نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران .

2 استاد گروه روانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

نوجوانی دوره‌ای از تحول اساسی در رشد عاطفی، اجتماعی، عصبی و شناختی است که با افزایش آسیب‏پذیری در برابر صدماتی مانند تصادفات رانندگی، جرائم خشونت‏آمیز، اعتیاد و روابط جنسی همراه است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه‌ای اختلال در تنظیم هیجان در رابطه با سیستم‌های مغزی / رفتاری، تکانش گری و کاهش اهمیت تأخیری در رفتارهای پرخطر دانش‏آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه دوم بود. تعداد 321 نفر از دانش آموزان دختر و پسر به شیوه‏ی نمونه‏گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. مقیاس‏های به‌کاربرده در این پژوهش شامل مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی علی زاده محمدی (1387)، مقیاس سیستم فعال‏سازی رفتاری/ بازداری رفتاری Carver and White (1994)؛ مقیاس تکانش گری Linam (2013)؛ مقیاس انتخاب پولی Kirby و همکاران (1999) و مقیاس اختلال در تنظیم هیجان Graz and Roemer (2004) بود. تحلیل داده‌ها به روش همبستگی پیرسون و مدل‏یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزارهای AMOS نسخه 24 و SPSS نسخه 23 انجام گردید. سیستم فعال‏سازی/بازداری رفتاری و اختلال در تنظیم هیجان بر رفتارهای پرخطر اثر مستقیم داشت. اختلال در تنظیم هیجان در رابطه سیستم فعال‏سازی/بازداری رفتاری و تکانش گری بر رفتارهای پرخطر اثر غیرمستقیم داشت. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر می‏توان گفت جهت کاهش شیوه رفتارهای پرخطر باید به تنظیم هیجانی، سیستم مغزی / رفتاری و تکانش گری توجه گردد. این یافته‏ها می‏تواند دستاوردهای کاربردی در سبک تربیتی نوجوانان داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

صدری دمیرچی، اسماعیل، هنرمندقوجه بگلو، پژمان، بصیر امیر، سید محمد، و قلی زاده بهزاد. (1398). پیش‌بینی رفتارهای پرخطر بر اساس نقش مؤلفه‌های حمایت اجتماعی ادراک‌شده، ابرازگری هیجانی، سیستم‌های مغزی رفتاری در معتادان. افق دانش، 25(4)، 282-297.
اصغری، مرضیه، عبداللهی، محمدحسین، و شاهقلیان، مهناز. (1400). نقش تکانش گری، کارکردهای اجرایی و بهوشیاری زمینه‌ای در بروز رفتارهای پرخطر جوانان. مطالعات روان‌شناختی،17(3)، 156-137.
تیموری، سعید. رمضانی، فاطمه. یزدان پناه، فرشته. (1398). رابطه سیستم‌های مغزی رفتاری و تکانش گری با رفتارهای جنسی پرخطر. مجله رویش روان‌شناسی. 8(10). 47 ـ 54.
جبرائیلی، هاشم، فعله گری، مهسا، و صیدی طناز. (1399). ویژگی‌های روان‌سنجی و ساختار عاملی نسخه فارسی مقیاس سنجش کاهش اهمیت تأخیری. تازه‌های علوم شناختی، ۲۲ (۲)،21-12.
جبرائیلی، هاشم، مرادی، علیرضا، و حبیبی مجتبی. (1398). نقش تعدیل‌کننده ویژگی شخصیتی تکانش گری و سن در رابطه میان اختلال در تنظیم هیجانی و رفتار جنسی پرخطر در مردانی با سوءمصرف مت آمفتامین. اعتیاد پژوهی، ۱۳ (۵۱) 188-167.
جبرائیلی، هاشم، مرادی، علیرضا، و حبیبی، مجتبی. (1397). بررسی نقش ابعاد مدل پنج عاملی تکانش گری و افزایش سن در اختلال در تنظیم هیجانی مردان. مجله اصول بهداشت روانی، 20(3)، 191-185.
زاده محمدی، علی، احمدآبادی، زهره، و حیدری، محمود. (1390)، تدوین و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 3(17)،255 ـ 218.
