نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی
2 دانشگاه ارمیه
3 دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش حل مسئلۀ اجتماعی بر سازگاری و خودکارآمدی دانشآموزان زورگو انجام گرفت. روش پژوهش، نیمهآزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی دانشآموزان زورگو در مدارس شهر پارس‌آباد در سالتحصیلی 94-1393 تشکیل می‌دادند که از میان آن‌ها 32 دانشآموز زورگو با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، انتخاب شده و به‌طور تصادفی در گروه آزمایش (16 نفر) و گروه کنترل (16 نفر) جایگزین شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس تجدیدنظر شدۀ زورگویی، پرسشنامۀ سازگاری دانشآموزان و پرسشنامۀ خودکارآمدی استفاده شد. گروه آزمایش در 8 جلسه تحت آموزش حل مسئلۀ اجتماعی قرار گرفت و در طی این جلسات به گروه کنترل هیچ نوع آموزشی داده نشد. داده‌ها با روش آماری کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد بین دانشآموزان گروه آزمایش و گروه کنترل در سازگاری (تحصیلی، اجتماعی و هیجانی) و خودکارآمدی (تحصیلی، اجتماعی و هیجانی) تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر میانگین مولفههای سازگاری و خودکارآمدی گروه آزمایش بعد از آموزش حل مسئلۀ اجتماعی افزایش یافته بود. این نتایج حاکی از آن است که آموزش حل مسئلۀ اجتماعی می‌تواند سازگاری و خودکارآمدی دانشآموزان زورگو را تعدیل کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ابوالقاسمی، عباس؛ دادفر، صدیف و نبی‌دوست، علیرضا. (1395). اثربخشی آموزش حل مساله‌ی اجتماعی بر خودکنترلی، خودکارآمدی و تکانشوری در دانشآموزان دارای استعداد اعتیاد. فصلنامه اعتیادپژوهی. 10(39)، 44-31.
باباپور خیرالدین، جلیل؛ رسول زاده طباطبایی، کاظم؛ اژهای، جواد ؛ و فتحی آشنایی، علی. (1382). بررسی رابطه بین شیوههای حل مسأله و سلامت روانشناختی دانشجویان. مجله روانشناسی. 7(1)، ص 3-16.
برزگربفرویی، کاظم و خضری، حسن. (1392). بررسیمیزانشیوعِانواعزورگوییدرمدارسراهنماییشهرستانیزدازدیدگاهدبیران. تعلیموتربیتاستثنایی، 13(7)، 26-15.
برونینگ، راجر ؛ و گلاور، جان. (2009). روان شناسی تربیتی: اصول و کاربرد آن. مترجم علینقی خرازی(1388). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بیگی، پروین. (1390). بررسیاثربخشیآموزشهایشناختی- رفتاریومهارتهایتنظیمهیجانبر وضعیتتحصیلیدانش آموزاندارایاضطرابامتحان. پایاننامهیکارشناسیارشدروانشناسی، دانشگاهمحققاردبیلی.
پورشهریار، حسین؛ رسولزاده طباطبایی، کاظم؛ خداپناهی، محدکریم؛ کاظمنژاد، انوشیروان و خفری، ثریا (۱۳۸۷). بررسی رابطهی بین سطوح سازگاری و رگههای شخصیتی نوجوانان. مجلهی علوم رفتاری، 2(3) ۱۰۶- ۹۷.
تقی‌نژاد، زهرا؛ اقلیما، مصطفی؛ عرشی، ملیحه و پورحسین هندآباد، پریا. (1396). اثربخشی مداخله مددکاری گروهی با شیوه آموزش مهارتهای اجتماعی بر سازگاری اجتماعی سالمندان. فصلنامه توانبخشی. 18(3)، 241-230.
چالمه، رضا. (1392). کفایت روانسنجی مقیاس قلدری ایلی نویز در دانش آموزان ایرانی: بررسی روایی، پایایی و ساختار عاملی. روشها و مدلهای روان شناختی. 3(11)، 52-39.
حبیبی، نسرین. (1382). بررسیرابطه بینمهارتهایاجتماعیوسازگاریفردی-اجتماعیدر دختراندانشآموزدبیرستانیشهرتهران، پایاننامه کارشناسیارشد.واحد علومتحقیقاتدانشگاهآزاداسلامی واحد تهران.
