نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران
2 گروه روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران (نویسنده مسئول)
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی و مقایسۀ روش‌های مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان بر کاهش رفتار قلدری (سنتی و سایبری) و فرسودگی تحصیلی نوجوانان کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی، با در نظر گرفتن نقش تعدیل‌گر جنسیت بود. این تحقیق آزمایشی و از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون چندگروهی است. جامعۀ آماری این پژوهش را تمامی دانش‌آموزان دختر و پسر کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی مقطع متوسطۀ دوم شهر تهران در سال تحصیلی 96-95 تشکیل دادند (320000N=). 90 نفر از دانش‌آموزانی که طبق پرسش‌نامۀ سنجش ارتباط با شبکه‌های اجتماعی مجازی، کاربر محسوب می‌شدند با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ایچندمرحله‌ای انتخـاب و به‌صورت تصـادفی در گروه‌هـای آزمـایش و کنترل جـایگزین شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های ارتباط با شبکه‌های اجتماعی علی‌نقی و عطایی (1392)، قلدری در مدرسه (BS) پاچین و هیندوجا (2011) و فرسودگی تحصیلی برسو (1997) استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA)، تحلیل واریانس یک‌راهه (ANOVA) و مقایسۀ پسین بونفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد؛ آموزش مصاحبۀ انگیزشی گروهی و تنظیم هیجان در مقایسه با گروه کنترل بر کاهش رفتار قلدری (کلی و سایبری) و فرسودگی تحصیلی (فرسودگی، بی‌علاقگی و ناکارآمدی) تأثیر داشته، ولی بر قلدری سنتی و خستگی عاطفی تأثیری نداشته‌است (05/0>P). به‌علاوه نقش جنسیت به‌عنوان متغیر تعدیل‌کننده، صرفاً در ارتباط با اثربخشی آموزش تنظیم هیجان در کاهش متغیرهای قلدری (کلی)، قلدری سایبری و بی‌علاقگی تحصیلی تأیید شد. همچنین نتایج آزمون مقایسۀ پسین بونفرونی، نشان داد بین دو روش مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان، در کاهش رفتار قلدری و فرسودگی تحصیلی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (05/0>P). بر اساس نتایج این یافته‌ها می‌توان گفت مصاحبۀ انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان باعث ارتقای سطح آگاهی نوجوانان کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌خصوص دختران، نسبت به معایب و مزایای رفتار نامطلوب و ایجاد انگیزه برای تغییر شده و آن‌ها را در شناخت بیشتر هیجان‌های مشکل‌ساز و نحوۀ کنترل و مدیریت آن کمک کرده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
امانلو، حسین و شادمانی، احسان. (1394). ماهیت مجازی (درآمدی بر شبکه‌های اجتماعی). تهران: انتشارات معاونت فرهنگی اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین.
بدری‌گرگی، رحیم؛ مصرآبادی، جواد؛ پلنگی، مریم و فتحی، رحیم. (1391). ساختار عاملی پرسش‌نامۀ فرسودگی‌تحصیلی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در دانش آموزان متوسطه. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی. شماره 7/180-164.
بیرامی، منصور؛ هاشمی، تورج؛ فتحی‌آذر، اسکندر و علایی، پروانه. (1391). قلدری سنتی و سایبری در نوجـوانان دختر مـدارس راهنمایی - نقش کیفیت ارتباط معلم-دانش‌آموز. فصل‌نامۀ روانشناسی تربیتی. دوره 8، شماره 26/175-153.
جعفری، زینب. (1395). اثربخشی مصاحبه انگیزشی بر میزان و نحوه استفاده از تلفن همراه، شبکه‌هــای اجتماعی مجازی و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهرستان نایین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
جناآبادی، حسین؛ عیسی‌زادگان، علی و نعمتی، محمد. (1394). اثربخشی مصاحبۀ انگیزشی بر خودکار آمدی و بهبود خودپندارۀ دانش‌آموزان کم‌پیشرفت. مجلۀ مطالعات روانشناسی تربیتی، شماره 21/62 – 44.
