نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار علوم تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
هدف این پژوهش تعیین اثربخشی ترسیم نقشههای مفهومی گروهی بر شاخصهای شناختی – عاطفی درس شیمی بود. نمونه پژوهش را 147 نفر از دانشآموزان دختر پایه اول متوسطه و محتوای آموزشی مورد نظر کتاب شیمی تشکیل میداد و طرح پژوهشی بر اساس یک طرح نیمه آزمایشی با پس‌آزمون و گروههای مقایسه طراحی شد. آزمودنیها به روش نمونهگیری خوشهای تک‌مرحله‌ای انتخاب و به‌گونه‌ای تصادفی به گروههای آزمایش (60 نفر) و کنترل (87 نفر) تخصیص داده شدند. در گروههای آزمایشی، نقشههای مفهومی گروهی پس از تدریس معلم، توسط آزمودنیها ترسیم شد و در گروه کنترل نیز آزمودنیها به شیوهی مرسوم به یادگیری متنهای درسی مشابه پرداختند. شاخصهای شناختی پژوهش بر اساس یک آزمون محققساخته و شاخصهای عاطفی به‌وسیله پرسشنامه خوداثرمندی (موریس، 2001) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان داد ساخت نقشههای مفهومی گروهی تأثیر مثبتی بر شاخصهای شناختی فراگیران در درس شیمی داشته است. بخش دیگری از یافتهها نشان داد که ساخت نقشههای مفهومی گروهی تنها توانسته است بر خوداثرمندی تحصیلی به‌عنوان یکی از مؤلفههای شاخص عاطفی پژوهش، اثر معنادار داشته باشد و در دیگر مؤلفههای خوداثرمندی (اجتماعی و هیجانی) تأثیر معنادار مشاهده نشد.
کلیدواژه‌ها
ادیب، یوسف. (1389). تأثیر آموزش مبتنی بر نقشههای مفهومی (ارائه و ترکیبی) بر حیطه‌های یادگیری کارآموزان مراکز آموزش فنی و حرفهای در پودمان «آشنایی با اصول الکتریسیته و انجام محاسبات». فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. شماره 19، 65-88.
امینی، امیرحسن؛ احمدی، فاطمه؛ و ضمیرانوری، فاطمه. (1394). سنجش کیفیت یادگیری و شناسایی کج‌فهمی با استفاده از نقشه مفهومی در آموزش مفهوم بار الکتریکی. شانزدهمین کنفرانس آموزش فیزیک ایران. دانشگاه لرستان.12-1.
آقازاده، محرم. (1384). روش‌های نوین تدریس. تهران: آییژ.
جاهطلب ضیابری، مهشید؛ احدی، حسن؛ مشکبید حقیقی، محسن. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی و خلاقیت بر خودپنداره تحصیلی. فصلنامه روانشناسی تربیتی، شماره 36، 221-213.
جعفری، علیرضا. (1393). تاثیر بازیهای آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیش دبستانی. فصلنامه روانشناسی تربیتی. شماره33، 85-71.
رحمانی، آزاد. (1384). تأثیر آموزش بر مبنای نقشههای مفهومی در یادگیری فرایند پرستاری دانشجویان ترم دوم پرستاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم پزشکی تبریز، 48-41.
زبرجدیان، زهره؛ و نیلی احمدآبادی، محمدرضا. (1391). مقایسه تأثیر آموزش به روش نقشههای مفهومی به‌عنوان یک روش مبتنی بر ساختگرایی با روش تلفیقی یادگیری درس علوم دانشآموزان پایه سوم استان البرز (مجری ارزشیابی توصیفی). فصلنامه روانشناسی تربیتی، شماره 26، 108-84.
قنبری، فاطمه؛ پاریاد، عزت؛ و احسانی، مریم. (1389). تأثیر تدریس به روش نقشه مفهومی بر میزان یادگیری و یادداری یک درس در دانشجویان پرستاری. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی. دوره هفتم، شماره 2، 118-113.
کرمی، مهدی؛ و عطاران، محمد. (1394). ارتقاء یادگیری دانشجو معلمان از طریق رویکردهای تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی به دو شیوه فردی و گروهی. فصلنامه توسعه حرفهای معلم. شماره 1، 20-8.
مصرآبادی، جواد. (1390). معرفی نقشه مفهومی به‌عنوان یک راهبرد مؤثر برنامه‌ریزی، یاددهی، یادگیری و ارزشیابی در آموزش عالی. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. شماره 3، 24-7.
مصرآبادی، جواد؛ حسینی نسب، داوود؛ فتحی آذر، اسکندر؛ و مقدم، محمد. (1386). اثرات نقشه مفهومی (ساخت و ارائه) و ویژگی‌های ورودی فراگیران بر بازده‌های شناختی – عاطفی یادگیری زیست‌شناسی. پایان‌نامه دکترا، دانشگاه تبریز، 142-162.
مصرآبادی، جواد؛ فتحی آذر، اسکندر؛ و استوار، نگار. (1384). اثربخشی ارائه، ساخت فردی و ساخت گروهی نقشه مفهومی به‌عنوان یک راهبرد آموزشی، فصلنامه علمی- پژوهشی نوآوری‌های آموزشی. شماره 13، 31-12.
مهدی زاده، حسین؛ و فتحی، رقیه. (1392). مقایسه تأثیر سه سناریوی آموزش به شیوه ترکیبی در ارتقاء میزان یادداری علوم بهداشتی در دانشآموزان ابتدایی. فصلنامه اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، شماره 3. 127-113.
نجات، نازی؛ کوهستانی، حمید؛ و رضایی، کوروش. (1390). بررسی تأثیر نقشه مفهومی بر رویکردهای یادگیری دانشجویان پرستاری. مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره 17، شماره 3، 23-31.
