نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه بوعلی سینا
2 دانشیار روانشناسی دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا همدان
3 دانشیار علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا همدان
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی روش و فن آموزش پرسشگری بر تفکر انتقادی و مهارت‌های آن در درس مطالعات اجتماعی دانش‌آموزان دختر پایه اول متوسطه شهر همدان بود. روش تحقیق نیمه آزمایشی و طرح پژوهش از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون همراه با گروه کنترل و جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه اول مقطع متوسطه در دبیرستان‌های دولتی و روزانه شهر همدان در سال تحصیلی 92- 1391 بود. گروه نمونه با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای از دو دبیرستان شهر همدان با در نظر گرفتن کلاس به‌عنوان واحد نمونه‌گیری انتخاب و به‌صورت کاملاً تصادفی، کلاس‌ها در 3 گروه (2 گروه آزمایش و 1 گروه کنترل) جایگزین شدند. ابزار اندازهگیری پژوهش آزمون تفکر انتقادی کالیفرنیا (فرم ب) بود. جهت تحلیل داده‌ها از تحلیل کواریانس یک متغیره و چند متغیره استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که: گروه‌های آموزش‌دیده با روش پرسشگری و فن پرسشگری در میانگین نمرات کل تفکر انتقادی عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل داشته‌اند. درحالی‌که گروه آموزش‌دیده با روش پرسشگری در میانگین نمرات کل تفکر انتقادی، عملکرد بهتری نسبت به گروه آموزش‌دیده با فن پرسشگری داشت. بهعلاوه، در مقایسه اثربخشی این دو روش بر میانگین نمرات مهارت‌های تفکر انتقادی، میزان تأثیر روش پرسشگری بر میانگین نمرات مهارت‌های تحلیل، استنباط، قیاس و استقراء، تفاوت معنی‌داری با فن پرسشگری نداشت. تنها تفاوت معنادار در خرده مقیاس ارزشیابی بود.
کلیدواژه‌ها
اطهری، زینب السادات؛ شریف، مصطفی؛ و بختیار نصر آبادی، حسنعلی. (1389). بررسی رابطه‌ی مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان با رتبهی آزمون سراسری ورود به دانشگاه. مجله ی مطالعات آموزش و یادگیری، 2(2): 37-15.
اطهری، زینبالسادات؛ شریف، مصطفی؛ نعمت‌بخش، مهدی؛ و بابامحمدی، حسن. (1388). ارزیابی مهارت‌های تفکر انتقادی و ارتباط آن با رتبه آزمون سراسری ورود به دانشگاه در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 9 (1)، 5-12.
امیر تیموری، محمدحسن؛ مرادی، رحیم؛ و رسولی، بهنام. (1393). اثربخشی مدل طراحی آموزشی E5 بر تفکر انتقادی دانشجویان در درس روان شناسی تربیتی. مجله مدیا، 5(2): 72-61.
بابامحمدی، حسن؛ و خلیلی، حسین. (1383). مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سمنان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 4(12): 31-23.
براون، جورج؛ و رگ، ای. سی. (1378). پرسشگری، ترجمه سعید فضائلی هاشمی. مشهد: آستان قدس رضوی. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).
بهمنی، فرود؛ یوسفی، علیرضا؛ نعمت‌بخش، مهدی؛ چنگیز، طاهره؛ و مردانی، محمد. (1384). مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، دوره پنجم، شماره دوم، صص 45-41.
جمشیدیان قلعه سفیدی، توران؛ و خمیجانی فراهانی، علی‌اکبر. (1388). رابطه‌ی زبان مادری، جنسیت و سن با سطح تفکر انتقادی. پژوهش زبان‌های خارجی، شماره 55، 86-71.
خلیلی، حسین. سلیمانی، محسن. (1382). تعیین اعتماد، اعتبار و هنجار نمرات آزمون مهارت‌های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم ب (CCTST- B). مجله‌ی دانشگاه علوم پزشکی بابل. (2): 90-84 .
شریعتمداری، علی. (1378). پرورش تفکر. تهران: جامعه‌ی پژوهشگران.
شریعتمداری، علی. (1382). روانشناسی تربیتی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
شعبانی، حسن. (1382).روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر). تهران: سمت.
عسگری، محمد. (1386). تأثیر تکالیف نوشتاری بر تفکر انتقادی دانش آموزان پسر سال اول دوره متوسطه تحصیلی ملایر در دروس زیست‌شناسی و مطالعات اجتماعی. مجله راهبرد، شماره6، دی 1386، صفحه 7.