حبیبی، رامین و بهادری خسروشاهی، جعفر. (1395). اثربخشـی آموزش مهارت‌هــای خود مدیریتی بر از خودبیگانگی تحصیلـی، تعلل ورزی تحصیلـی و زورگویی دانش‌آمـوزان دورۀ متوسطه. دوماه‌نامـۀ علمی پژوهشی راهبردهـای آموزش در علـوم پزشکی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید مدنی تبریز. سال نهم، شمارۀ 5/380-371.
حداد رنجبر، سمیه و احمدی‌پور، طاهره. (1390). هویت‌یـابی و ابعاد آن در جریـان استفاده از فضای مجـازی بین دانشجویان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه رفسنجان.
ربانی‌پارسا، محمدجواد؛ مشهدی، علی و بیگدلی، ایمان‌الله. (1396). اثربخشی مصاحبۀ انگیزشـی به شیوه گروهـی، بر کـاهش خوردن هیجانی و کاهش اضطراب در افراد چاق: نقش تعدیل‌گر تکانش‌گـری. پایان‌نامـۀ کارشناسـی ارشد. دانشکـدۀ علوم تربیتـی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد.
روزنگرن، دیویدبی. (1394). مهارت‌هــای مصاحبۀ انگیزشی. ترجمۀ شیما تمنایی‌فــر. تهران: انتشـارات ارجمند. (تاریخ نشر به زبان اصلی، 2009).
ستاری، بهزاد؛ پورشهریار، حسین و شکری، امید. (1394). اثربخشی بسته مداخله‌ای تنظیم هیجان‌های پیشرفت بر کاهش هیجان‌های منفی دانش‌آموزان. مجلۀ روانشناسی مدرسه. دوره 4، شماره 4/93-76.
شاه‌محمدی، ملیحه. (1393). بررسی تأثیر مداخلۀ گروهی مصاحبـه انگیزشی بر اهمال‌کاری دانش آموزان دختر متوسطه شهر اصفهان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان.
عطادخت، اکبر؛ حمیدی‌فرد، ویدا و محمدی، عیسی. (1393). استفادۀ آسیب‌زا و نوع کاربری تلفن همراه در دانش‌آموزان دبیرستانی و رابطۀ آن با عملکرد تحصیلی و انگیزش پیشرفت. مجلۀ روانشناسی مدرسه. دوره 3، شماره 2/136-122.
عظیمی، محمد؛ پیری، موسی و زوار، تقی. (1392). رابطۀ سۀ فرسودگی تحصیلی و یادگیری خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ متوسطه. فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. دوره 10، شماره 11/128-116.
علی‌نقی نایینی، مرتضی و عطایی محمدی، ساره. (1392). اعتباریابی پرسشنامه سنجش ارتباط با شبکه‌های اجتماعی مجازی. منتشرنشده.
فولادچنگ، محبوبه و حسن‌نیا، سمیه. (1393). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر شادکامی و خودکارآمدی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه. دوره 5، شماره 4/106-89.
فیروزآبادی و همکاران (1392). اثربخشی جلسات گروهی مصاحبه انگیزشی بر ارتقاء عزت‌نفس و خودکـارآمدی زنان معتـاد. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوءمصرف مواد. دوره 7، شماره 26/158-145.
کمال، حامد و کمال، محمد. (1394). ناگفته‌های فضای مجازی (آگاهی از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای و شبکه‌های ماهواره‌ای. تهران: انتشارات عروج ایمان.
منتظری توکلی، نسیبه و خضری‌مقـدم، انوشیروان. (1394). اثربخشـی آموزش مهـارت‌هـای تنظیـم هیجـان بر کاهش پرخاشگری دخـتران دانش‌آموز دوره اول متوسطه. نخستین کنگره بین‌المللی جامع روانشناسی ایران.
