها از تحلیل عاملی مرتبه دوم با نرم‌افزار AMOS و برای پایایی نیز از آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و پاسخ به فرضیه پژوهش، از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون و آزمون معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌ها نشان داد، عدالت اخلاقی تأثیر مثبت و معنادار بر تفکر انتقادی داشته اما توانایی‌های شناختی توان تأثیرگذاری بر تفکر انتقادی را ندارد. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت که اخلاقیات از عوامل اصلی برای بررسی تفکر انتقادی است اما توانایی‌های شناختی نقشی در گرایش افراد به تفکر انتقادی ندارد.

کلیدواژه‌ها

برخورداری، معصومه، جلال‌منش، شمس‌الملوک و محمودی، محمود. (1388). ارتباط گرایش به تفکر انتقادی و عزت‌نفس در دانشجویان پرستاری. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 9 (1)، 13-19.
بصیرزاده، مرضیه. (1395). پیش‌بینی گرایش به تفکر انتقادی بر اساس تاب‌آوری تحصیلی و تعامل معلم- دانش‌آموز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
بهزادی، بهناز و سروقد، سیروس. (1391). بررسی رابطه انعطاف‌پذیری خانواده و سبک‌های هویت با نقش واسطه‌گری گرایش به تفکر انتقادی در دختران نوجوان. مجله زن و مطالعات خانواده، 4 (15)، 63-79.
پاک‌مهر، حمیده و کارشکی، حسین. (1393). تبیین گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان بر اساس دیدگاه معرفت‌شناختی آنان. مجله روانشناسی تربیتی، 34 (10)، 111-126.
پاک‌مهر، حمیده، میردورفی، فاطمه، غنایی چمن‌آباد، علی و کرمی، مرتضی. (1392). رواسازی، اعتباریابی و تحلیل عاملی مقیاس گرایش به تفکر انتقادی ریکتس در مقطع متوسطه. مجله اندازه‌گیری تربیتی. 11 (4)، 33-53.
حجازی، الهه و برجعلی‌لو، سمیه. (1388). تفکر انتقادی، سبک‌های هویت و تعهد هویت در نوجوانان: ارائه یک مدل علّی. مجله روان‌شناسی معاصر، 4 (2)، 3-15.
حسنی، جعفر و امیری، سهراب. (1394). عملکرد در قضاوت اخلاقی شخصی و غیرشخصی بر اساس ابعاد تجارب هیجانی زیر آستانه‌ای مثبت و منفی. مجله شناخت اجتماعی. 4 (2)، 48-61.
حق نگهدار، مرجان. (1392). رابطۀ انسجام و اقتدار خانواده با بی‌صداقتی تحصیلی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت اخلاقی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
درخشان، معراج. (1394). بررسی رابطۀ بین هویت اخلاقی و هویت معنوی با سازگاری تحصیلی: نقش واسطه‌گری انگیزش تحصیلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
دوایی، سوده، حجازی، الهه و نقش، زهرا. (1396). رابطۀ باورهای اساسی و بهزیستی ذهنی: نقش واسطه‌ای هویت اخلاقی در اواخر نوجوانی و ظهور بزرگ‌سالی. مجله تازه‌های علوم شناختی، 19 (4)، 70-83.
رنجبر، حسین و اسماعیلی، حبیب‌ا... .(1385). بررسی میزان گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان پرستاری و مامایی و ارتباط آن با وضعیت تحصیلی آنان. مجله دانشکده پرستاری و مامایی، 4 (1)، 11-17.
شاهجوئی، سمیرا؛ جلال‌منش، شمس‌الملوک و ابراهیمی، ابراهیم. (1393). ارتباط گرایش به تفکر انتقادی و مهارت‌های ارتباطی میان فردی در دانشجویان پرستاری دانشگاه آزاد تهران پزشکی. مجله آموزش پرستاری، 3 (3)، 1-13.
شعبانی، حسن. (1394). روش‌های پیشرفته تدریس (مهارت و استراتژی یادگیری و تفکر). تهران: سمت.
صدری دمیرچی، اسماعیل؛ جعفری، کریم؛ کیانی، عارفه و بالاخانی، آذر. (1397). پیش‌بینی گرایش به تفکر انتقادی بر اساس یادگیری خودگردان و باورهای معرفت‌شناختی در دانشجویان دندان‌پزشکی. مجله مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 13 (2)، 101-113.
ضیایی‌مهر، علی. (1396). بررسی محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی بر اساس الگوی خلاقیت هدایت‌شده پلسک. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 13(44)، 28-1.
عسکری، روح‌اله؛ حاتمی‌زاده، زهرا؛ سپاسه، فاطمه و رفیعی، سیما. (1397). بررسی سطح مهارت تفکر انتقادی در دانشجویان رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در سال 1395. مجله مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 13 (2)، 161-171.
قاسم، مرضیه و بلیاد، محمدرضا. (1395). تأثیر سبک‌های یادگیری و به‌کارگیری نقشه‌های معنایی بر توانایی تفکر انتقادی دانش‌آموزان دوره متوسطه و بهبود یادگیری واژگان زبان انگلیسی آن‌ها. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 13 (43)، 199-169.
کلهر، منصوره و مهران، گلنار. (1395). تأثیر استراتژی نقشه مفهومی بر مهارت‌های تفکر انتقادی دانش آموزان. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 13(44)، 172-153.
میرزایی، طاهره؛ فراهانی، محمدتقی و حسنی، جعفر. (1393). بررسی رابطه عواطف و وجدان با قضاوت اخلاقی. مجله روان‌شناسی شناختی، 2 (2)، 27-36.
نجاتی، وحید. (1392). پرسشنامه توانایی‌های شناختی: طراحی و بررسی خصوصیات روان‌سنجی. مجله تازه‌های علوم شناختی. 15 (2)، 11-19.
نیکدل، فریبرز؛ دهقان، مریم و نوشادی، ناصر. (1396). نقش واسطه‌ای استدلال اخلاقی در رابطه خودپنداره و فراشناخت اخلاقی با رفتار اخلاقی دانش‌آموزان. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، 13(46)، 143-123.
یانگ، کلوسکو و ویشار،. (1394). طرح‌واره درمانی، راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی. ترجمه حسن حمیدپور و زهرا اندوز. تهران: ارجمند.
 
