نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم تربیتی/ دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه فردوسی مشهد

2 گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مطالعه با هدف بررسی پیامدهای روانشناختی-تحصیلی موسسات آموزشی کنکور با روش نظریه زمینه‌ای انجام شده است. با توجه به اختصاص سرمایه مادی و انسانی به این بخش و ادعا تحقق ارائه برترین یادگیری و مشاوره‌گری برای دانش‌آموزان، ما برآن شدیم تا به واکاوی پیامدها و بسترهای علی مراکز کنکوری در قالب یک رویکرد عمیق بپردازیم. برای تحقق این هدف با روش نمونه‌گیری گلوله برفی، تجارب 17 نفر از دانشجویان کارشناسی ( کسانی‌که بیش از 1 سال از دانش‌آموزی در موسسات کنکوری حضور داشتند) و 17 نفر از معلمان و مدیران مورد کاوش قرار گرفت. در گردآوری داده‌ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس سه روش کدگذاری مورداستفاده در نظریه زمینه‌ای شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی انجام شد. بر اساس یافته‌های به دست آمده، پدیده محوری در نظریه زمینه‌ای پیامدهای موسسات کنکوری، پدیده‌ای با عنوان " جهت‌گیری التقاطی ناسازوار منافع موسسات، محیط و اهداف فردی " نام گرفت. مهم‌ترین پیامدهای روانشناختی شامل فراشناخت، تضعیف مهارت حل مسئله، فشار روانی، عدم انگیزش، حساس حقارت و مقایسه، افت خودکارآمدی، تضعیف نوع دوستی و پیامدهای تحصیلی نیز شامل بهبود برنامه‌ریزی، افت تحصیلی، یادگیری سطحی، یادگیری هدفمند و وابستگی تحصیلی می‌باشد. همچنین در نتیجه تحلیل یافته‌ها، مشورت‌گری غیراصولی و ویژگی‌های خاص آزمون‌های موسسات آموزشی به عنوان شرایط علی و سیاست‌های حاکم نیز به عنوان بسترهای زمینه‌ساز مورد کشف و درک قرار گرفت. نتایج این پژوهش می‌تواند در تدوین برنامه‌های مداخله‌ای جهت بهبود وضعیت متعارض حاکم بر دانش‌آموزان، کاهش گرانباری و تحقق نیازهای آنان به کارآید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ادهمی، اشرف؛ نوحی، عصمت؛ محمدعلی‌زاده، سکینه؛ جلیلی، زهرا و فتاحی، زهرا. (1387). نگرش اساتید نسبت به مشاوره و راهنمایی تحصیلی و نظر آن‌ها در مورد وظایف مشاوره»، مجله ایرانی آموزش در علوم‌پزشکی، شماره 18، ص 7- 14.
استراوس، آنسلم و کورین، جولیت. (1387). اصول روش تحقیق کیفی نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، (ترجمه بیوک محمدی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی.[a1] 
استراوس، آنسلم و کورین، جولیت. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نی.
بهرامی، فاطمه و رضوان، شیما. (1385). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت‌تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر اصفهان با ویژگی‌های آموزشگاهی آنان، دو فصلنامه رویکردهای نوین آموزشی، شماره 6، ص 61-72.
بهرامی‌نسب، بهناز؛ فرج اللهی، مهران و معینی کیا، مهدی. (1390). نقش آزمون‌های مؤسسات آزاد علمی بر پیشرفت درسی دانش‌آموزان دوره متوسطه، فصلنامه راهبردهای آموزش، شماره 4، ص 159-164.
بینش، مرتضی؛ کشتی‌آرای، نرگس؛ یوسفی، علیرضا و یار محمدیان، محمدحسین. (1393)، تجربه زیسته دانش‌آموزان از مدرسه: راهنمای عمل برنامه درسی، فصلنامه پژوهش‌های برنامه درسی، شماره 4، ص 61-84.
تلگینی، محمود؛ هانی طبائی زواره، فاطمه؛ انصاری پور حاتم زاده. لیلی و ارتفاعی، اشکان (1382). مشکلات کنکور از دید دانش‌آموزان. سمینار بررسی روش‌ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها.
حج فروش، احمد. (1381). بررسی آسیب‌های کنکور ذر برنامه‌های درسی دوره‌های متوسطه و پیش‌دانشگاهی و ارائۀروش مناسب برای رفع آسیب‌ها، تهران: موسسۀپژوهش برنامه‌ریزی درسی و نوآوری‌های آموزشی.
حسینی لرگانی، مریم و محمدی، رضا. (1396). تبیین علل اثرگذاری بر مراجعه دانش‌آموزان به آموزشگاه‌های آزاد کنکور، مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی»، شماره 18، ص 53-89.
سبحانی، عبدالرضا و شهیدی، مهرداد. (1386). آسیب‌شناسی کنکور و بررسی امکان حذف آن در نظام پذیرش دانشجو، مجله دانش‌وپژوهش در علوم تربیتی، شماره 13، ص 161-181.
