نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه سنجش و اندازه گیری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

ارزیابی اثربخشی مداخلات رفتاری در موقعیت‌های مختلف آموزشی و درمانی در طرح‌های آزمایشی نیازمند شناسایی ساختار داده‌های جمع‌آوری‌شده و روش‌های مناسب تجزیه‌وتحلیل داده‌ها است. محققان برای تحلیل داده‌های حاصل از طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل در نمونه‌های زوجی به‌منظور مقابله با مفروضه کلیدی استقلال مشاهدات، واحد تحلیل را به‌جای زوج، فرد در نظر می‌گیرند. در این شرایط، یا هرکدام از افراد زوج (زن یا شوهر) را به‌عنوان گروه‌های جداگانه تحلیل می‌کنند یا داده‌های هر دو نفر را (با جمع‌کردن یا محاسبۀ میانگین) ترکیب می‌کنند و به یک نمرۀ زوج واحد می‌رسند. ولی مشکل آن است که با این روش نمی‌توان واریانس یا تفاوت‌های مشترک درون و بین زوج را تحلیل کرد. با توجه به اینکه محققان برای تحلیل داده‌های طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل در نمونه‌های زوجی عمدتاً از تحلیل کوواریانس استفاده می‌کنند در این مقاله با یک مثال تحقیقی از داده‌های جمع‌آوری‌شده از یک طرح آزمایشی پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل، کاربرد و دقت نتایج تحلیل کوواریانس و رویکرد مدل وابستگی متقابل بازیگر- شریک (APIM) مقایسه شده است. درواقع این پژوهش از نوع تحلیل ثانویه داده‌ها است. نتایج نشان داد که مدل APIM شامل اطلاعات اضافه‏تری نسبت به تحلیل کوواریانس است؛ مدل APIM این امکان را ایجاد می‏کند که بتواند اثرات بازیگر و شریک را برآورد کرده و در تفسیر و نتیجه‏گیری مدنظر قرار دهد. زمانی بین نتایج این دو روش تناقض مشاهده می‏شود که سطح معناداری رد یا قبول فرضیه به سطح بحرانی 05/0 نزدیک است و در این موارد باید برای تفسیر و نتیجه‏گیری نهایی بسیار محتاطانه عمل کرد. در مواردی که سطح معناداری با 05/0 فاصله زیادی دارد، مشکلی ایجاد نشده و نتایج دو رویکرد همسو هستند. تغییر در تمرکز بر واحد تجزیه‌وتحلیل، به محققان امکان مطالعۀ فرآیندهای غالباً پیچیده و فرایندهای زیربنایی تعاملات اجتماعی را با روایی بسیار بیشتری فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

آهی، قاسم، محمدی فر، محمدعلی، و بشارت، محمدعلی. (1386). پایایی و اعتبار فرم کوتاه پرسشنامه طرح‌واره‌های یانگ. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی. 37(3)، 5-20.
تیلور، کاترین، اس. (2013). روایی و رواسازی. ترجمه جلیل یونسی. (1398). تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
دلاور، علی. (1395). طرح‌های آزمایشی در روان‌شناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
رضائی، هما. (1398). تأثیر سبک زندگی بر رضایت زناشویی زوجین. پروژه منتشرنشده.
سرمد، زهره. (1396). آمار استنباطی: گزیده‌ای از تحلیل‌های آماری تک متغیری. تهران: سمت.
کریستینسن، لاری بی. (2006). روش‌شناسی آزمایشی. ترجمه علی دلاور. (1387). تهران: رشد.
یانگ، جفری، کلاسکو، ژانت و ویشار، مارجوری (2003)، طرح‌واره درمانی (راهنمای کاربردی برای متخصصین بالینی). ترجمه حسن حمید پور و زهرا اندوز. (1386). تهران: ارجمند.
یونسی، جلیل. (1400). کاربرد تحلیل داده‌های زوجی در پژوهش‌های روان‌شناختی: رویکرد مدل وابستگی متقابل بازیگر- شریک (APIM). مطالعات روانشناسی بالینی، 11 (44)، 73-102.
 