رجبی، غلامرضا؛ چهاردولی، حجت اله و عطاری، یوسفعلی (۱۳۸۷). بررسی رابطهی عملکرد خانواده و جو روانی- اجتماعی کلاس با ناسازگاری دانشآموزان دبیرستانی شهرستان ملایر. مجلهی علوم تربیتی و روانشناسی، 3(1و2)، ۱۲۸-113.
رضاپور، میثم؛ سوری، حمید؛ و خداکریم، سهیلا. (1392). به منظور روانسنجی نسخه فارسی مقیاسهای ارتکاب زورگویی و قربانی شدن پرسشنامه زورگویی الویوس در مدارس راهنمایی. مجلهی ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیتها. 1(4)، 221-212.
زرب، ژ. (1992). روشهای ارزیابی و درمان شناختی- رفتاری نوجوانان. (ترجمه غلامعلی افروز و سید کامران علوی، 1381). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سروش زاده، سید حسن. (1391). اثربخشی برنامه پیشگیری از زورگویی اولویوس بر مهارتهای اجتماعی و عزت نفس دانش آموزان در مدارس ابتدایی شهرستان اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی. دانشگاه محقق اردبیلی.
سلیمانی، اسماعیل؛ شیخ‌الاسلامی، علی و موسوی، مهناز. (1395). اثربخشی هوش هیجانی بر کیفیت اجتماعی و تنظیم هیجانی دانشآموزان زورگو (غیرمنضبط). فصلنامه روانشناسی تربیتی. 12(42)، 125-101.
سهراب‌نژاد، سجاد. (1393). بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای حل مساله بر سازگاری و خودکارآمدی در نوجوانان. دومین همایش پژوهش و درمان و روانشناسی بالینی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربیت‌جام.
سینها، ای، کی. بی و سینگ، آر. بی. (۱۹۹۳). راهنمای پرسشنامهی سازگاری دانشآموزان دبیرستانی. ترجمهی ابوالفضل کرمی(۱۳۷۷). تهران: مؤسسهی روان تجهیز سینا.
شعبانی، حسن؛ مهرمحمدی، محمود. (1379). پرورش تفکر انتقادی با استفاده از شیوه آموزش مسئله محور. مجله دانشگاه تربیت مدرس. 4(1)، 115-126.
شیخ‌الاسلامی، علی و رمضانی،شکوفه. (1396). تاثیر امیددرمانی گروهی مبتنی بر نظریه‌ی اسنایدر بر خودکارآمدی مردان کم‌توان جسمی-حرکتی. فصلنامه مددکاری اجتماعی. 6(1)، 12-5.
شیخ‌الاسلامی، علی؛ قمری‌کیوی و حسین و محمّدی، نسیم. (1395). اثربخشی آموزش خو-دلسوزی شناختی بر خودکارآمدی ادراک شده زنان سرپرست خانوار تحت سرپرستی کمیته امداد امام خمینی (ره). فصلنامه مددکاری اجتماعی. 5(2)، 19-13.
صفوی، محبوبه؛ موسوی لطفی، سیده مریم و لطفی، رضا (۱۳۸۸). بررسی همبستگی بین هوش هیجانی و سازگاری عاطفی و اجتماعی در دانشآموزان دختر پیش‌دانشگاهی شهر تهران در سال تحصیلی ۸۷-۱۳۸۶. مجلهی پژوهنده، 14(5)، ۲۶۱-255.
فولاد چنگ، محبوبه. (1385). نقش الگوهای خانوادگی در سازگاری نوجوانان. فصلنامه خانواده پژوهی. 2(7)، 209- 221.
کندال، ف. (2003). روانشناسی مرضی کودک اختلالات دوران کودکی. (ترجمه بهمن نجاریان و ایران داوودی، 1384). چاپ اول. تهران: انتشارات رشد.
کهرازی، فرهاد؛ آزادفلاح، پرویز؛ اللهیاری، عباسعلی. (1382). بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای حل مسئله در کاهش افسردگی دانشآموزان. مجله روانشناسی. 7(2)، 127-142.
گلاور، ج.، برونینگ، ر. (2002). روانشناسی تربیتی: اصول و کاربرد آن. (ترجمة علینقی خرازی، 1383) چاپ پنجم. تهران مرکز دانشگاهی.
