نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 کارشناس ارشد تحقیقات آموزشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

خودپنداره و خودکارآمدی، مهم‌ترین باورهای شایستگی تحصیلی هستند که البته آگاهی اندکی در مورد نقش این باورها در درس علوم ‌وجود دارد و تا کنون روابط ساختاری جداگانه بین این باورها و پیشایندها و پیامدهای آموزشی در درس علوم در ایران موردبررسی قرار نگرفته است. پژوهش حاضر این روابط ساختاری را با استفاده از رگرسیون متغیرهای مکنون، در مجموعه داده‌های مربوط به 920 دانش‌آموز ایرانی موردبررسی قرار داده است. نتایج نشان داد که همبستگی بین خودکارآمدی تحصیلی و خودپنداره تحصیلی در درس علوم 47/0= ρ است، که نشان از مجزا بودن عوامل ساختاری باورهای شایستگی تحصیلی در درس علوم دارد، خودکارآمدی تحصیلی علوم در مقایسه با خودپنداره تحت تأثیر شدیدتر پیشایند فرصت‌های یادگیری مبتنی بر کاوشگری قرار داشت. خودپنداره تحصیلی علوم، پیش‌بینی‌کننده بهتری برای انگیزه آینده‌نگرانه و ایجاد آرزوی شغلی بود، این در حالی است که خودکارآمدی، پیش‌بینی‌کننده بهتری در مورد توانایی‏های کنونی شاگردان در درس علوم است. برنامه‌های آموزشی مبتنی بر کاوشگری، بازخورد مثبت و فردی ارائه‌شده توسط معلمان علوم، ایجاد فرصت‌هایی برای دانش‌آموزان به‌منظور مشارکت در تجربه‌های آزمایشگاهی، می‌توانند به تقویت باورهای شایستگی تحصیلی درس علوم کمک کنند. پیشنهاد ما طراحی آموزشی درس علوم مبتنی بر سازنده گرایی، توسعه کارهای دست ورزی در مدارس، و طراحی فعالیت‌های کلاسی مبتنی بر مشارکت توسط معلمان علوم، به‌منظور تقویت خودپنداره و خودکارآمدی تحصیلی شاگردان است، این تقویت، پیامدهایی از قبیل پیشرفت سواد علمی و ایجاد آرزوها و انگیزه‌های مثبت شغلی را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

Bong, M., Cho, C., Ahn, H. S., & Kim, H. J. (2012). Comparison of Self-Beliefs for Predicting Student Motivation and Achievement. The Journal of Educational Research, 105(5), 336–352. https://doi.org/10.1080/00220671.2011.627401
Bong, M., & Skaalvik, E. M. M. (2003). Academic Self-Concept and Self-Efficacy: How Different Are They Really? Educational Psychology Review, 15(1), 1–40. https://doi.org/10.1023/A:1021302408382
Bybee, R., & McCrae, B. (2011). Scientific Literacy and Student Attitudes: Perspectives from PISA 2006 science. International Journal of Science Education, 33(1), 7–26. https://doi.org/10.1080/09500693.2010.518644
Bybee, R., McCrae, B., & Laurie, R. (2009). PISA 2006: An assessment of scientific literacy. Journal of Research in Science Teaching, 46(8), 865–883. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/tea.20333
Choi, N. (2005). Self-efficacy and self-concept as predictors of college students’ academic performance. Psychology in the Schools, 42(2), 197–205. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/pits.20048
Cortina, J. M. (1993). What is coefficient alpha? An examination of theory and applications. Journal of Applied Psychology, 78(1), 98–104. https://doi.org/10.1037/0021-9010.78.1.98
Ferla, J., Valcke, M., & Cai, Y. (2009). Academic self-efficacy and academic self-concept: Reconsidering structural relationships. Learning and Individual Differences, 19(4), 499–505. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.lindif.2009.05.004
Ferla, J., Valcke, M., & Schuyten, G. (2010). Judgments of self-perceived academic competence and their differential impact on students’ achievement motivation, learning approach, and academic performance. European Journal of Psychology of Education, 25(4), 519–536. https://doi.org/10.1007/s10212-010-0030-9
Glynn, S. M., Brickman, P., Armstrong, N., & Taasoobshirazi, G. (2011). Science motivation questionnaire II: Validation with science majors and nonscience majors. Journal of Research in Science Teaching, 48(10), 1159–1176. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/tea.20442
Huang, C. (2011). Self-concept and academic achievement: A meta-analysis of longitudinal relations. Journal of School Psychology, 49(5), 505–528. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jsp.2011.07.001
Jansen, M., Scherer, R., & Schroeders, U. (2015). Students’ self-concept and self-efficacy in the sciences: Differential relations to antecedents and educational outcomes. Contemporary Educational Psychology, 41, 13–24. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2014.11.002
Jansen, M., Schroeders, U., & Lüdtke, O. (2014). Academic self-concept in science: Multidimensionality, relations to achievement measures, and gender differences. Learning and Individual Differences, 30, 11–21. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2013.12.003
Jansen, M., Schroeders, U., Lüdtke, O., & Marsh, H. W. (2019). The dimensional structure of students’ self-concept and interest in science depends on course composition. Learning and Instruction, 60, 20–28. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2018.11.001
Jansen, S., Knippels, M.-C. P. J., & van Joolingen, W. R. (2019). Assessing students’ understanding of models of biological processes: a revised framework. International Journal of Science Education, 41(8), 981–994. https://doi.org/10.1080/09500693.2019.1582821
Kline, R. B., & Little, T. D. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
Kobarg, M., Prenzel, M., Seidel, T., Walker, M., McCrae, B., Cresswell, J., & Wittwer, J. (2011). An international comparison of science teaching and learning. Further results from PISA 2006: Vol. null (null (ed.)).
