نویسندگان

1 دکتری روان شناسی تربیتی، دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد، ایران

2 استاد گروه روان‌شناسی بالینی، دانشگاه علامه طباطبائی

3 استاد راهنما

4 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

5 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه امام رضا (ع)،

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش برنامه ایمن‌سازی تربیتی– اجتماعی با رویکرد آموزه‌های اسلامی بر تاب‌آوری دانش‌آموزان دارای رفتارهای پرخطر بود. این پژوهش به شیوۀ نیمه آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعۀ آماری پژوهش کلیه دانش‌آموزان دورۀ متوسطۀ دوم دبیرستان‌های دولتی شهرستان یزد در سال تحصیلی 1393 -1392 و نمونۀ پژوهش شامل 36 دانش‌آموز دارای رفتار پر‌خطر بود؛ بدین صورت که آزمودنی‌ها پس از نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس رفتارهای پرخطر و تاب آوری استفاده شد. داده‌های پژوهش به کمک آزمون t تحلیل گردیدند. نتایج نشان داد که آموزش برنامه ایمن‌سازی تربیتی– اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، تاب‌آوری را افزایش و رفتارهای پرخطر نوجوانان را کاهش می­دهد.  به­طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که برنامه ایمن‌سازی تربیتی– اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی در افزایش تاب‌آوری و کاهش رفتارهای پر خطر نوجوانان دختر دارای رفتار پرخطر مؤثر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

