نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک،اراک، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی داتشکده علوم انسانی دانشگاه ازاد اسلامی واحد اراک

3 دانشجو دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه ازاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران.

چکیده

هنجار غالب ارزیابی نظام آموزشی در کشورمان در سطوح مختلف، برای موفقیت تحصیلی صرفاً نمره است. از این‌رو، واکاوی درک کنشگران مختلف درگیر از مفهوم موفقیت تحصیلی در کنار این نگاه ضروری است. پژوهش حاضر با روش کیفی پدیدارشناختی در پی فهمی از این مفهوم بود. روش گردآوری اطلاعات و نمونه‌گیری به ترتیب مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته و هدفمند بود و بنابر بر قاعده رایج "اشباع نظری" در روش‌های کیفی، حجم نمونه با دانش‌آموزان، اولیاء و معلّمان تا 23 مصاحبه ادامه یافت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از الگوی چند مرحله‌ای کولایزی استفاده شد. تمامی داده‌های مرتبط در قالب مقولات فرعی، اصلی/کلان و محوری سازماندهی شدند. بر این اساس 61 مفهوم فرعی، 5 مقوله اصلی(دانش‌آموزان)، 3 مقوله (اولیاء) و 4 مقوله (معلّمان) حاصل شدند. واکاوی تجربه‌های زیسته این کنشگران با تضاد دیدگاه‌ها و برخی شباهت‌ها همراه بودند. «موفقیت در کنکور»، «نمره» و «شغل‌گزینی» از جمله شباهت‌ها و تأکید بر «موفقیت‌های چندگانه»، «جایگاه خانواده»، «تأکید صرف بر نتیجه کنکور» و «الگوی رشته تجربی» نیز حاکی از برخی تفاوت دیدگاه‌ها بودند. تجربه زیسته دانش‌آموزان در درک موفقیت تحصیلی ناظر بر موفقیت‌های متکثرتر، در نزد اولیاء به موفقیت‌های میانی‌تر مانند سربلندی خانواده محدود و از نظر معلمین، تقلیل موفقیت تحصیلی به نتیجه محض کنکور خاصه رشته تجربی بود. بنابر مجموع یافته‌ها، می‌توان گفت دیدگاه تقلیل‌گرایی موفقیت تحصیلی در نزد معلّمان بیشترین و برای دانش‌آموزان کمترین بود و مابین این دو، دیدگاه اولیاء به چشم می‌خورد. دیگر اینکه تجارب معلمین با رویه غالب نظام کنکور که صرفاً رتبه ملاک موفقیت تحصیلی است قرابت بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها

آتش‌روز، بهروز؛ پاکدامن، شهلا و عسگری، علی. (1386). بررسی رابطه و پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی از طریق میزان دل‌بستگی به مادر، پدر و همسالان دانش آموزان سال اول دبیرستان، خانواده پژوهی، 4 (14)، 203-193.
جانعلیزاده چوب بستی، حیدر؛ خوش‌فر، غلامرضا و سپهر، مهدی. (1390). سرمایه فرهنگی و موفقیت تحصیل: ارزیابی مدل‌های نظری، پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 1 (2)، 104-83.
جوادی علمی، لیلا. (1389). تدوین مدل موفقیت تحصیلی بر اساس سبک‌های تفکر دانشجویان دانشگاه بجنورد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، استاد راهنما فریبرز درتاج.
حسینی، سمانه؛ فتح آبادی، جلیل؛ شکری، امید و پاکدامن، شهلا. (1395). موفقیت تحصیلی بر اساس جهت‌گیری هدف و بهزیستی ذهنی دانش‌آموزان و والدین: الگوی مدل‌یابی معادلات ساختاری، پژوهش‌های تربیتی، 2 (31)، 158- 133.
سحاقی، حکیم. (1397). رابطه سلامت روان و شادکامی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان جندی‌شاپور اهواز، مجله راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی، 5 (1)، 24-15.
سماوی، سید عبدالوهاب، ابراهیمی، کلثوم و جاودان، موسی. (1395). بررسی رابطه درگیری‌های تحصیلی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی شهر بندرعباس. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7)، 71-92.
قبادی، سپیده. (1393). رابطه خودپنداره، حمایت اجتماعی و انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی تحصیلی در دانش‌آموزان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه رازی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، نام استاد راهنما علیرضا رشیدی.
کرسول، جان دبلیو. (1394). طرح پژوهش: رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی، ترجمه علیرضا کیامنش و مریم دانای طوسی، انتشارات واحد علامه طباطبایی.
مداحی سمیه؛ کاظمی، محمود؛ صالحی، جواد و رمضانی، علی. (1389). بررسی رابطۀ میزان بحران هویت و موفقیت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه زنجان، مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 3 (4)، 57-42.
محمدپور احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش، جلد 2، تهران، جامعه‌شناسان.
نوغانی، محسن. (1381). تحلیل جامعه‌شناختی موفقیت در ورود به آموزش عالی، رساله دکتری تخصصی جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز، استاد راهنما علی‌محمد حاضری.
نسیمی، منیره. (1396). عاملیت تحصیلی، ماهنامه تربیت مشاوره 3 (1)، 31-34.
 