میرزائــی‌فندخت، امی؛ سعدی‌پـور، اسماعیل و ابراهیمی‌قوام، صغری. (1393). بررسـی تأثیر آموزش مهارت‌هـای مثبت‌اندیشی بر کاهش میزان فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان پسر پایۀ اول دبیرستان شهرستان زیرکوه. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان.
نریمانی، محمد؛ عالی‌ساری، کریم و موسی‌زاده، توکل. (1393). مقایسه اثربخشی آموزش متمرکز بر هیجان و کنترل تکانه بر فرسودگی تحصیلی و عواطف مثبت و منفی دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری. دوره 3، شماره 3/99-79.
نوری، عابد؛ ثناگو، اکرم؛ امینی، میترا؛ ادیب، مهین و جویباری، لیلا. (1395). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناخت بر میزان آگاهی‌های فراشناختی و عملکرد تحصیلی دانشجویان. مجله راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی. دوره 3، شماره 1/19-11.
Ahuja, S. P., & Moore, B. (2013). A survey of cloud computing and social networks. Network and Communication Technologies, 2(2), 11.
Antoniadou, N., Kokkinos, C. M., & Markos, A. (2016). Possible common correlates between bullying and cyber-bullying among adolescents. Psicología Educativa, 22(1), 27-38.
Appel, M., Stiglbauer, B., Batinic, B., & Holtz, P. (2014). Internet use and verbal aggression: The moderating role of parents and peers. Computers in human behavior, 33, 235-241.
Astrauskaite, M., Kern, R. M., & Notelaers, G. (2014). An individual psychology approach to underlying factors of workplace bullying. The Journal of individual psychology, 70(3), 220-244.
Baer, J. S., Wells, E. A., Rosengren, D. B., Hartzler, B., Beadnell, B., & Dunn, C. (2009). Agency context and tailored training in technology transfer: A pilot evaluation of motivational interviewing training for community counselors. Journal of substance abuse treatment, 37(2), 191-202.
Bahrami, F. (2017). The Relationship Between Cognitive Emotion Regulation and Academic Buoyancy with The Role of Mediating Self-Handicapping in Students. Iranian journal of educational sociology, 1(6), 114-124.
Barnett, M. D., & Flores, J. (2016). Narcissus, exhausted: Self-compassion mediates the relationship between narcissism and school burnout. Personality and Individual Differences, 97, 102-108.
Berne, S., Frisén, A., & Kling, J. (2014). Appearance-related cyberbullying: A qualitative investigation of characteristics, content, reasons, and effects. Body image, 11(4), 527-533.
Chadwick, S. (2014). Impacts of cyberbullying, building social and emotional resilience in schools. Springer Science & Business Media.
Cooper, C. L., Phillips, L. H., Johnston, M., Whyte, M., & MacLeod, M. J. (2015). The role of emotion regulation on social participation following stroke. British Journal of Clinical Psychology, 54(2), 181-199.
DeCamp, W., & Newby, B. (2015). From bullied to deviant: The victim–offender overlap among bullying victims. Youth violence and juvenile justice, 13(1), 3-17.
Farmer, T. W., Petrin, R., Brooks, D. S., Hamm, J. V., Lambert, K., & Gravell, M. (2015). Bullying Involvement and the School Adjustment of Rural Students with and without Disabilities. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 20(1), 19-37.
Gance-Cleveland, B. (2007). Motivational interviewing: improving patient education. Journal of Pediatric Health Care, 21(2), 81-88.
Garnefski, N., Koopman, H., Kraaij, V., & ten Cate, R. (2009). Brief report: Cognitive emotion regulation strategies and psychological adjustment in adolescents with a chronic disease. Journal of adolescence, 32(2), 449-454.
Hardcastle, S. J., Fortier, M., Blake, N., & Hagger, M. S. (2017). Identifying content-based and relational techniques to change behaviour in motivational interviewing. Health psychology review, 11(1), 1-16.