Chen, H. C., Sung, Y. T., Lin, T. W., & Chou, H. T. (2010). Climate Change and Environmental Education: The Application of Concept Map for Representing the Knowledge Complexity of Climate Change. Engineering and Technology, (68), 1411-1413.
Chiu, C. H., Huang, C. C., & Chang, W.T. (2000). The evaluation and influence of interaction in network supported collaborative concept mapping. Computers & Education, 34(1). 221-327
Daley, B. J., & Torre, D. M. (2010). Concept maps in medical education: an analytical literature review. Medical education, 44(5), 440-448.
Erdogan, Y. (2009). Paper‐based and computer‐based concept mappings: The effects on computer achievement, computer anxiety and computer attitude. British Journal of Educational Technology, 40(5), 821-836.
Fajonayomi, M. G. (2002). Concept mapping, students locus of control as gender as determination of Nigerians high school students achievement in biology. African Journals Online, 2, 423-431.
Fellows, N. J. (1994). A window into thinking: Using student writing to understand conceptual change in science learning. Journal of Research in Science Teaching, 31(9), 985-1001.
Foloey, K., & Odonnell, A. (2002). Cooperative Learning and visual organizers: Effects on solving mole problems in high school chemistry. Asia-pacific Journal of Education, 22, 38-50.
Gul, R. B., & Boman, J. A. (2006). Concept mapping: A strategy for teaching and evaluation in nursing education. Nurse Education in Practice, 6(4), 199-206.
Hall, R. H., & O'Donnell, A. M. (1996). Cognitive and affective outcomes oflearning from knowledge emaps. Contemporary Psychologist,) 21(, 94-101.
Han. P. W., Hwang, J., Milrad, M., Hui, R. K., & Huang, Y. M. (2012). An innovative concept map approach for improving students’ learning performance with an instant feedback mechanism. British Journal of Educational Technology, 31, 1467-8535.
Horton, P. B., Mc Conney, A. A., Gallo, M., Woods, A. L., Senn, G. J., & Hamelin, D. (1993). An investigation of the effectiveness of concept mapping as an instructional tool. Science Education, 77(1), 95-111.
Huai, H. (1997). Concept Mapping in Learning Biology: Theoretical Review on Cognitive and Learning Styles. Journal of Interactive Learning Research, 8(3), 325-340.
Kimber, K., Pillay, A. H., & Richards, c. (2007). Techno literacy and learning: An analysis of the quality of knowledge in electronic representations of understanding. Computers & Education, 48(11), 59-79.
Lee, Y., & Nelson, D. W. (2005). Viewing or visualizing—which concept map strategy works best on problem‐solving performance? British Journal of Educational Technology, 36(2), 193-203.
Leppa, C. J. (1997). Standardized measures of critical thinking: Experience with the California Critical Thinking Tests. Nurse Educator, 22(5), 29-33.
Lim, K. Y., Lee, H. W., & Grabowski, B. (2009). Does concept‐mapping strategy work for everyone? The levels of generativity and learners' self‐regulated learning skills. British Journal of Educational Technology, 40(4), 606-618.
Majeed, A. (2015).Improving riding compression by using computer-based concept maps:A Case study of esp students umm- aloura university. British J0urnal of Education, 3(4). 1-19.
Markow, P. G., & Lonning, R. A. (1998). Usefulness of concept maps in college chemistry laboratories: Students' perceptions and effects on achievement. Journal of Research in Science Teaching, 35(9), 1015-1029.
Martin. D. j. (1994). Concept mapping as an aid to lesson planning: a longitudinal study,39(6), 11-30.
Nesbit, J. C., & Adesope, O. O. (2011). Learning from animated concept maps with concurrent audio narration. The Journal of Experimental Education, 79(2), 209-230.
Nousiainen, M., & Koponen., T. (2011). Pre-service physics teachers’ Concept maps representing relational structure of physics concepts. Journal of Baltic Science Education, (10)183-194.
Novak, J. D. (1990). Concept maps and Vee diagrams: Two metacognitive tools to facilitate meaningful learning. Instructional science, 19(1), 29-52.
Paivio, A. (1991). Dual Coding Theory: Retrospect and Current Status. Canadian Journal of Psychology, 45(3), 255-287.
Palincsar, A. S., Anderson. C., Daid, P. (1993). Pursuing scientific literacy in the middle grades through collaborative problem solving. The Elementary School Journal. 93, 643-658.
Roira, C. (2016). Theoretical foundation and the study of concept maps using eye tracking methodology. El professional de lainformacion, 25(1), 59-73.
Roth, W. M., & Roychoudhury, A. (1992). The social construction of scientific concepts or the concept map as conscription device and tool for social thinking in high school science. Science Education, 76(5), 531-557.
Schaal, S. (2010). Cognitive and motivational effects ofdigital concept mapsin pre-service teacher training. Procedia social and sciences, 2(2), 640-647.
Shachar, H., & Fischer, S. (2004). Cooperative learning and the achievement of motivation and perceptions of students in 11th grade chemistry classes. Learning and Instruction, 14(1), 69-87.
Shibley, I. a., & Zimmaro, D. M. (2002). The influence of collaborative learning on student attitudes and performance in a troductory chemistry laboratory. Journal of chemical Education, 79(6),745-748.
Trundle, K. C., & Bell, R. L. (2010). The use of a computer simulation to promote conceptual change: A quasi-experimental study. Computers & Education, 54(4), 1078-1088.
Woolfolk, A. E. (2004). Educational Psychology: Boston: Allyn & Bacon. Zhang, J. (1997). The Nature of External Representations in Problem Solving. Cognitive Science, 21, 179-217.
Zacks, J. M., & Tversky, B. (2001). Event structure in perception and conception. Psychological bulletin, 127(1), 3.
)