نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

2 دانشیار روانشناسی تربیتی، دانشگاه الزهرا (س)

3 استادیار روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش شناختی بر سرعت پردازش حافظه کاری کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری انجام شده است. پژوهش به شیوه‌ی آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه مورد مطالعه‌ شامل تمامی دانش آموزان دختر و پسر پایه سوم، چهارم و پنجم ابتدایی مراجعه‌کننده به مراکز ویژه یادگیری شهر تهران بود. از بین این دانش آموزان 20 دانش‌آموز به شکل تصادفی انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 10 نفر) جایگزین شدند. در پیش‌آزمون و پس‌آزمون همه مشارکت‌کنندگان، از طریق آزمون‌های رمزنویسی، نمادیابی، فراخنای ارقام و حافظه تصویری مورد ارزیابی قرار گرفتند. آموزش شناختی در ده جلسه یک‌ساعته برای گروه آزمایش اجرا شد. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از آزمون تحلیل کواریانس مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که تأثیر آموزش شناختی در سرعت پردازش اطلاعات و حافظه‌ی کاری کلامی و دیداری- فضایی در گروه آزمایش به‌طور معناداری بیشتر از گروه گواه بود ولی تفاوتی از نظر عملکرد تحصیلی بین دو گروه مشاهده نشد. بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان به این نتیجه دست‌یافت که از آموزش شناختی می‌توان برای ارتقای عملکرد شناختی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری بهره‌گیری نمود.