علوی، سید حمیدرضا. (1384).روش تدریس (سخنرانی و پرسش و پاسخ). کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
کرد نوقابی، رسول. (1386). آموزش مستقیم به همراه نظریه‌ها، الگوها و راهبردهای آموزشی. تهران: دیدار.
گنجی، کامران؛ یعقوبی، ابوالقاسم؛ و لطفعلی، رضا. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های پرسشگری به معلمان بر تفکر انتقادی دانش آموزان متوسطه. فصلنامه روانشناسی تربیتی، شماره 27، سال 9 ، صص 25-1.
گنجی، کامران. (1389). بررسی و تحلیل پرسش های شفاهی معلمان دوره ابتدایی مدارس سما دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، شماره اول، صفحات 130- 109.
مارزینو، رابرت جی؛ رنکین، سوحیور؛ برنت، سوهور؛ و جونز. (1380)" ابعاد تفکر در برنامه‌ریزی درسی و تدریس"،ترجمه قدسی احقر، تهران، انتشارات یسطرون. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).
مایرز، چت. (1374). آموزش تفکر انتقادی. ترجمه‌ی خدایار ابیلی. تهران: سمت. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).
Aktamis, H. & Yenice, N. (2010). Determination of the science process skills and critical thinking skills levels. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 3282-3288.
Angeli, C. h., & Valanides, N. (2009). Instructional effects on critical thinking: Performance on ill-defined issues. Learning and Instruction, 19: 322-334.
Bartek, M. M. (2002). Paving the road to critical thinking. Understanding Our Gifted 14 (4), 10–12.
Bataineh, O., & Alazzi, F. K. (2009). Perceptions of Jordanian secondary schools teachers towards critical thinking, International education. 38 (2), Pg.56. ProQuest Education Journals.
Bowles, K. (2000). The Relationship of critical thinking skills and the clinical judgment skills of baccalaureate nursing students. Journal of Nursing Education. 39 (8): 373-377.
Browne, M.N., & Keeley, S.M. (1994). Asking the Right Questions: A Guide to Critical Thinking, fourth ed. Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ.
Chorzempa, B. F., & Lepidus, L. (2009). To find yourself, think for yourself: Using Socratic discussions in inclusive classrooms. Teaching Exceptional Children, 41(3), 54-59.
Cojocariu, V. M., & Butnaru, C. E. (2014). Asking question – critical thinking tools. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 128, 22-28.
Cotton, K. (2001). Classroom questioning. North West Regional Educational Laboratory.
Craig, J.L., & Page, G. (1981). The questioning skills of nursing instructors. Journal of Nursing Education 20 (5), 18–23.
Daly, W. (1998). Critical thinking as an outcome of nursing education. What is it? Why is it important to nursing practice? Journal of Advanced Nursing 28 (2), 323–331.
Dam. G.T., & Voloman, M. (2004). Critical thinking as a citizenship competence: Teaching strategies. Learning and Instruction, 14, pp 359- 379.
DeWaelsche, S. A. (2015). Critical thinking, questioning and student engagement in Korean university English courses. Linguistics and Education, 32, 131-147.
Dexter, P., Applegate, M., Backer, J., Claytor, K., Keffer, J., Norton, B., & Ross, B. (1997). A proposed framework for teaching and evaluating critical thinking in nursing. Journal of Professional Nursing 13 (3), 160–167.
Elder, L., & R. Paul. ((2002). the miniature guide to the art of asking essential questions. Santa Rosa, CA: Foundation for Critical Thinking.
Facione, N. C., Facione, P. A., & sanchez, C. A. (1994). Critical thinking disposition as a measure of competent clinical judgment: the development of the California critical thinking Disposition Inventory. Journal of Nursing Education, 33 (8): 345-350.
Facione, P. A. (2007). Critical thinking: What it is and why it count. http://www.Insight assessment.com.
Glen, S. (1995). Developing critical thinking in higher education. Nurse education today. 15(30), pp 170- 178.
House, B. M., Chassie, M. B., & Bowling Spohn, B. (1990). Questioning: an essential ingredient in effective teaching. The Journal of Continuing Education in Nursing 21 (5), 196–201.
Jones, A. (2007). Multiplicities or manna from heaven? Critical thinking and the disciplinary context. University of Melbourne. Australian Journal of Education, vol.51, No.1, pg.84-103.
Kasmurie, A., Kitot, A., Ahmad, A. R., & Seman, A. A. (2010). The Effectiveness of Inquiry Teaching in Enhancing Students’ Critical Thinking. Procedia Social and Behavioral Sciences, 7: 264–273.
King, A. (1995). Designing the instructional process to enhance critical thinking across the curriculum. Teaching of Psychology, 22 (1), 13–17.