سبحانیان، سعید؛ رضایی، الهه و مصلی‌نژاد، لیلی. (1394). بررسی ارتباط بین پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جهرم با گذراندن کلاس‌های فوق‌العاده آموزشی قبل از ورود به دانشگاه، شماره 19، ص 53-61.[a2] 
سجادی، رضا؛ کرم دوست، نوروز علی؛ درانی، کمال؛ صالحی، کیوان و مقدم زاده، علی. (1396). واکاوی موفقیت افراد سرآمد در آزمون سراسری، مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، شماره 8، ص 163-190.
سلطانی، زیبا؛ صادق محبوب، سمانه؛ قاسمی جوینه، رضا؛ یوسفی، نجف. (1395). نقس سرمایه روان‌شناختی در فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان»، راهبردهای آموزش در علوم‌پزشکی، شماره 2، ص 156-162.
سلیمی، جمال و پاسالاری، حامد. (1396). نقش ویژگی‌های اجتماعی‌ و تحصیلی دانش‌آموختگان دبیرستانی استان هرمزگان در موفقیت آنان در آزمون ورودی دانشگاه‌ها، فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، شماره 18، ص 91-125.
عشورنژاد، فاطمه؛ کدیور، پروین و حجازی، الهه. (1396)، رابطه عاملیت، برنامه‌ریزی و فرهنگ مدرسه با بهزیستی روان‌شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان عادی و تیزهوش: تحلیل چند سطحی»، فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، شماره 12، ص 79- 105.
قدم‌پور، عزت الهه؛ ویسکرمی، حسن علی و علائی خرایم، رقیه. (1394)، رابطه باورهای انگیزشی (خودکارآمدی، انگیزش تحصیلی، اضطراب آزمون) با عملکرد تحصیلی، مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، شماره 21، ص 105-126.
قلی‌پور، رحمت الله؛ شجاعی، محمدرضا و شکوهی، مرتضی. (1384). بررسی نظام پذیرش دانشجو در ایران و ارائۀالگوی مناسب، مجله مجلس و پژوهش، شماره 50، ص 12-49.
کاوه‌ئی، بهروز و باقی یزدل، رقیه. (1393). نگرش دانشجویان دانشگاه‌های دولتی استان تهران در رابطه با حذف آزمون سراسری و جایگزینی آن با سوابق تحصیلی، مجله پژوهش در نظام‌های آموزشی، شماره 26، ص 71-98.
گویا، زهرا. (1382). آسیب‌شناسی کنکور در ایران، مجموعه مقالات سمینار بررسی روش‌ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها، خانه ریاضیات اصفهان.
مردی‌ها، مرتضی. (1383). آسیب‌شناسی آزمون ورودی دانشگاه، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 32، ص 91-131.
موسوی دیوا، راضیه و عباسی اسفجیر، علی اصغر. (1396). بررسی رابطه بین کمال‌گرایی و خودکارآمدی تحصیلی با اضطراب پیشرفت تحصیلی در دانشجویان، کنفرانس بین‌المللی فرهنگ آسیب‌شناسی روانی‌وتربیت، دوره 1.
نریمانی،  محمد و میری، میرنادر. (1396). عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی رتبه‌های برتر کنکور: نظریه زمینه‌ای، پژوهش در نظام‌های آموزشی، شماره 38، ص 59- 79.
هاشمیان، فخرالسادات؛ زندیان، هادی و آقامحمدی، جواد. (1394). تحلیل مشارکت بخش خصوصی در نظام آموزش‌وپرورش، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره 12، ص 1-26.
هومن، حیدر علی. (1385). راهنمای عملی پژوهش کیفی، تهران: سمت.
Ashley, L. D., Mcloughlin, C., Aslam, M., Engel, J., Wales, J., Rawal, S., ... & Rose, P. (2014). The role and impact of private schools in developing countries. Rigorous Literature Review.
Bregvadze, T. (2012). Analysing the shadows: private tutoring as a descriptor of the education system in Georgia. International Education Studies, 5(6).
Chan, C., & Bray, M. (2014). Marketized private tutoring as a supplement to regular schooling: Liberal Studies and the shadow sector in Hong Kong secondary education. Journal of Curriculum Studies, 46(3), 361-388.
Chui, M. M. (2016). Private Supplementary Tutoring: Motivations and Effects: A Review Study. Journal of Education and Practice, 7(27), 195-198.
Çırak, Y. (2016). University entrance exams from the perspective of senior high school students. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 177-185.
Lee, J. Y. (2013). Private tutoring and its impact on students' academic achievement, formal schooling, and educational inequality in Korea (Doctoral dissertation, Teachers College).
Lee, sh. and Jeon W.T. (2015), “The relationship between academic self-efficacy and burnout in medical student. Korean Journal of Medical Education”, 1, PP 27-35.
Nasser, f. (2007). “Large0scale testing: benefits and pitfalls”, Studies in Educational Evalution, 33,PP 50-68.[a3] 
Tansel, A., & Bircan Bodur, F. (2005). Effect of private tutoring on university entrance examination performance in Turkey.
Zhan, S., Bray, M., Wang, D., Lykins, C., & Kwo, O. (2013). The effectiveness of private tutoring: Students’ perceptions in comparison with mainstream schooling in Hong Kong. Asia Pacific Education Review, 14(4), 495-509.
Zhang, Y. (2013). Does private tutoring improve students’ National College Entrance Exam performance?—A case study from Jinan, China. Economics of Education Review, 32, 1-28.