نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روانشناسی/دانشگاه محقق اردبیلی

2 کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی دانشگاه محقق اردبیلی

3 کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی دانشگاه محقق اردبیل

چکیده

پیشرفت تحصیلی که عدم فاصله‌ی بین ظرفیت یادگیری و عملکرد تحصیلی در نظر گرفته می‌شود، علاوه بر تفاوت‌های هوشی تحت تاثیر متغیر‌های شخصیتی نیز قرار می‌گیرد. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش سیستم‌های مغزی رفتاری و تیپ‌های صبحی– عصری در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهرستان بانه می‌باشد. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود. جامعه‌ی آماری تمامی دانش‌آموزان پسر دوره ابتدایی شهر بانه و نمونه پژوهش 160 دانش‌آموز از پایه‌های چهارم، پنجم و ششم بودند که به صورت نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای در سال تحصیلی 1395-1394 انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه‌های سیستم‌های مغزی رفتاری کارور و وایت و شخصیت‌های صبحی-عصری هورن- آستبرگ استفاده شد و داده‌های گرد‌آوری شده با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که پیشرفت تحصیلی با مولفه-های حساس به پاداش (002/0>p : 34/0=r ) و سایق (002/0>p : 45/0=r ) از سیستم فعال‌ساز رفتاری و میزان صبحی بودن (002/0>p : 34/0=r ) رابطه مثبت اما با مولفه‌های جستجوی سرگرمی (043/0>p : 22/0-=r ) و حساس به‌تنبیه (001/0>p : 39/0-=r ) رابطه منفی دارد. همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که مولفه‌ی سایق و میزان صبحی‌بودن می‌توانند به ترتیب 2/22 و 6/11 درصد از تغییرات پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان را پیش‌بینی کنند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که دانش‌آموزان هرچه حساسیت به پاداش و سایق قوی‌تری داشته باشند و از نظر تیپ‌های شبانه‌روزی بیشتر صبحی باشند پیشرفت تحصیلی بیشتری نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