Hauser, R. M., Springer, K. W., & Pudrovska, T. (2005, November). Temporal structures of psychological well-being: continuity or change. In Meetings of the Gerontological Society of America, Orlando, Florida.
Jackson, R., Asimakopoulou, K., & Scammell, A. (2007). Assessment of the transtheoretical model as used by dietitians in promoting physical activity in people with type 2 diabetes. Journal of human nutrition and dietetics, 20(1), 27-36.
Jazaieri, H., Morrison, A. S., Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2015). The role of emotion and emotion regulation in social anxiety disorder. Current psychiatry reports, 17(1), 531.
Kokkinos, C. M. (2013). Bullying and victimization in early adolescence: Associations with attachment style and perceived parenting. Journal of School Violence, 12(2), 174-192.
Kuss, D. J., Griffiths, M. D., & Binder, J. F. (2013). Internet addiction in students: Prevalence and risk factors. Computers in Human Behavior, 29(3), 959-966.
Mace, C. (2007). Mindfulness and mental health: Therapy, theory and science. Routledge.
Marvicsin, D., Boucher, N., & Eagle, M. J. (2013). Youth bullying: Implications for primary care providers. The Journal for Nurse Practitioners, 9(8), 523-527.
Menesini, E., & Salmivalli, C. (2017). Bullying in schools: the state of knowledge and effective interventions. Psychology, health & medicine, 22(sup1), 240-253.
Meule, A., Fath, K., Real, R. G., Sütterlin, S., Vögele, C., & Kübler, A. (2013). Quality of life, emotion regulation, and heart rate variability in individuals with intellectual disabilities and concomitant impaired vision. Psychology of Well-Being: Theory, Research and Practice, 3(1), 1.
Miller, W. R., & Rollnick, S. (2012). Motivational interviewing: Helping people change. Guilford press.
Morton, K., Beauchamp, M., Prothero, A., Joyce, L., Saunders, L., Spencer-Bowdage, S., ... & Pedlar, C. (2015). The effectiveness of motivational interviewing for health behaviour change in primary care settings: a systematic review. Health Psychology Review, 9(2), 205-223.
Navidian, Ali., Mobaraki, Hajar & Shakiba, Mansour. (2017). Accepted ManuscriptTitle: The Effect of Education Through Motivational Interviewing Compared with Conventional Education on Self-Care Behaviors in Heart Failure Patients with Depression. Patient Education and Counseling Volume 100, Issue 8, Pages 1499–1504.
Otto, B., Misra, S., Prasad, A., & McRae, K. (2014). Functional overlap of top-down emotion regulation and generation: An fMRI study identifying common neural substrates between cognitive reappraisal and cognitively generated emotions. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 14(3), 923-938.
Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2011). Traditional and nontraditional bullying among youth: A test of general strain theory. Youth & Society, 43(2), 727-751.
Pfeiffer, J. P., & Pinquart, M. (2014). Bullying in German boarding schools: A pilot study. School Psychology International, 35(6), 580-591.
Roberton, T., Daffern, M., & Bucks, R. S. (2012). Emotion regulation and aggression. Aggression and violent behavior, 17(1), 72-82.
Schreiber, L. R., Grant, J. E., & Odlaug, B. L. (2012). Emotion regulation and impulsivity in young adults. Journal of psychiatric research, 46(5), 651-658.
Yu, Y., Peng, L., Tang, T., Chen, L., Li, M., & Wang, T. (2014). Effects of emotion regulation and general self‐efficacy on posttraumatic growth in Chinese cancer survivors: assessing the mediating effect of positive affect. Psycho‐Oncology, 23(4), 473-478.
Zeidan, F., Johnson, S. K., Diamond, B. J., David, Z., & Goolkasian, P. (2010). Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training. Consciousness and cognition, 19(2), 597-605.
Zhang, X., Klassen, R. M., & Wang, Y. (2013). Academic burnout and motivation of Chinese secondary students. International Journal of Social Science and Humanity, 3(2), 134.
)