نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی،، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز
2 دانشیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
3 استادیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل شکل‌دهنده ظرفیت رهبری آموزشی و ارائه الگوی ظرفیت رهبری آموزشی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان انجام‌شده است. برای گردآوری، تحلیل و تبیین داده‌ها روش نظریه داده بنیاد و رویکرد نظام‌مند (سیستماتیک)، استفاده شده است. مشارکت‌کنندگان در این پژوهش از بین اساتید دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌های دولتی در سال تحصیلی 1402-1401 و به روش نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شدند. داده‌های موردنیاز از طریق مصاحبه‌های نیمه ساختارمند جمع‌آوری‌شده و اشباع نظری پس از مصاحبه عمیق با 16 نفر از مشارکت‌کنندگان، حاصل شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که توسعه ظرفیت رهبری آموزشی دانشجومعلمان به عنوان پیشران کلیدی تحقق جامعه‌محوری دانشگاه فرهنگیان در سطح فردی به خود راهبری، در سطح سازمانی به شکل‌گیری بستر مشارکت و خودگردانی مدرسه، و در سطح فرا سازمانی به تقویت جایگاه نهادی دانشگاه فرهنگیان منجر می‌شود. همچنین بر پایه یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت مزیت‌های نسبی فوق از طریق راهبردهای بسیار مهمی مانند هم آفرینی، رهیاری، رهبری تأملی و کارورزی رهبری قابل‌دسترسی بوده و تحت تأثیر عوامل زمینه‌ای، علّی و مداخله‌گری مانند الزامات نوظهور جامعه ذینفعان، انحصارگرایی در تربیت‌معلم و شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اساسنامه دانشگاه فرهنگیان (1391). تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
بازرگان، عباس. (1399). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری (ویرایش پنجم). تهران: نشر دیدار.
بیانیه آینده دانشگاه‌ها در ایران: جامعه‌محور و کارآفرین. (1399). مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. تهران.
خنیفر، حسین، ابراهیمی، صلاح‌الدین، سعادت، سارا، نادری بنی، ناهید و سیفی، علی. (1400). مدل شایستگی‌ها و توانایی‌های مدیران میانی آموزش‌وپرورش: پژوهشی آمیخته. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 10(1)، 161-193.
دانشمندی، سمیه، فتحی واجارگاه، کوروش، خراسانی، اباصلت، و قلیچ لی، بهروز (1396). واکاوی اقدامات منتور و منتی در منتورینگ اعضای هیئت‌علمی جدیدالاستخدام دانشگاه‌ها: رویکردی کیفی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، 14(2)، 55-29.
رحیمی، رقیه، قرونه، داود و آهنچیان، محمدرضا. (1400). ابعاد و الزامات حرفه‌ای‌شدن مدیران مدارس. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، (10) 1، 137-161.
شریف الحسینی، مهناز، قربانی، محمود و فریبرزی، الهام. (1400). ساخت و بررسی روایی و پایایی پرسشنامة قابلیت یادگیری سازمانی در دانشگاه فرهنگیان. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 10(2)، 211-244.
شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی. (1399). برنامه درسی کارشناسی رشته آموزش ابتدایی خاص دانشگاه فرهنگیان. بازنگری شده در تاریخ 28/9/1399.
طاهرپور، فاطمه. (1397). رابطه بین سایش اجتماعی و هم‌آفرینی با نقش میانجی عزت‌نفس سازمانی در میان اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های برتر ایران. چشم‌انداز مدیریت دولتی، 1(33)، 109-128.
طاهری، مجتبی و هویدا، رضا. (1398). رهبری تاملی در مدارس و نقش آن در بهبود باورهای خودکارآمدی معلمان. مدیریت مدرسه، 8(2)، 1-19.
علیمحمدی، غلامعلی، جباری، نگین و نیاز آذری، کیومرث. (1399). توانمندسازی حرفه‌ای دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان در افق مهارت‌های نوظهور. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9(2)، 231-264.
فراستخواه، مقصود. (1401). آینده‌اندیشی دربارۀ کیفیت آموزش عالی ایران؛ مدلی برآمده از نظریۀ مبنایی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 14(4)، 67-95.
ملکی، حسن. (1396). مقدمات برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات سمت.
نیستانی، محمدرضا. (1391). اصول و مبانی دیالوگ: روش شناخت و آموزش. اصفهان: نشر آموخته.