انصاری، محمد اسماعیل؛ دلوی، محمد رضا و روزبهانی، نسیبه. (1389). شخصیت­های صبحی و بعدظهری کارکنان و تاثیر آن بر سرمایۀ روان­شناختی سازمان بر اساس مدل Fered Lutans ، مدیریت اطلاعات سلامت، 1391، 9 (2)، 244-233.
بشرپور، سجاد. (1394). صفات شخصیت، چاپ اول، تهران: ساوالان.
جعفری نژاد، هادی؛ سعدی­پور، اسماعیل؛ حاجی حسنی، مهرداد و محد جانی، هیوا. (1391). رابطه ویژگی­های شخصیتی و روش های مطالعه با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان کارشناسی دانشگاه علامه طباطبائی تهران. مجلۀ روان شناسی تربیتی، 8 (25 )، 54-35.
حسن­زاده، رمضان. (1390). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: ساوالان.
حکیمی، ثریا؛ حجازی، الهه؛و لواسانی، مسعود. (1393). رابطۀ سبک­های شناختی و ویژگی­های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامۀ شخصیت و تفاوت­های فردی، 3(6)، 25-1.
دﻟﻴﺮﻧﺎﺻﺮ، ﻧﺮﮔﺲ و ﺣﺴﻴﻨﻲ­نسب، ﺳﻴﺪداود. (1394). ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ­ای ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و اﻧﮕﻴﺰه ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در  دانش آﻣﻮزان اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻣﺪارس ﻋﺎدی و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ. ﻧﺸﺮﻳﻪ علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 8(29) ، 42-31.
عیسی­زادگان، علی؛ شیخی، سیامک و احمدیان، لیلا. (1390). تیپ­های شبانه­روزی صبحی – عصری و اضطراب حالت صفت در دانشجویان. مجله پزشکی ارومیه، 22( 2)، 145-137.
فخاری، علی؛ رستمی، محمد؛ نظری، محمدعلی و گروسی فرشی، میرتقی. (1391). اثر خلق القا شده بر ناقرینگی ناحیۀ پیشانی مغز در افراد با سیستم­های فعال­ساز و بازدارنده رفتاری. تحقیقات علوم رفتاری، 10(1)، 1-9.
قاسمی، بنت­الهدی؛ عابدینی، صدیقه و عابدینی، مهنوش. (1395). بررسی رابطه­ ویژگی­های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی و انگیزش تحصیلی دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه اول آموزش و پرورش ناحیه­ی 2 بندرعباس. فصلنامۀ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی،2(10)،156-117.
کالات، جیمز. (1394). روان شناسی فیزیولوزیکی، ترجمه یحیی سید محمدی، (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 2007)، چاپ نهم. تهران: روان.
محسن­پور، مریم؛ حجازی، الهه و کیامنش، علیرضا. ( 1381). نقش خودکارآمدی، هدف­های پیشرفت، راهبردهای یادگیری و پایداری در پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی دانش آموزان سال سوم متوسطه (رشته ریاضی) شهر تهران. فصلنامه نوآوری های آموزشی، 5(16)، 9-34.
نظرزاده، صبری نوشین؛ معمارباشی، مژگان و احتشام زاده، پروین. (1391). رابطه سیستم­های مغزی رفتاری با تعلل در دانشجویان. یافته های نو در روانشناسی،  8(25)، 84-71.
نوری، فریده؛ میرشاه جعفری، سید ابراهیم و‌ سعادتمند، زهره. ( 1394). بررسی رابطه بین خودباوری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در درس فیزیک مبتنی برانگیزه تحصیلی. مجلۀ پژوهش در برنامه ریزی درسی، 12(2)،‌89-75.
Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Walshaw, P. D., Cogswell, A., Grandin, L. D., Hughes, M. E., ... & Hogan, M. E. (2008). Behavioral approach system and behavioral inhibition system sensitivities and bipolar spectrum disorders: Prospective prediction of bipolar mood episodes. Bipolar disorders, 10(2), 310-322.
Beşoluk, Ş., Önder, İ., & Deveci, İ. (2011). Morningness-eveningness preferences and academic achievement of university students. Chronobiology International, 28(2), 118-125.
Caci, H., Robert, P., & Boyer, P. (2004). Novelty seekers and impulsive subjects are low in morningness. European psychiatry, 19(2), 79-84.
Carver, C. S., & White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: the BIS/BAS scales. Journal of personality and social psychology, 67(2), 319.
Ciorbea, I., & Pasarica, F. (2013). The study of the relationship between personality and academic performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 78, 400-404.
Corr, P. J. (2004). Reinforcement sensitivity theory and personality. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 28(3), 317-332.
Díaz-Morales, J. F. (2007). Morning and evening-types: Exploring their personality styles. Personality and Individual Differences, 43(4), 769-778.
Elliot, A. J., & Church, M. A. (1997). A hierarchical model of approach and avoidance achievement motivation. Journal of personality and social psychology, 72(1), 218.
Franken, I. H., Muris, P., & Rassin, E. (2005). Psychometric properties of the Dutch BIS/BAS scales. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 27(1), 25-30.
Garner-O’Neale, L. D., & Harrison, S. (2013). An investigation of the learning styles and study habits of chemistry undergraduates in Barbados and their effect as predictors of academic achievement in Chemical group theory. Journal of Educational and Social Research, 3(2), 107.
Heimpel, S. A., Elliot, A. J., & Wood, J. V. (2006). Basic personality dispositions, self‐esteem, and personal goals: An approach‐avoidance analysis. Journal of personality, 74(5), 1293-1320.
Holocher-Ertl, S., Schubhart, S., & Wilflinger, G. (2013). Intellectual and non-intellectual determinants of high academic achievement-the contribution of personality traits to the assessment of high performance potential. Psychological Test and Assessment Modeling, 55(3), 231.
Karami, A., Issazadegan, A., Michaeli, F. (2017). Predicting Academic performance: The role of Brain Behavioral System, Cognitive Emotion Regulation Strategies, Mood Symptoms, and Sleep Quality. Specialty Journal of Psychology and Management. 3 (1), 67-77. (Persian).
Laidra, K., Pullmann, H., & Allik, J. (2007). Personality and intelligence as predictors of academic achievement: A cross-sectional study from elementary to secondary school. Personality and individual differences, 42(3), 441-451.
Loxton, N. J., & Dawe, S. (2001). Alcohol abuse and dysfunctional eating in adolescent girls: The influence of individual differences in sensitivity to reward and punishment. International Journal of Eating Disorders, 29(4), 455-462.
Preckel, F., Lipnevich, A. A., Boehme, K., Brandner, L., Georgi, K., Könen, T., ... & Roberts, R. D. (2013). Morningness‐eveningness and educational outcomes: The lark has an advantage over the owl at high school. British Journal of Educational Psychology, 83(1), 114-134.
Preckel, F., Lipnevich, A. A., Schneider, S., & Roberts, R. D. (2011). Chronotype, cognitive abilities, and academic achievement: A meta-analytic investigation. Learning and Individual Differences, 21(5), 483-492.
Ridgell, S. D., & Lounsbury, J. W. (2004). PREDICTING ACADEMIC SUCCESS: GENERAL INTELLIGENCE," BIGFIVE" PERSONALITY TRAITS, AND WORK DRIVE. College Student Journal, 38(4).
Song, J., & Stough, C. (2000). The relationship between morningness–eveningness, time-of-day, speed of information processing, and intelligence. Personality and Individual differences, 29(6), 1179-1190.
Sue Ann, L. (2014). The Relationship of Reinforcement Sensitivity Theory and Academic Achievement Honours Thesis, School of Psychology, The University of Queensland.
Thompson. Clive. (2007). Study finds morning people are “logical”, night owls are “creative”. WWW.COLLISIONDETECTION.NET
van Beek, I., Kranenburg, I. C., Taris, T. W., & Schaufeli, W. B. (2013). BIS-and BAS-activation and study outcomes: A mediation study. Personality and Individual Differences, 55(5), 474-479.
van Beek, I., Kranenburg, I. C., Taris, T. W., & Schaufeli, W. B. (2013). BIS-and BAS-activation and study outcomes: A mediation study. Personality and Individual Differences, 55(5), 474-479.