محمدی، نورالله. (1382). بررسی اثر درمانی آموزش توانش اجتماعی بر اختلال رفتار هنجاری در نوجوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
محمودی راد، مریم. (1381). بررسی نقش آموزش مهارتهای ارتباطی و حل مسئلهی اجتماعی در ارتقای سطح عزت نفس و رابطه آن با کارکردهای هوشی و پیشرفت تحصیلی. مجله بیماریهای کودکان ایران. 13(4)، 69-90.
نور محمدی، فرحناز. (1382). تأثیر راهبردهای شناختی و رایانهای در افزایش خودکارآمدی دانشآموزان نادرست نویس. مجلة علوم روانشناختی. 2(8)، 87-90.
هاشمیان، فاطمه؛ شفیعآبادی، عبداله.؛ و سودانی، منصور. (1387). اثربخشی آموزش مهارتهای کنترل خشم بر سازگاری فردی- اجتماعی دانشآموزان دختر سال اول متوسطه شهرستان ماهشهر. دانش و و پژوهش در روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان. ( 35و 36)، 1-14.
Atik, G. (2006). The oflocus of control,self-esteem,parenting styles,lonelinessand academic achievement in predicting bullying among middle school students.Unpublished M. A. thesis, Middle East technical university, turkey.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
Barker, S. (2002). A prospective longitudinal investigation of social problem solving appraisal on adjustment to university, stress health and academic motivation and performance. Development of Psychology, 35(1), 663-658.
Belzer, K. D., D’Zurilla, T. J., & Maydeu-Olivares,A. (2002). Predictors of worry in a college student population. Journal of personality and Individual Differences, 33(4), 573-585.
Brit, C., Olivira, T. (2013).Bullying and self- esteem in adolescents from public schools. Journal of Pediatria, 86(6), 601-607.
Cheraghi,A. & Piskin, M.(2011). Acomparison of peer bullying among high school students in Iran and Turkey. Procedia social and Behavioral science,(15): 2510-2520.
D’Zurilla, T. J., Nezu, A. M., & Maydeu-Olivares, A. (2004). Social problem solving: Theory and assessment. In E.C. Chang, T.J., D’Zurilla, & L.J. Sanna (Eds.), Social problem solving: Theory, research, and training Washington, D.C.: American Psychology Association, 11-27.
Dreer, E., Elliot, R., Fletcher, C., & Swanson, M. (2005). Social problem solving abilities and psychological adjustment of persons in low vision rehabilation. Rehabilation Psychology, 89(3), 232-238.
Dupper, D. R.., & Meyer-Adams, N. (2002). Low-level violence: A neglected aspect of school culture. Journal of Urban Education, 37, 350−364.
D'Zurilla TJ, Sheedy CF.(1991). Relation between social problem-solving ability and subsequent level of psychological stress in college students. J Personal Soc Psychol. 1991;61(5):841.
Grant, S., Elliot, R., Giger, N., & Bartoluci, A. (2001). Social problem solving abilities, social support and adjustment among family caregivers individual- s with a stroke. Journal of rehabilitation psychology, 46(1), 44-57.
Hanish, L. D., Ryan, P., Martin, C. L., & Fabes, R. A.(2005). The social context of young children's peervictimization. Journal of Social Development, 14, 2−19.
Harvey, R., Fletcher, J., and French, D. 2001. Social reasoning: a source of influence on aggression. Clinical Psychology Review, 21, 494-527.
Karami, A. (1998). Normalization of adjustment inventory for high school students. Tehran: Sina psycho- ogical institute press.
Kartal,H. (2009).the ratio of bullying and victimization among Turkish elementary school students ad its relationship to gender and grade leve. Journal of social sciences, 20(2), 109-119.
Kazdin, A. E., Dowson, K. E., French, N. H., & Unisa, A. S. (1987). Problem solving skills training and relationship therapy in the treatment of antisocial child behavior. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55, 76-85.
Kochenderfer-Ladd, B., Pelletier, M.E.(2008). Teachers' views and beliefs about bullying: Influences on classroom management strategies and students' coping with peer victimization. Journal of School Psychology, 46, 431–453.
Koolhaas, W., Groothoff1, J., de Boer, M., Van der Klink, J & Brouwer, S. (2015). Effectiveness of a problem-solving basedintervention to prolong the working life of ageingworkers. BMC Public Health, 5(6), 1-13.