عابدین زاده، مهرنوش، حقایق، سید عباس، و رئیسی، زهره. (1401). الگویابی ساختاری رفتارهای پرخطر بر اساس سیستم‌های مغزی- رفتاری و ابعاد تاریک شخصیت با میانجی‌گری خلاقیت هیجانی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 17(68)، 180-169.
عبدالهی، مجارشین، رضا، بخشی ور، رضا، و محمودعلیلو، مجید. (1391). پایایی و روایی مقیاس نظام‌های بازداری و فعال‌سازی رفتاری (BIS/BAS) در جمعیت دانشجویی دانشگاه تبریز. فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 7(28)، 139-123.
قیصری، زهرا، صاحبدل، حسین، و ابراهیم پور، مجید. (1400). بررسی اثربخشی روان‌درمانی انگیزشی بر رفتارهای پرخطر (رفتار جنسی، خشونت) دانش‌آموزان. مجله علمی پژوهان، ۱۹ (۳)،33-27.
کرمانی مامازندی، زهرا، و طالع پسند، سیاوش. (1397). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس دشواری تنظیم هیجان در دانشجویان دانشگاه سمنان. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی، 11(42)، 142-117.
یعقوبی، حسن، سید هاشمی، سید قاسم، بدایت، احسان، و بابالو، امیر. (1398). نقش واسطه‌ای مشکلات تنظیم هیجانی در رابطه بین سیستم فعال‌ساز رفتاری با اعتیاد به تمرینات ورزشی در ورزشکاران پرورش اندام. عصب روان‌شناسی، 5(16)، 74-55.
 
Álvarez-García, D., Núñez, J. C., González-Castro, P., Rodríguez, C., & Cerezo, R. (2019). The effect of parental control on cyber-victimization in adolescence: The mediating role of impulsivity and high-risk behaviors. Frontiers in psychology10(2),1131- 1159.‏
Ammerman, B. A., Kleiman, E. M., Uyeji, L. L., Knorr, A. C., & McCloskey, M. S. (2015). Suicidal and violent behavior: The role of anger, emotion dysregulation, and impulsivity. Personality and Individual Differences, 79(1), 57-62.
Bahadivand, S., Doosti-Irani, A., Karami, M., Qorbani, M., & Mohammadi, Y. (2021). Prevalence of high-risk behaviors among Iranian adolescents: A comprehensive systematic review and meta-analysis. Journal of Education and Community Health8(2), 135-142.‏
Blakemore, S. J., & Mills, K. L. (2014). Is adolescence a sensitive period for sociocultural processing?. Annual review of psychology, 65(14), 187-207.‏
Brener, N. D., Collins, J. L., Kann, L., Warren, C. W., & Williams, B. I. (1995). Reliability of the youth risk behavior survey questionnaire. American journal of epidemiology, 141(6), 575-580.‏
Carver, C. S., & White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: the BIS/BAS scales. Journal of personality and social psychology, 67(2), 319 ـ 333.
Carver, C. S., & White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: the BIS/BAS scales. Journal of personality and social psychology, 67(2), 319 ـ 333.
Casey, B. J. Jones, R. M. & Somerville, L. H. (2011). Braking and accelerating of the adolescent brain. Journal of Research on Adolescence21(1), 21-33.
Cosenza, M., Griffiths, M. D., Nigro, G., & Ciccarelli, M. (2017). Risk-taking, delay discounting, and time perspective in adolescent gamblers: An experimental study. Journal of gambling studies33(2), 383-395.
Crepaz, N., & Marks, G. (2002). Towards an understanding of sexual risk behavior in people living with HIV: a review of social, psychological, and medical findings. Aids16(2), 135-149.‏
Cyders, M. A., Littlefield, A. K., Coffey, S., & Karyadi, K. A. (2014). Examination of a short English version of the UPPS-P Impulsive Behavior Scale. Addict Behavior, 39(9), 1372-1376.
