نویسندگان
1 دکتری روانشناسی تربیتی، آکادمی پداگوژی تاجیکستان، فدراسیون روسیه
2 دانشیار علوم تربیتی دانشگاه الزهرا (س)
چکیده
پرورش تفکر و استدلال یکی از هدف‌های تعلیم و تربیت است. دستیابی به این هدف مستلزم فراهم کردن شرایط و به‌کارگیری راهبردها و روشهای آموزشی مؤثر بر تفکر انتقادی است. این پژوهش تأثیر ساخت گروهی نقشه مفهومی بر مهارتهای تفکر انتقادی دانش آموزان را بررسی می‌کند. به این منظور از یک طرح نیمه آزمایشی پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل استفاده شد. 50 دانش‌آموز دختر پایه سوم دبیرستان شهر کرج به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش با استفاده از استراتژی نقشه مفهومی آموزش دیدند و به ترسیم نقشه مفهومی متون کتاب زبان انگلیسی 3 پرداختند و گروه کنترل به شیوه مرسوم خواندن متن و ترجمه آن آموزش دیدند. ابزار اندازه‌گیری آزمون تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم (ب) بود که مهارتهای تفکر انتقادی دانش آموزان را قبل و بعد از مداخله مورد سنجش قرارداد. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس (ANCOVA) تحلیل شدند. یافته‌ها تفاوت معناداری بین نمرات تفکر انتقادی دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل را نشان داد که بیانگر تأثیر مثبت استراتژی آموزشی نقشه مفهومی بر توسعه مهارتهای تفکر انتقادی دانش آموزان است.
کلیدواژه‌ها
پاشاشریفی، حسن و شریفی، نسترن. (1380). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. انتشارات سخن
خدامرادی، کژال؛ سعیدالذاکرین، منصوره؛ علوی مجد، حمید؛ یغمایی، فریده و شهاب، مرضیه (1385). ترجمه و روان‌سنجی آزمون مهارتهای تفکر انتقادی کالیفرنیا، فرم (ب)، نشریه دانشکده پرستاری و مامایی،19، ص 55-12.
خلیلی، حسین و سلیمانی، محسن. (1382). تعیین اعتماد، اعتبار و هنجار نمرات آزمون مهارت تفکر انتقادی کالیفرنیا (ب)، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، شماره چهارم، 90-84.
سرهنگی، فروغ؛ معصومی، معصومه؛ عبادی، عباس؛ مظهری، مرجان؛ رحمانی، آزاد و رئیسی فر، افسانه. (1389). تأثیر روش تدریس نقشه مفهومی بر مهارتهای تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری. مجلهپرستاریمراقبتویژه، دوره 3، شماره 4، ص 148-143.
سیف، علی‌اکبر. (1380). روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش). چاپ چهارم. تهران: نشر آگاه.
عسگری، محمد. (1386). مقایسه تأثیر تکالیف نوشتاری بر تفکر انتقادی دانشآموزان پسر سال اول متوسطه ملایر در دروس زیست‌شناسی و مطالعات اجتماعی، رساله دکتری دانشگاه علامه طباطبایی.
فیشر، رابرت. (2003). آموزش و تفکر، ترجمۀ فروغ کیان زاده (1388)، چاپ دوم. اهواز: رسش.
فیشر، رابرت. (2005). آموزش تفکر انتقادی به کودکان، ترجمۀ مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان (1386)، چاپ دوم، اهواز: رسش.
مایرز، چت. (1942). آموزش تفکر انتقادی، ترجمۀ خدایار ابیلی (1374)، چاپ اول. تهران: سمت
مهرینژاد، سید ابوالقاسم. (1386). انطباق و هنجاریابی آزمون مهارتهای تفکر انتقادی. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، سال 9، شماره 3، ص 63-72.
Beitz, J. M. (1998). Concept mapping: Navigating the learning process. Nurse Educator, 23 (5), 35-41.
Browne, M. N. & Keeley, S. M. (1994). Asking the right questions: Aguide to critical thinking (4th edition). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Calderón-Steck, F. (2006). Concept mapping as a teaching/learning tool about race relations. Proceedings of the Second International Conference on Concept Mapping, A. J. Cañas, J. D. Novak, Eds. San José, Costa Rica.
Coffey, J.W. (2007). A meta-cognitive tool for courseware development, maintenance, and reuse. Computers & Education, 48(4), 548-566.
Dabbagh, N. (2001). Concept mapping as a mindtool for critical thinking. Journal of Computing in Teacher Education, 17 (2), 16-23.
Daley, B. J. Shaw, C. A. Balistrieri, T. Glasenapp, K. & Piacentine, L. (1999). Concept maps: A strategy to teach and evaluate critical thinking. Journal of nursing education, 38 (1), 42-47.