Aarrevaara, T., Finkelstein, M., Jones, G. A., & Jung, J. (2021). Universities in the knowledge society. Springer International Publishing.
Aas, M., & Fluckiger, B. (2016). The role of a group coach in the professional learning of school leaders. Coaching: an international journal of theory, research and practice, 9(1), 38-52.
Abbasalinezhad, S., Fayyaz, I., Raznahan, F., & khorsandi Taskooh, A. (2022). Identifying the effective components to improve the karmic capacity in elementary schools based on the document on the transformation of education. Educational Psychology, 18(66), 55-75. [In Persian]
Akhilesh, K. B. (2017). Co-Creation and Learning. In Co-Creation and Learning (pp. 45-54). Springer, New Delhi.
Ali mohammadi, G., Jabbary, N., & Niazazari, K. (2020). Professional Empowerment of Farhangian University Graduates in Emerging Skill Vision. Educational and Scholastic studies, 9(2), 231-264. [In Persian]
Barakat, M., Reames, E., & Kensler, L. A. (2019). Leadership preparation programs: Preparing culturally competent educational leaders. Journal of Research on Leadership Education, 14(3), 212-235.
Bazargan, A. (2020). An introduction to qualitative and mixed research methods: common approaches in the behavioral sciences (5th ed.). Tehran: Didar publication. [In Persian]
Brauckmann, S., Pashiardis, P., & Ärlestig, H. (2023). Bringing context and educational leadership together: Fostering the professional development of school principals. Professional development in education, 49(1), 4-15.
Bryman, A. (2016). Social research methods. Oxford university press.
Byrne, L., Stratford, A., & Davidson, L. (2018). The global need for lived experience leadership. Psychiatric Rehabilitation Journal, 41(1), 76.
Caldwell, B. J., & Spinks, J. M. (2021). The self-managing schools. Routledge.
Castelli, P. A. (2016). Reflective leadership review: a framework for improving organisational performance. Journal of Management Development, 35(2), 217-236.
Daneshmandi, S., Fathi vajargah, K., Khorasani, A., & Ghelichli, B. (2017). Exploring the Interaction between Mentor & Mentee in Mentoring of New Hired Faculty Members of Universities: Qualitative Approach. Training & Development of Human Resources, 4(14):29-55. [In Persian]
Dethmer, J., Chapman, D., & Klemp, K. (2015). The 15 Commitments of Conscious Leadership: A New Paradigm for Sustainable Success. Sage publications. [In Persian].
Drake, T. A. (2022). Learning by doing: A daily life study of principal interns’ leadership activities during the school year. Journal of Research on Leadership Education, 17(1), 24-54.
Endersby, L., Jenkins, D. M., & Priest, K. L. (2019). Leadership Education: Advancing a Community of Practice. New Directions for Student Leadership, 164, 141-149.
Erhard, W. H., Jensen, M. C., & Zaffron, S. (2017). Integrity: A Positive Model that Incorporates the Normative Phenomena of Morality, Ethics, and Legality (Abbreviated Version). In Integrity in Business and Management (pp. 11-39). Rutledge.
Farasatkhah, M. (2023). The Future View of Iranian Higher Education Quality; A Grounded Theory based Model. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, 14(4), 67-95. [In Persian]
Gardner, W. L., Karam, E. P., Alvesson, M., & Einola, K. (2021). Authentic leadership theory: The case for and against. The Leadership Quarterly, 32(6), 101495.
Grissom, J. A., Mitani, H., & Woo, D. S. (2019). Principal preparation programs and principal outcomes. Educational administration quarterly, 55(1), 73-115.
Hallinger, P., Gümüş, S., & Bellibaş, M. Ş. (2020). 'Are principals’ instructional leaders yet?'A science map of the knowledge base on instructional leadership, 1940–2018. Scientometrics, 122(3), 1629-1650.
Harris, A., & Jones, M. (2020). COVID 19–school leadership in disruptive times. School leadership & management, 40(4), 243–247.
Khanifar, H., Ebrahimi, S., Saadat, S., NaderiBeni, N., & Sayfi, A. (2021). Model the Competencies and Abilities of Middle Education Managers: A Mixed Research. Educational and Scholastic studies, 10(1), 163-193. [In Persian]
Korn Ferry (2016), Assessment of Leadership Potential. Research Guide and Technical Manual, available at: http://static.kornferry.com_/KFALP_ Technical Manual_ final.pdf (accessed November 12, 2017).
Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (2007). Leadership is everyone's business. Wiley.
Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (2012). Leadership practices inventory: LPI. Wiley.
Lambert, L. (1998). Building leadership capacity in schools. ASCD.
Lambert, L. (2001). A framework for shared leadership. Educational leadership, 59(8), 37-40.
Luthans, F., & Avolio, B. J. (2003). Authentic leadership development. Positive organizational scholarship, 241-258.
Maleki, H. (2017). The basics of curriculum planning. Tehran: Samit Publications. [In Persian]
Mullen, C. A., & Klimaitis, C. C. (2021). Defining mentoring: a literature review of issues, types, and applications. Annals of the New York Academy of Sciences, 1483(1), 19-35.
Neyestani, M. (2012). The principles and basics of dialogue: the method of recognition and education. Isfahan: Neshar Oghedeh. [In Persian]
Normore, A. H., & Lahera, A. (2019). The evolution of educational leadership preparation programmes. Journal of Educational Administration and History, 51(1), 27-42.
Ochian, S. (2017). Educational Leadership. Proceedings Education, 1(4), 265-271.
Oonk, C., Gulikers, J. T., Den Broke, P. J., Wesselink, R., Beers, P. J., & Mulder, M. (2020). Teachers as brokers: adding a university-society perspective to higher education teacher competence profiles. Higher Education, 80 (4), 701-718.
Oplatka, I. (2022). Towards the post-neoliberal era in education: some speculations about future directions in educational leadership. International Journal of Leadership in Education, 25(4), 664-674.
Pendleton, D. A., Furnham, A. F., & Cowell, J. (2020). Leadership: No More Heroes. Springer Nature.
Pendleton, D., & Furnham, A. (2012). Five tasks of leading. In Leadership: All You Need to Know (pp. 61-73). Palgrave Macmillan, London.
Rahimi, R., Ghorooneh, D., & Ahanchian, M. R. (2021). Dimensions and Implications of the Professionalization of School Principals (The Case: Girls' High Schools in Mashhad). Educational and Scholastic studies, 10(1), 137-162. [In Persian]
Rainie, L., Keeter, S., & Perrin, A. (2019). Trust and Distrust in America. Pew Research Center.
Rutkiene, A., & Tandzegolskiene, I. (2021). Approaches to the leadership in education. Proceedings of the international scientific conference (pp. 549-559). Sabiedrība: Society, integration, education.
Sharifalhosaini, M., Ghorbani, M., & Fariborzi, E. (2021). Construction and Evaluation of Validity and Reliability of Organizational Learning Capability Questionnaire in Farhangian University. Educational and Scholastic studies, 10(2), 244-211. [In Persian]
Soleymani, S., Aliabadi, K., & Zaraii Zavaraki, E. (2023). The Effect of Performing a Flipped Learning Pattern (FLP) on Desire for Learning, Self-control, and Self-Management of Students. Educational Psychology, 19(69), 32-75. [In Persian]
Spector, B. (2019). Constructing Crisis. Cambridge University Press.
Statement on the future of universities in Iran: community-oriented and entrepreneurial. (2019). National Research Institute for Science Policy. Tehran. [In Persian]
Statutes of Farhangian University (2012). Tehran: Ministry of Education. [In Persian]
Strauss, A., & Corbin, J. (2014). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. Sage publications. [In Persian].
Supreme Council of Educational Planning. (2020). Bachelor's curriculum in the field of special elementary education of Farhangian University. Revised on 9/28/2019. [In Persian]
Symaco, L. P., & Tee, M. Y. (2019). Social responsibility and engagement in higher education: Case of the ASEAN. International Journal of Educational Development, 66(2), 184-192.
Taheri, M., & Howida, R. (2018). Reflective leadership in schools and its role in improving teachers' self-efficacy beliefs. School Management, 8(2): 1-19. [In Persian]
Taherpour, F. (2017). The relationship between social undermining and co-creating with mediating role of organizational self- esteem among faculty members of selected Iranian universities. Public Administration Perspective, 9(1), 109-128. [In Persian]
Tan, S. C., Chan, C., Bielaczyc, K., Ma, L., Scardamalia, M., & Bereiter, C. (2021). Knowledge building: aligning education with needs for knowledge creation in the digital age. Educational Technology Research and Development, 10(2), 1-24.
Zeinabadi, H. (2022). Principals' role in teachers' knowledge-sharing beliefs, intention and behavior in Iranian schools: exploring the impact of knowledge-sharing leadership. Journal of Educational Administration, 60(5), 493-510.
)