کلیدواژه‌ها

احدی، حسن؛ کاکاوند، علیرضا. (1388). اختلال‌های یادگیری. تهران: انتشارات ارسباران.
ارجمند نیا، علی‌اکبر و سیف نراقی، مریم. (1388). تأثیر راهبرد مرور ذهنی بر عملکرد حافظه فعال دانش‌آموزان نارساخوان. مجله علوم رفتاری. 3(3): 78-173.
آقابابایی، سارا؛ ملک پور، مختار و عابدی، احمد. (1391). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری املا. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی. 14 (2):63-72.
زارع، محمد؛ مهربان، جواد؛ ساریخانی، راحله. (1394). بررسی تأثیر استفاده از چندرسانه‌ای آموزشی بر میزان یادگیری و انگیزه پیشرفت. فصلنامه روانشناسی تربیتی. 11 (36): 190-179.
ساعد، امید؛ روشن، رسول و مرادی، علیرضا (1387). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس حافظه وکسلر (نسخه سوم) در دانشجویان. مجله دانشور (رفتار). سال 15. شماره 31.
سیف نراقی، مریم و نادری، عزت‌الله. (1390). نارسایی‌های ویژه در یادگیری. تهران: انتشارات ارسباران.
شکوهی یکتا، محسن؛ لطفی، صلاح‌الدین؛ رستمی، رضا؛ ارجمندنیا، علی‌اکبر؛ معتمد یگانه، نگین و شریفی، علی. (1393). اثربخشی تمرین رایانه‌ای شناختی بر عملکرد حافظه فعال کودکان نارساخوان. شنوایی‌شناسی. 23(3): 46-56.
عابدی، احمد؛ پیروز، معصومه و یارمحمدیان، احمد. (1391). اثربخشی آموزش توجه بر عملکرد ریاضی دانش آموزان مبتلا با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری. 2(1): 92-106.
عظیمی، اسماعیل؛ موسوی پور، سعید. (1393). اثربخشی چندرسانه‌ای آموزشی دیکته‌یار بر بهبود مشکلات حافظه دیداری و شنیداری دانش آموزان ناتوان در یادگیری املا. فصلنامه روانشناسی تربیتی. 10(34): 24-41.
کرمی، ابوالفضل. (1386). راهنمای آزمون هوش وکسلر کودکان: فرم تجدید نظر شده. تهران: مرکز نشر روانسنجی.
مارنات، گری گراث. (1384). راهنمای سنجش روانی برای روانشناسان بالینی، مشاوران و روانپزشکان (جلد اول). برگردان حسن پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو. تهران: انتشارات سخن.
مجیدی، عابد؛ دانش، عصمت؛ خوش‌کنش، ابوالقاسم. (1389). تأثیر تکنیک خود‌آموزش‌دهی در کاهش مشکلات خواندن و کاهش افسردگی دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی. روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار). 17(2): 18-11.
میرمهدی، سیدرضا؛ علیزاده، حمید و سیف نراقی، مریم. (1388). تأثیر آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد ریاضیات و خواندن دانش‏آموزان دبستانی با ناتوانی یادگیری. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. 1. 1-12.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). اثربخشی توان‌بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری. 2(3): 91-115.
یارمحمدیان، احمد؛ قمرانی، امیر؛ سیفی، زهرا و ارفع، مریم. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی بر حافظه، عملکرد خواندن و سرعت پردازش اطلاعات دانش‌آموزان نارساخوان. مجله ناتوانی‌های یادگیری. 4(4): 117-110.
Achenbach, T. M. & Edelbrock, M. (1980). The classification of child psychopathology: A review and analysis of empirical efforts. Psychological Bulletin, 85, 1275-1301.
Alloway, T.P., Bibileb, V., Lau. G. (2013). Computerized working memory training: Can it lead to gains in cognitive skills in students? Computers in Human Behavior. 29 (3): 632–638.
Alloway. T.P., Gathercole. S.E., Willis. C. & Adams. A.M. (2004). A Structural analysis of working memory and related cognitive skills in young children. Journal of Experimental child psychology. 87, 85-106.
Avtzon S. A. (2012). Effect of neuroscience based cognitive skill training on growth of cognitive deficits associated with learning disabilities in children grades 2-4. Journal of Learning Disabilities. 18(3): 111-22.
Brooks, B. L. (2010). Seeing the forest for the trees: Prevalence of low scores on Wechsler intelligence scale for children, 4th ed. Psychol Assess, 22(3), 650-6.
D’Amico, A. (2006). Training of working memory for preventing mathematical difficulties. Eta Evolutiva, 83, 90–99.
Dahlin, K. I. E. (2011). Effects of working memory training on reading in children with special needs. Read Writ. 24(4):479-91.
Foy, J.G. & Mann. V.A. (2014). Adaptive Cognitive Training Enhances Executive Control and Visuospatial and Verbal Working Memory in Beginning Readers. 2(2): 19-43.
Fyson. R. and Yates. J. 2011. Anti-social behavior orders and young people with learning disabilities.Critical Social Policy. 31(1), 102-125.
Hallahan, D. & Kauffman, J. (2003). Exceptional learners: Introduction to special education with Boston: Allyn & Bacon.
Holmes, J., Gathercole, S. E., Place, M., Dunning, D. L., Hilton, K.A., Elliott, J. G. (2010). Working memory deficits can be overcome: Impacts of training and medication on working memory in children with ADHD. Applied Cognitive Psychology. 24(6):827-36.
Jenks. K. Lieshout, E. (2009). Arithmetic Difficulties in children with Cerebral Palsy are related to Executive Function and Working memory. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 50(7): 824-825.
Klingberg, T., Fernell, E., Olesen, P.J., Johnson, M., Gustafsson, P., Dahlstrom, K., Gillberg, C.G., Forssberg, H., Westerberg, H. (2005). Computerized Training of Working Memory in Children with ADHD. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 44(2): 177-86.
Kundu, B. Sutterer, D.W. Emrich, S.M. & Postle, B.R. (2013). Strengthened Effective Connectivity Underlies Transfer of Working Memory Training to Tests of Short-Term Memory and Attention. The Journal of Neuroscience. 33(20):8705– 8715.
Loosli, S. V., Buschkuehl M., Perrig W. J., & Jaeggi S. M. (2012). Working memory training improves reading processes in typically developing children. Journal of Child Neuropsychology. 18(1):62-78.
Mihandoost, Z., Elias, H., Nor, S., Mahmud, R. (2011). A Comparison of Reading Motivation and Reading Attitude of Students with Dyslexia and Students without Dyslexia in the Elementary Schools in Ilam, Iran. International Journal of Psychological studies. 3(1):17-27.
Moreno, J. & Saldana, D. (2005). Use of a computer-assisted program to improve metacognition in persons with severe intellectual disabilities. Research Developmental Disabilities, 26(4), 341-57.
Pickering, S., &Gathercole, S. (2004). Distinctive working memory profiles in children with special educational needs. Educational Psychology, 24(3), 393–408.
Shifrer, D. Callahan, R.M. & Muller, C. (2013). Equity or Marginalization? The High School Course-Taking of Students Labeled With a Learning Disability. American Educational Research Journal. 50(4):656-82.
Shiran A, & Breznitz, Z. (2011). The effect of cognitive training on recall range and speed of information processing in the working memory of dyslexic and skilled readers. Journal of Neurolinguistics. 24(5):524–37.
Sholberg, M. M., & Mateer, C. A. (2001). Cognitive Rehabilitation: An integrative neuropsychological approach. New York: The Guilford press.