جوادی آملی، عبد الله. (1391). مفاتیح الحیاه. قم: اسراء.
جوکار، بهرام. (1386). نقش واسطه‌ای تاب‌آوری در رابطه بین هوش هیجانی و هوش عمومی با رضایت از زندگی. روان‌شناسی معاصر، دوره دوم، شماره چهارم.
ذال، بهناز؛ گنجی، مرتضی؛ رمضانی، فریدون و بذلی، زهرا. (1390). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر افزایش تاب‌آوری زنان. اولینهمایش ملی دوسالانه آسیب‌های اجتماعی ایران، بیرجند.
رنجبر، فرخ؛ کاکاوند، علی رضا؛ برجعلی، احمد و برماس، حامد. (1390). تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی. فصلنامهروان شناسی سلامت، دوره 1، شماره 1، 187-177.
زاده­محمدی، علی؛ احمد آبادی، زهره و حیدری، محمود. (1390). اعتبارسنجی و رواسازی مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی. مجله روان پزشکی و روان شناسی بالینی ایران، سال هفدهم، شماره 3، پاییز 90، 225- 218.
صیدی، محمد‌سجاد؛ پورابراهیم، تقی؛ باقریان، فاطمه و منصور، لادن. (1390). رابطهۀ بین معنویت خانواده با تاب‌آوری آن، با واسطه‌گری کیفیت ارتباط در خانواده. روش‌ها و مدل‌های روان شناختی، 2(5)، 79-63.
غباری‌بناب، باقر؛ سلیمی، م؛ سلیمانی، لیلا و نوری‌مقدم، ثنا. (1386). هوش معنوی. اندیشه نوین دینی، 3(10)، 125-147.
قرآن کریم. (1387)، ترجمه حضرت آیت الله مکارم شیرازی، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران.
قلی‌پور، زهرا؛ مرعشی، سیدعلی؛ مهرابی زاده هنرمند، مهناز و ارشدی، نسرین. (1394). تاب‌آوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 12 (39)، 135-155.
کرمی، جهانگیر؛ زکی یی، علی و علیخانی، مصطفی. (1391). رابطه جهت­گیری مذهبی با میزان تاب آوری و امیدواری در دانشجویان دانشگاه رازی. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 2 (3)، 243-256.
کریمی، یوسف؛ خباز، محمود؛ حبیبی، یوسف و کریمیان، نادر. (1395). مقایسه تاب‌آوری و حمایت اجتماعی در نوجوانان بزهکار و نوجوانان عادی شهر تهران. فصلنامه روان‎‌شناسی تربیتی، 12 (40)، 1-15.
محمدی، مسعود؛ جزایری، علیرضا؛ رفیعی، امیرحسن؛ جوکار، بهرام پور و شهباز، عباس. (1385). بررسی عوامل مؤثر بر تاب آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. پژوهش‌های نوین روانشناختی، 1(3-2)، 203-224.
Allport, G. W., & Ross. J. M. (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 5(4), 423-443.
Baldwin, D. R., Jackson III, D., Okoh, I., & Cannon, R. L. (2011). Resiliency and optimism: An African American senior citizen’s perspective. Journal of Black Psychology, 37(1), 24-41.
Bennett, C., & Kam bouropoulos, N. (2006). Affect-regulated indirect effects of trait anxiety and trait resilience on self-esteem. Personality and individual differences, 41(2), 341-352.
Buckner, J. C., Mezzacappa, E., & Beardslee, W. R. (2003). Characteristics of resilient youths living in poverty: The role of self-regulatory processes. Development and psychopathology, 15(1), 139-162.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
Cuomo, C., Sarchiapone, M., Di Giannantonio, M., Mancini, M., & Roy, A. (2008). Aggression, impulsivity, personality traits, and childhood trauma of prisoners with substance abuse and addiction. The American journal of drug and alcohol abuse, 34(3), 339-345.
Dekel, R., & Monson, C. M. (2010). Military-related post-traumatic stress disorder and family relations: Current knowledge and future directions. Aggression and Violent Behavior, 15(4), 303-309.
Demaria, T., & Kassinove, H. (1988). Predicting guilt from irrational beliefs, religious affiliation and religiosity. Journal of rational-emotive and cognitive-behavior therapy, 6(4), 259-272.
Doty, T. R. (2003). Resiliency and Religion/Spirituality: A Factor in Families Coping with Multiple Crises. Doctoral dissertation, Southen Christian University, Alabama.
Elegant. B. R. and Strafe, L. A. (1993). " Resilience as process". Journal of Development psychopathology. 5, pp:517-528.
Greeff, A. P., & Loubser, K. (2008). Spirituality as a resiliency quality in Xhosa-speaking families in South Africa. Journal of Religion and Health, 47(3), 288-301.
Hermann, C. P. (2001), Spiritual needs of dying patients- A Qualitative Study, Oncology Nursing Forum, 28 (1), 67-72.
Izadian, N., Amiri, M., ghorban Jahromi, R., & Hamidi, S. H.  (2010). A study of relationship between suicidal ideas, depression, anxiety, resiliency, daily stresses and mental health among Tehran university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1615-1619.
Marcel, G. (1995). Te Philosophy of Existentialism (Manya Harari, Trans.). New York: Citadel.(Original work published 1949).
Maslow, A. H. (1971). The farther reaches of human nature.
Mattes, R. (2005). Spiritual need one: Spiritual development: The aging process: A journey of lifelong spiritual formation. Journal of Religion, Spirituality & Aging, 17(3-4), 55-72.
Nakashima, M., & Canda, E. R. (2005). Positive dying and resiliency in later life: a qualitative study. Journal of Aging Studies, 19(1), 109-125.
Pan, J. Y., Wong, D. F. K., Chan, C. L. W., & Joubert, L. (2008). Meaning of life as a protective factor of positive affect in acculturation: A resilience framework and a cross-cultural comparison. International Journal of Intercultural Relations, 32(6), 505-514.
Pargament, K. L., & Olson, H. (1992). God help me (2). Journal of Scientific Study of Religion, 31(4), 504-513.
Payne, P. B. (2010). Spiritual beliefs in early family experiences and couples' co-creation of spiritual beliefs during the early years of marriage. The University of Arizona.
Peacock, J. R., & Poloma, M. M. (1999). Religiosity and life satisfaction across the life course. Social Indicators Research, 48(3), 319-343.
Pinquart, M. (2009). Moderating effects of dispositional resilience on associations between hassles and psychological distress. Journal of applied Developmental psychology, 30(1), 53-60.
Pollner, M. (1989). Divine relations, social relations, and well-being. Journal of health and social behavior, 92-104.
Rotheram-Borus, M. J., Miller, S., Koopman, C., Haignere, C., & Selfringe, C. (2002). Adolescents living safely, AIDS awareness, attitudes and actions. New York: HIV Centre for Clinical and Behavioral studies.
Seligman, M. E. (2004). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. Simon and Schuster.
Siebert, A. (2007). How to develop resiliency stregths. Available: www. resiliency center. com.
Smith, B. W., Tooley, E. M., Montague, E. Q., Robinson, A. E., Cosper, C. J., & Mullins, P. G. (2009). The role of resilience and purpose in life in habituation to heat and cold pain. The journal of pain, 10(5), 493-500.
Stansfield, K. H., & Kirstein, C. L. (2005). Neurochemical effects of cocaine in adolescence compared to adulthood. Developmental Brain Research, 159(2), 119-125.
Williams, J. A., Meltzer, D., Arora, V., Chung, G., & Curlin, F. A. (2011). Attention to inpatients’ religious and spiritual concerns: Predictors and association with patient satisfaction. Journal of general internal medicine, 26(11), 1265-1271.
Worthington E. L. J. R., Kurusu T. A., McCullough, M. E., Sandage, S. J. (1996). Empirical research on religion and research on religion and Psychotherapeutic processes and outcome: A 10-year review and research prospectus. Psychological Bulletin, 119, 448-87.
Yarcheski, A., Mahon, N. E., & Yarcheski, T. J. (2002). Anger in early adolescent boys and girls with health manifestations. Nursing research, 51(4), 229-236.