Duell, N. & Steinberg, L. (2019). Positive risk taking in adolescence. Child development perspectives13(1), 48-52.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of psychopathology and behavioral assessment26, 41-54.‏
Gratz, K. L., & Tull, M. T. (2011). Extending research on the utility of an adjunctive emotion regulation group therapy for deliberate self-harm among women with borderline personality pathology. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment2(4), 316.‏
Gray, J. A. (1991). The neuropsychology of temperament. Explorations in temperament: International perspectives on theory and measurement, 105-128.‏
Gray, J. C., Amlung, M. T., Palmer, A. A., & MacKillop, J. (2016). Syntax for calculation of discounting indices from the monetary choice questionnaire and probability discounting questionnaire. Journal of the experimental analysis of behavior106(2), 156-163.‏
Gullone, E., Paul, J., & Moore, S. M. (2000). A validation study of the adolescent risk-taking questionnaire. Behaviour Change17(3), 143-154.‏
Hofmeyr, A., Monterosso, J., Dean, A. C., Morales, A. M., Bilder, R. M., Sabb, F. W., & London, E. D. (2017). Mixture models of delay discounting and smoking behavior. The American journal of drug and alcohol abuse43(3), 271-280.
Kim‐Spoon, J., McCullough, M. E., Bickel, W. K., Farley, J. P., & Longo, G. S. (2015). Longitudinal associations among religiousness, delay discounting, and substance use initiation in early adolescence. Journal of Research on Adolescence25(1), 36-43.
Kirby, K. N., Petry, N. M., & Bickel, W. K. (1999). Heroin addicts have higher discount rates for delayed rewards than non-drug-using controls. Journal of Experimental psychology: general128(1), 78.‏
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and psychological measurement30(3), 607-610.‏
Lawyer, S. R., & Mahoney, C. T. (2018). Delay discounting and probability discounting, but not response inhibition, are associated with sexual risk taking in adults. The Journal of Sex Research55(7), 863-870.
Malesza, M. (2019). Stress and delay discounting: The mediating role of difficulties in emotion regulation. Personality and Individual Differences144(1), 56-60.
Mohammadzadeh, E. A. Rahimi, P. T. & Khorasaninia, A. (2015). The role of brain–behavioral systems in predicting risky behaviors of high school students in Bojnourd. Journal of North Khorasan University,7(1), 175- 188.
Pettorruso, M., Valle, S., Cavic, E., Martinotti, G., di Giannantonio, M., & Grant, J. E. (2020). Problematic Internet use (PIU), personality profiles and emotion dysregulation in a cohort of young adults: trajectories from risky behaviors to addiction. Psychiatry research289, 113036.
Popova-Petrosyan, E. V., Kulanthaivel, S., & Balasundaram, K. (2020). Development of Secondary Osteoporosis in Teenage Girls with Menstrual Disorders. Current Women's Health Reviews16(1), 26-32.‏
Quarshie, E. N., Waterman, M. G., & House, A. O. (2020). Adolescent self-harm in Ghana: a qualitative interview-based study of first-hand accounts. BMC psychiatry20(1), 1-14.‏
Serrano-Ibáñez, E. R., Ramírez-Maestre, C., López-Martínez, A. E., Esteve, R., Ruiz-Párraga, G. T., & Jensen, M. P. (2018). Behavioral inhibition and activation systems, and emotional regulation in individuals with chronic musculoskeletal pain. Frontiers in Psychiatry9, 394.
Vergés, A., Littlefield, A. K., Arriaza, T., & Alvarado, M. E. (2019). Impulsivity facets and substance use initiation: A comparison of two models of impulsivity. Addictive behaviors88(18), 61-66.
Voineskos, D., Blumberger, D. M., Zomorrodi, R., Rogasch, N. C., Farzan, F., Foussias, G., ... & Daskalakis, Z. J. (2019). Altered transcranial magnetic stimulation–electroencephalographic markers of inhibition and excitation in the dorsolateral prefrontal cortex in major depressive disorder. Biological psychiatry85(6), 477-486.
Weiss, N. H., Forkus, S. R., Contractor, A. A., & Schick, M. R. (2018). Difficulties regulating positive emotions and alcohol and drug misuse: A path analysis. Addictive behaviors84(2), 45-52.
Yamamoto, D. J., Banich, M. T., Regner, M. F., Sakai, J. T., & Tanabe, J. (2017). Behavioral approach and orbitofrontal cortical activity during decision-making in substance dependence. Drug and alcohol dependence180(9), 234-240.