DeSimone, B. B. (2006). Curriculum design to promote the critical thinking of accelerated bachelor's degree nursing students. Nurse Educator, 31(5), 213-217.
Duffy, T.M, Lowyck, J. & Jonassen, D.H. (1991). Designing Environment for Constructive Learning. NATO ASI series. Springer-Verlag, New York.
Ennis, R. (1991). Critical thinking: A streamlined conception. Teaching philosophy, 14(1), 5-24.
Ennis, R. H. (1996). Critical thinkin. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment and instruction. Research findings and recommendations. American Philosophical Association, Newark, DE. (ERICDocument Reproduction Service No. ED 315423)
Facione, P. A. & Facione, N. (1992). The California Critical Thinking Dispositions Inventory (CCTDI); and CCTDI Test Manual, Millbrae, CA: California Academic Pres, Erişim Tarihi: 15.11. 2013.
Gul, R. B. & Boman, J. A. (2006). Concept mapping: A strategy for teaching and evaluation in nursing education. Nurse education in practice, 6 (4), 199-206.
Halpern, D. F. (2003). Thought and knowledge: An introduction to critical thinking. Mahwah, N.J. Lawrence Erlbaum Associates.
Hare, W. (2001). Bertrand Russell on Critical Thinking. Journal of Thought, 36, 1, 7-16.
Harpaz, I. Balik, C. & Ehrenfeld, M. (2004). Concept mapping: an educational strategy for advancing nursing education. In Nursing Forum. 39(2), 27-30, 36.
Hicks-Moore, S. L. & Pastirik, P. J. (2006). Evaluating critical thinking in clinical concept maps: A pilot study. International Journal of Nursing Education Scholarship, 3(1), 1-15.
Laight, D. W. (2006). Attitudes to concept maps as a teaching/learning activity in undergraduate health professional education: influence of preferred learning style. Medical Teacher, 28 (2), e64-e67.
Lipman, M. (1988). Critical thinking—What can it be? Educational Leadership, 46(1), 38–43.
Lipman, M. (1991). Thinking in education. Cambridge University Press. Cambridge UK.
McPeck, J. E. (1981). Critical thinking and education. New York: St. Martin’s Press.
Newmann, F. M. (1990b). Qualities of thoughtful social studies classes: An empirical profile. Journal of curriculum studies, 22(3), 253-275.
Novak, J.D. & Canas, A.J. (2006) The Theory Underlying Concept Maps and How to Construct Them, Technical Report IHMC Cmap Tools 2006-01, Florida Institute for Human and Machine Cognition (IHMC).
Novak, J.D. (2008). Concept Maps: What the heck is this? Excerpted, rearranged (and annotated) from an online manuscript by Joseph D. Novak, Cornell University, original manuscript was revised in 2008. Available at: http:// cmap. ihmc. us/ Publications/ Research Papers/ Theory Cmaps/ Theory underlying Concept Maps. htm
Paul, R.W. (1990). Critical thinking: What every person needs to survive in a rapidly changing world. Rohnert Park, CA: Center for Critical Thinking and Moral Critique, Sonoma State University.
Paul, R.W. (2006). A Draft Statement of Principles. Available at: http//www.critical thinking.org.
Paul, R. & Elder, L. (2006). The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools. (4nd ed). Foundation for Critical Thinking Press.
Rebich, S. & Gautier, C. (2005). Concept mapping to reveal prior knowledge and conceptual change in a mock summit course on global climate change. Journal of geoscience education, 53(4), 355-365.
Reed, J. H. (1998). Effect of a model for critical thinking on student achievement in primary source document analysis and interpretation, argumentative reasoning, critical thinking dispositions, and history content in a community college history course Doctoral dissertation, University of South Florida.
Rueda, U. Arruarte, A. Elorriaga, J. A. & Herrán, E. (2009). Learning the attachment theory with the CM-ED concept map editor. Computers & Education, 52 (2), 460-469.
Samawi, Z. (2006). The effect of concept mapping on critical thinking skills and dispositions of junior and senior baccalarate nursing students. Proceedings of the Second International Conference on Concept Mapping, A. J. Cañas, J. D. Novak, Eds. San José, Costa Rica.
Scriven, M. & Paul, R. (2004). Defining critical thinking. Retrieved June 15, 2005, from http://www.criticalthinking.org/aboutCT/definingCT.shtml.
Senita, J. (2008). The use of concept maps to evaluate critical thinking in the clinical setting. Teaching and Learning in Nursing, 3 (1), 6-10.
Wheeler, L. A. & Collins, S. K. (2003). The influence of concept mapping on critical thinking in baccalaureate nursing students. Journal of professional Nursing, 19(6), 339-346.
Wilgis, M. & McConnell, J. (2008). Concept mapping: An educational strategy to improve graduate nurses’ critical thinking skills during a hospital orientation program. The journal of continuing education in Nursing, 39 (3), 119-126.
)