Aldiabat, K. M[T1] ., & Navenec, L. (2018). Data saturation: The mysterious step in grounded theory method. The Qualitative Report, 23(1), 245-261.
Basch, C. E. (2011). Healthier students are better learners: A missing link in school reforms to close the achievement gap. Journal of school health, 81(10), 593-598.
Benner, A. D., & Wang, Y. (2014). Demographic marginalization, social integration, and adolescents’ educational success. Journal of Youth and Adolescence, 43(10), 1611-1627.
Blake, J. (1981). Family size and the quality of children. Demography, 18, 421–442. doi:10.2307/2060941.[u2] 
Bourdieu, P., & Richardson, J. G. (1986). Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. The forms of capital, 241-258.
Bücker, S., Nuraydin, S., Simonsmeier, B. A., Schneider, M., & Luhmann, M. (2018). Subjective well-being and academic achievement: A meta-analysis. Journal of Research in Personality, 74, 83-94.
Chapple, S. (2009). Child well-being and sole-parent family structure in the OECD.
Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology, 94, S95-S120.
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2017). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
DRONKERS, J., & CORTEN, R. (2005). Schoolprestaties van leerlingen uit de lagere strata op openbare, bijzondere en privé scholen: een cross-nationale test van de Coleman and Hoffer these.
Flynn, R. J., Tessier, N. G., & Coulombe, D. (2013). Placement, protective and risk factors in the educational success of young people in care: Cross-sectional and longitudinal analyses. European journal of social work, 16(1), 70-87.
Hemmerechts, K., Echeverria Vicente, N. J., Agirdag, O., & Kavadias, D. (2018). Social Capital and Mathematics Achievement of Fourth and Fifth Grade Children in Segregated Primary Schools. Journal of Education for Students Placed at Risk (JESPAR), 23(3), 209-229.
Hernandez, B. L. (2014). Health, physical activity, and academic achievement: The role of teachers, schools, and communities. Journal of Physical Education, Recreation and Dance, 85(3), 8-10.
Kafle, N. P. (2011). Hermeneutic phenomenological research method simplified. Bodhi: An interdisciplinary journal, 5(1), 181-200.
Khaleel., m., (2017). Female students are more likely to get higher grades than male students, International Journal of Scientific and Research Publications, Volume 7, Issue 3, March 2017 378., http://www.ijsrp.org/research-paper-0317/ijsrp-p6357.pdf
Kpolovie, P. J., Joe, A. I., & Okoto, T. (2014). Academic achievement prediction: Role of interest in learning and attitude towards school. International journal of humanities social sciences and education, 1(11), 73-100.
MAINA, M. J. (2010). Strategies employed by secondary school principals to improve academic performance in Embu West district. Unpublished master of education thesis. Kenyatta University.
Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage publications.
Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage publications.
Regier, J. (2011). Why is Academic Success Important. Applied Science and Technology Scholarship.
Rivkin, S. G., Hanushek, E. A., & Kain, J. F. (2005). Teachers, schools, and academic achievement. Econometrica, 73(2), 417-458.
Rubin, H. J., & Rubin, I. S. (2011). Qualitative interviewing: The art of hearing data. Sage.
Sarwar, M., Bashir, M., & Alam, M. (2010). Study attitude and academic achievement at secondary level in Pakistan. Journal of College Teaching & Learning, 7(2), 55-60.
Sylva, K. (2014). The role of families and pre-school in educational disadvantage. Oxford Review of Education, 40(6), 680-695.
Udoh, A. O. (2012). Learning environment as correlates of chemistry students’ achievement in secondary schools in Akwa Ibom State of Nigeria. African Research Review, 6(3), 208-217.
Verešová, M., & Malá, D. (2016). Attitude toward school and learning and academic achievement of adolescents. In 7th International Conference on Education and Educational Psychology, Published by Future Academy.
Watkins, C. S., & Howard, M. O. (2015). Educational success among elementary school children from low socioeconomic status families: A systematic review of research assessing parenting factors. Journal of Children and Poverty, 21(1), 17-46.
Wijnia, L., Loyens, S. M., Derous, E., Koendjie, N. S., & Schmidt, H. G. (2014). Predicting educational success and attrition in problem-based learning: do first impressions count?. Studies in Higher Education, 39(6), 967-982.
Wolters, C. A. (1998). Self-regulated learning and college students' regulation of motivation. Journal of educational psychology, 90(2), 224.
York, T. T., Gibson, C., & Rankin, S. (2015). Defining and Measuring Academic Success. Practical Assessment, Research & Evaluation, 20.