Marsh, H. W. (1990). The structure of academic self-concept: The Marsh/Shavelson model. Journal of Educational Psychology, 82(4), 623–636. https://doi.org/10.1037/0022-0663.82.4.623
Marsh, H. W., Dowson, M., Pietsch, J., & Walker, R. (2004). Why multicollinearity matters: A reexamination of relations between self-efficacy, self-concept, and achievement. Journal of Educational Psychology, 96(3), 518–522. https://doi.org/10.1037/0022-0663.96.3.518
Marsh, H. W., Martin, A. J., Yeung, A. S., & Craven, R. G. (2017). Competence self-perceptions. In Handbook of competence and motivation: Theory and application, 2nd ed. (pp. 85–115). The Guilford Press.
Marsh, H. W., Trautwein, U., Lüdtke, O., Köller, O., & Baumert, J. (2005). Academic Self-Concept, Interest, Grades, and Standardized Test Scores: Reciprocal Effects Models of Causal Ordering. Child Development, 76(2), 397–416. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2005.00853.x
Mason, L., Boscolo, P., Tornatora, M. C., & Ronconi, L. (2013). Besides knowledge: a cross-sectional study on the relations between epistemic beliefs, achievement goals, self-beliefs, and achievement in science. Instructional Science, 41(1), 49–79. https://doi.org/10.1007/s11251-012-9210-0
Möller, J., & Marsh, H. W. (2013). Dimensional comparison theory. Psychological Review, 120(3), 544–560. https://doi.org/10.1037/a0032459
Nagengast, B., & Marsh, H. W. (2012). Big fish in little ponds aspire more: Mediation and cross-cultural generalizability of school-average ability effects on self-concept and career aspirations in science. Journal of Educational Psychology, 104(4), 1033–1053. https://doi.org/https://doi.apa.org/doi/10.1037/a0027697
Nagengast, B., Marsh, H. W., Scalas, L. F., Xu, M. K., Hau, K.-T., & Trautwein, U. (2011). Who Took the “×” out of Expectancy-Value Theory?: A Psychological Mystery, a Substantive-Methodological Synergy, and a Cross-National Generalization. Psychological Science, 22(8), 1058–1066. https://doi.org/10.1177/0956797611415540
Parker, P. D., Marsh, H. W., Ciarrochi, J., Marshall, S., & Abduljabbar, A. S. (2013). Juxtaposing math self-efficacy and self-concept as predictors of long-term achievement outcomes. Educational Psychology, 34(1), 29–48. https://doi.org/10.1080/01443410.2013.797339
Schroeders, U., & Jansen, M. (2020). Science Self-Concept – More than the Sum of Its Parts? The Journal of Experimental Education, 1–17. https://doi.org/10.1080/00220973.2020.1740967
Seidel, T., Prenzel, M., Rimmele, R., Herweg, C., Kobarg, M., Schwindt, K., Dalehefte, I. M., & Prenzel, M. (2007). Studies on the educational quality of schools: The final Report on the DFG Priority Programme: Vol. null (null (ed.).
Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2004). Self-concept and self-efficacy: A test of the internal/external frame of reference model and predictions of subsequent motivation and achievement. Psychological Reports, 95(3 II), 1187–1202. https://doi.org/10.2466/pr0.95.3f.1187-1202
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics. Pearson. http://queens.ezp1.qub.ac.uk/login?url=http://ebookcentral.proquest.com/lib/qub/detail.action?docID=5581921
Taskinen, P. H., Schütte, K., & Prenzel, M. (2013). Adolescents’ motivation to select an academic science-related career: the role of school factors, individual interest, and science self-concept. Educational Research and Evaluation, 19(8), 717–733. https://doi.org/10.1080/13803611.2013.853620
Tsai, C. C., Jessie Ho, H. N., Liang, J. C., & Lin, H. M. (2011). Scientific epistemic beliefs, conceptions of learning science and self-efficacy of learning science among high school students. Learning and Instruction, 21(6). https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2011.05.002
Usher, E. L., & Pajares, F. (2009). Sources of self-efficacy in mathematics: A validation study. Contemporary Educational Psychology, 34(1), 89–101. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2008.09.002
Valentine, J. C., DuBois, D. L., & Cooper, H. (2004). The Relation Between Self-Beliefs and Academic Achievement: A Meta-Analytic Review. Educational Psychologist, 39(2), 111–133. https://doi.org/10.1207/s15326985ep3902_3