Kucuktepe, C. (2010). Examination of question types used by elementary school teachers in the process of teaching and learning. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2: 5190- 5195.
Lisa, M., Marin, Diane F., & Halpern. (2011). Pedagogy for developing critical thinking in adolescents: Explicit instruction produces greatest gain. Thinking Skill and Creativity 6. 1-13
Macpherson, R., & Stanovich, K. (2007). Cognitive ability, thinking dispositions, and instructional set as predictor’s critical thinking. Learning and Individual Differences, 17: 115– 127.
Maggi, B. (2006). Measures that can be used to instill critical thinking skills in nurse prescribers. Nurse Education in Practice, (6), pp 98-105.
Mangena, A., & Chabeli, M. (2005). Strategies to overcome obstacles in the facilitation of critical thinking in nursing education. Nurse Education Today, 25, pp. 291- 295.
Martin,L., Thompson, S.D.,& Richards, L. (2008). Online Scenarios in FCS college courses: Enhancing critical thinking skills. Journal of family and Consumer Sciences, 100(2).
Maskey, C. (2008). The coordination of clinical and didactic learning experiences to improve critical-thinking skills and academic performance, Teaching and Learning in Nursing, 3: 11– 15.
Miller, D. R. (2003). Longitudinal assessment of critical thinking in pharmacy students. Journal of pharmaceutical Education, 67 (4): 120.
Myrick, F., & Yonge, O. (2002). Preceptor questioning and student critical thinking. Journal of Professional Learning, 18 (3), 176–181.
Nasreen, H. (2003). Helping EFL/ESL Students by Asking Quality Questions. The Internet TESL Journal, Vol. IX, No. 10, October 2003, http://iteslj.org/
Nicholl, H. M., (& Tracey, C.A.B. (2006). Questioning: A tool in the nurse educator’s Kit. Nurse Education in Practice, 7: 285-292.
Norris, S.D. (1983). Synthesis of Research on Critical Thinking. Educational Leadership, 42 (4), pp 40-45.
Özkan, I. (2010). A path to critical thinking, Procedia Social and Behavioral Sciences, 3: 210–212.
Page, D., & Mukherjee, A. ((2007). Promoting Critical thinking skills by using negotiation exercises. Copy right Heldref Publications.
Paul, R. c. (2007). Foundation for critical thinking online model for learning the elements and standards of critical thinking. Retrieved Aprile 25, 2012 from http: // www. Critical thinking. org/ ctmodel/logic-model 1.htm
Paul, R., Elder, L., & Bartell T. (1997). California Teacher Preparation for Instruction in Critical Thinking Research Findings and Policy Recommendations. Sacramento, CA: The Foundation for Critical Thinking.
Phillips, N., & Duke, M. (2001). The questioning skills of clinical teachers and preceptors: a comparative study. Journal of Advanced Nursing, 33 (4), 523–529.
Popil, I. (2011). Promotion of critical thinking by using case studies as teaching method, Nurse Education Today, 31: 204 –207.
Schell, K. (1998). Promoting student questioning. Nurse Educator 23, 8–12.
Sezer, R. (2008). Integration of critical thinking skills into elementary school teacher education courses in mathematics. Education. 128(3), pg 349. Proquest education journals.
Shin, K., Sin, S., & Myoungs, S. (2006). Critical Thinking Disposition and skill of senior Nursing student in associate, baccalaureate, and RN to BSN programs. Journal of Nursing Education. 75 (6): 233-237.
Snyder, L., Gueldenzph. S., & Mark. J. (2008). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Delta Pi Epsilon Journal, Volume l, No. 2.
Sonmez, V. (2002). Program Gelistirmede Ögretmen Elkitabi, Ankara: Ani Yayincilik, 165-166
Vacek, E. J. (2009). Using a conceptual approach with concept mapping to promote critical thinking. MSN, RN. vol.48, No.1. Education in novation.
Walker, S. E. (2003). Active learning strategies to promote critical thinking. Journal of Athletic Training, 38 (3): 263-267.
Way, J. (2008). Using questioning to stimulate mathematical thinking. Australian Primary Mathematics classroom, 13(3), 22-27.
Wilgis, M., & McConnell, J. (2008). Concept mapping: an educational strategy to improve graduate nurses critical thinking skills during a hospital orientation program. The journal of continuing education in nursing. VO l39. No3.
Yang, Sh. Ch. (2007). E-critical/thematic doing history project: Integrating the critical thinking approach with computer-mediated history learning. Computers in Human Behavior, 23: 2095–2112.
Zohar, A. (1999). Teachers, Meta cognitive knowledge and the instruction of higher order thinking. Teaching and Teacher Education, 15, pp. 413-429.
)