Aquino, K., & Reed, I. I. (2002). The self-importance of moral identity. Journal of personality and social psychology, 83(6), 1423.
Bataineh, O., & Alazzi, K. F. (2009). Perceptions of Jordanian Secondary Schools Teachers towardsCritical Thinking. International education, 38(2), 4.
Bauer, K. W., Weeks, H. M., Lumeng, J. C., Miller, A. L., & Gearhardt, A. N. (2019). Maternal executive function and the family food environment. Appetite, 137, 21-26.
Bernardi, R. A., Massey, D. W., Thorne, L., & Downey, A. (2002). Critical thinking and moral reasoning of intermediate accounting students. Available at SSRN 1095379.
Beugre, C. D. (2012). Development and validation of a deontic justice scale. Journal of Applied Social Psychology, 42(9), 2163-2190.
Chan, K. W., & Elliott, R. G. (2004). Relational analysis of personal epistemology and conceptions about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 20(8), 817-831.
D’Alessio, F. A., Avolio, B. E., & Charles, V. (2019). Studying the impact of critical thinking on the academic performance of executive MBA students. Thinking Skills and Creativity, 31, 275-283.
El Soufi, N., & See, B. H. (2019). Does explicit teaching of critical thinking improve critical thinking skills of English language learners in higher education? A critical review of causal evidence. Studies in Educational Evaluation, 60, 140-162.
Ennis, R. H. (1987). A taxonomy of critical thinking dispositions and abilities.
Ennis, R. H. (1995). Critical thinking. New York: Prentice Hall.
Ennis, R. H. (2018). Critical thinking across the curriculum: A vision. Topoi, 37(1), 165-184.
Halpern, D. F. (1998). Teaching critical thinking for transfer across domains: Disposition, skills, structure training, and metacognitive monitoring. American psychologist, 53(4), 449.
Halpern, D. F. (2014). Critical thinking across the curriculum: A brief edition of thought & knowledge. Routledge.
Iranfar, S., Sepahi, V., Khoshay, A., Rezaei, M., Karimi-Matin, B., Keshavarzi, F., & et al. (2012). Critical Thinking
Margoni, F., Geipel, J., Hadjichristidis, C., & Surian, L. (2019). The influence of agents’ negligence in shaping younger and older adults’ moral judgment. Cognitive Development, 49, 116-126.
Meibodi, M. K., Lakdizaji, S., Abdollahzadeh, F., Hassankhanih, H., Rahmani, A., & Lasater, K. (2013). Impact of guided reciprocal peer questioning on the disposition of critical thinking among nursing students. Thrita, 2(3), 10-14.
Molchanov, S. V. (2016). Moral decision making in adolescence. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 233, 476-480.
Molchanov, S. V. (2016). Moral decision making in adolescence. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 233, 476-480.
Paul, R. W., Elder, L., & Bartell, T. (1997). California teacher preparation for instruction in critical thinking: Research findings and policy recommendations.
Ramblrltch, A. (2018). A social justice approach to providing academic writing support. Educational Research for Social Change, 7(1), 46-50.
Raymond, C., Profetto-McGrath, J., Myrick, F., & Strean, W. B. (2018). Balancing the seen and unseen: Nurse educator as role model for critical thinking. Nurse education in practice, 31, 41-47.
Ricketts, J. C. (2003). The efficacy of leadership development, critical thinking dispositions, and student academic performance on the critical thinking skills of selected youth leaders (Doctoral dissertation, University of Florida).
Snyder, L. G., & Snyder, M. J. (2008). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Journal of Research in Business Education, 50(2), 90.
van Gils, S., & Horton, K. E. (2019). How can ethical brands respond to service failures? Understanding how moral identity motivates compensation preferences through self-consistency and social approval. Journal of Business Research, 95, 455-463.
Wechsler, S. M., Saiz, C., Rivas, S. F., Vendramini, C. M. M., Almeida, L. S., Mundim, M. C., & Franco, A. (2018). Creative and critical thinking: Independent or overlapping components?. Thinking Skills and Creativity, 27, 114-122.
Wechsler, S. M., Saiz, C., Rivas, S. F., Vendramini, C. M. M., Almeida, L. S., Mundim, M. C., & Franco, A. (2018). Creative and critical thinking: Independent or overlapping components?. Thinking Skills and Creativity, 27, 114-122.
Wilson, J. (2017). Critical Thinking: A Beginner's Guide to Critical Thinking, Better Decision Making and Problem Solving. Amazon.