Major, B., Cooper. C., Cozzarelli, C., & Zubek, J. (1998). Personal resilience, cognitive appraisals and coping: an integrative model of adjustment to abortion. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 735-752.
Mataji, M., Taghdisi, M. H., Shidfar, F., & Gohari, M. R. (2015). The effect of problem solving education on food behavior self-efficacy in overweight or obese women. Social Development & Health Promotion, 3(3), 422-428.
Mousavi-Lotfi, M., Akbari, V., & Safavi, M. (2009). Why Emotional Intelligence. Qum: Qum University of Medical Sciences Press.
Muris, P. (2001). A Brief Questionnaire for Measuring Self-Efficacy in Youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23(3).
Nijmei, J. J., Minderaa, R. B., Buitelaar, J. K., Mulligan, A., Hartman, C. A., & Hoekstra, P.J. (2008). Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and social dysfunctioning. Clinical Psychology Review, 28(4), 692-708.
Olweus D. (1986). The revised Olweus bully/victim questionnaire. Research Center for Health Promotion (HIMIL), University of Bergen. Bergen, Norway. Patent. N-5015 1996.
Pajares, F. (2000). Relation between achievementgoals and self-beliefs of middle school students.Contemporary Educational psychology, 25, 406-422.
Pakaslahti, L. (2000). Children and adolescents aggressive behavior in context: the development and application of aggressive problem-solving strategies. Aggression and Violent Behavior, 5, 467-490.
Park., C., Moor, P., Turner, R., & Alder, N. (1997). The roles of constructive thinking and optimism in psychological and behavioral adjustment during pregnancy. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 584-592.
Perla, E., & O’Donnel, B. (2004). Encouraging problem solving in orientation and mobility. Journal of Visual Impairment & Blindness, 98, 47-52.
Pourghaz A, Mohamadi A, Doosti M. Academic self-efficacy and cognitive effects offatigue on cognitive problem solving students. Journal of Educational Psychology.2012; 4(15):68- 86. (persian).
Ramsay, J., & Rostain, N. (2007). Psychosocial Treatments for Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Adults: CurrentEducation and Future Direction. professional psychology: Research and Practice, 38(4), 338-346.
Rigby, K., & Thomas, B. (2010). How schools counter bullying. ACER Press. 58-65.
Ryan, A. M. & Shin, S. (2014). The Effectiveness of life skill training on Social adjustment in Children. University of Illinois, urbana-champaign.
Selcuk, G. S., Caliskan, S., & Erol, M. (2007). The effect of gender and grade levels on Turkish physics teacher candidates’ problem solving Strategies. Journal of Turkish since education, 4, 10.
Shure, M. B., & Spivac, G. (1988). Interpersonal cognitive problem solving (ICPS).In R. H. Price, E. L. Cowen, R. P. Lorion, & J. Ramos-McKay (Eds), Fourteenounces of prevention: A casebook for practioners (pp. 69-82). Washington, DC: American Psychological Association.
Smith,P. K., Pepler, D., & Rigby, K. (2004). Bullying in schools: How successful can interventions be? Cambridge University Press. 13-34.
Spivac, G., Marcus, J., & Swift, M. (1986). Erly classroom behaviors and latermisconduct. Developmental Pschology, 22, 124-131.
Sukhodolsky, G., Stone, G. A., & Orban, C. L.. (2006). Dismanting anger control training for children: A randomized pilot study of Social Problem solving skills Training components. Journal Behavior Therapy, 36(1): 15-23.
Teglasi, H., & Rottman, L. (2001). Stories a classroom-based program to reduce aggressive behavior. Journal of School Psychology, 39, 71-49.
Walters, C. A. (2000). The relationship between highschool student motivational regulation and their useof learning strategies, effort, and classroom perform-ance. learning and Individual differences, 3(3), 281-299.
wang,J., Ianotti,R., & Luk, J.W. (2013). Patterns of adolescent bullying behaviors: Physical, Verbal, Exclusion, Rumor & Cyber. Journal of School Psychology, 50, 521-534
Waxman, S. E. (2012). A Systematic Review of Impulsivity in Eating Disorders. Impulsivity in Eating Disorders, Rev, 17(3), 408–425.
Worchel, S., & Goethals, G. R. (1989). Adjustment Path ways to personal Growth,U.S.A: Prentice–Hall, Englewood Cliffs, New Jersey.
)