Bond, C. F., Jr., & Kenny, D. A. (2002). The triangle of interpersonal models. Journal of Personality and Social Psychology, 83, 355–366.
Campbell, D. T., & Stanley, J. C. (2015). Experimental and quasi-experimental designs for research. RAND Mcnally College Publishing Company, Chicago.
Cook, T. D., Campbellو D. T. (1979). Quasi- Experimentation: Design and analysis issues for field settings. Houghton Mifflin Company. Boston.
Cook, W. L. (2000). Understanding attachment security in family context. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 285–294.
Feeney, J. A. (1994). Attachment style, communication patterns, and satisfaction across the life cycle of marriage. Personal Relationships, 1, 333–348.
Fitzpatrick, J., Gareau, A., Lafontaine, M. F., & Gaudreau, P. (2016). How to use the actor-partner interdependence model (APIM) to estimate different dyadic patterns in Mplus: A step-by-step tutorial. The Quantitative Methods for Psychology12(1), 74-86.
Gonzalez, R., & Griffin, D. (2012). Dyadic data analysis. In APA handbook of research methods in psychology, Vol 3: Data analysis and research publication. (pp. 439-450). American Psychological Association.
Hays, D. G. (2010). Introduction to counseling outcome research and evaluation. Counseling Outcome Research and Evaluation1(1), 1-7.
Howell, D. C. (2012). Statistical methods for psychology. Cengage Learning.
Kashy, D. A., & Snyder, D. K. (1995). Measurement and data analytic issues in couples research. Psychological Assessment7(3), 338.
Kenny, D. A. (1995). The effect of nonindependence on significance testing in dyadic research. Personal relationships2(1), 67-75.
Kenny, D. A., & Judd, C. M. (1996). A general procedure for the estimation of interdependence. Psychological bulletin119(1), 138.
Kenny, D. A., & Ledermann, T. (2010). Detecting, measuring, and testing dyadic patterns in the actor–partner interdependence model. Journal of family psychology24(3), 359.
Kenny, D. A., Kashy, D. A., & Cook, W. L. (2006). Dyadic data analysis. Guilford Publications.
Kenny, D. A., Kashy, D. A., & Cook, W. L. (2020). Dyadic data analysis. Guilford Publications.
Kirk, R. E. (2013). Experimental design: Procedures for the behavioral sciences. Sage Publications.
Knight, A. P., & Humphrey, S. E. (2019). Dyadic data analysis.
Ledermann, T., & Kenny, D. A. (2017). Analyzing dyadic data with multilevel modeling versus structural equation modeling: A tale of two methods. Journal of Family Psychology31(4), 442.
McDonald, J. H. (2009). Handbook of biological statistics (Vol. 2, pp. 6-59). Baltimore, MD: sparky house publishing.
Müller, B., Richter, T., Križan, A., Hecht, T., & Ennemoser, M. (2016). How to analyze interpersonal and individual effects in peer-tutored reading intervention. The Journal of Experimental Education84(4), 744-763.
Park, B., & Judd, C. M. (1989). Agreement on initial impressions: Differences due to perceivers, trait dimensions, and target behaviors. Journal of Personality and Social Psychology, 56, 493–505.
Reed, R. G., Butler, E. A., & Kenny, D. A. (2013). Dyadic models for the study of health. Social and Personality Psychology Compass7(4), 228-245.
Sadler, P., Ethier, N., & Woody, E. (2011). Interpersonal complementarity. Handbook of interpersonal psychology: Theory, research, assessment, and therapeutic interventions, 123-142.
Shadish, W. R., Cook, T. D., & Campbell, D. T. (2002). Experimental and quasiexperimental designs for generalized causal inference. Boston, MA: Houghton Mifflin.
Smith, E. (2022). Evaluation of Dyad Effectiveness in a Psychiatric Healthcare Facility.
Sprenkle, D. H. (2003). Effectiveness research in marriage and family therapy: Introduction. Journal of Marital and Family Therapy29(1), 85-96.
Stas, L., Kenny, D. A., Mayer, A., & Loeys, T. (2018). Giving dyadic data analysis away: A user‐friendly app for actor–partner interdependence models. Personal Relationships25(1), 103-119.
Tambling, R. B., & Johnson, L. N. (2008). The relationship between stages of change and outcome in couple therapy. The American Journal of Family Therapy36(3), 229-241.