نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی‏ تربیتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه روانشناسی‏ تربیتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 استادیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تدوین بستۀ آموزشی کارکردهای اجرایی و بررسی اثربخشی آن بر بازداری پاسخ و تنظیم هیجان کودکان پیش‌دبستانی انجام شد.روش پژوهش، شبه آزمایشی با پیش‌آزمون- پس‌آزمون و گروه کنترل بود. در طراحی و تدوین بسته‌ی آموزشی پس از مطالعه و بررسی پیشینه نظری و عملی، هشت محتوای آموزشی اصلی در قالب بازی، فعالیت‌های گفتگو محور و کاربرگ‌های آموزشی به‌منظور تقویت کارکردهای اجرایی بازداری پاسخ و تنظیم هیجان مناسب سن پیش دبستان به همراه کتابچه راهنمای مربی تهیه شد. روایی محتوایی بستۀ آموزشی، توسط هشت نفر از متخصصان این حوزه بررسی شد و اصلاحات لازم انجام گردید. سپس فرم نهایی آن تهیه و آمادۀ اجرا برای جلسات آموزشی شد. به‌منظور بررسی روایی محتوایی از روش کمی لاوشه استفاده شد. سپس اثربخشی بسته آموزشی بر بازداری پاسخ و تنظیم هیجان کودکان پیش دبستانی بررسی شد که به این منظور 40 کودک پیش‌دبستان 5-6 ساله با روش نمونه‌گیری در دسترس با جایگزینی تصادفی انتخاب و 20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل به‌طور تصادفی قرار گرفتند. پس از اجرای پیش آزمون با سیاهه درجه‌بندی رفتاری مهارت‌های اجرایـی بریف-نسخه پیش‌دبستانی- فرم والدین، گروه آزمایش به‌مدت 12 جلسۀ یک‌ساعته به‌صورت آنلاین مورد آموزش قرار گرفتند. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از روش تحلیل کواریانس تک‌متغیره (آنکووا) با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام گرفت. نتایج یافته‌ها نشان داد، بستۀ آموزشی تدوین شده برای کارکردهای اجرایی از روایی محتوایی لازم برخوردار است و توانسته در بهبود کارکردهای اجرایی بازداری پاسخ و تنظیم هیجان کودکان پیش‌دبستان مؤثر واقع شود.

کلیدواژه‌ها

احمدی، احمد، به‏پژوه، احمد، شکوهی‏یکتا، محسن، ارجمندنیا، علی‏اکبر و عزیزی، محمد ‏پارسا. (1396). اثربخشـی بازی‏های شنـاختی بر بهبود مهارت‏های کـارکرد اجرایـی و ریاضی کودکـان پیـش‏دبستانی در معرض خطر برای مشکلات‏ریاضی. مجله مطالعات ناتوانی، (7)، 82-89.
بهاری، زهرا، کیامنش، علیرضا و عبداللهی، محمد حسین. (1399). تدوین بستۀ آموزشی ارتقای کارکردهای اجرایی و بررسی اثربخشی آن در افزایش خودتنظیمی با تاکید بر نقش واسطه‏ای بازداری. فصلنامه روان شناسی تربیتی، 16(58)، 315-337.
پورحسین، رضا، حبیبی، مجتبی، عاشوری، احمد، قنبری، نیکزاد، ریاحی، یاسمن و قدرتی، سعید. (1394). میزان شیوع اختلالات رفتاری در کودکـان پیـش‏دبستانی. مجله اصول بهداشت روانی، 17(5)، 234-239.
دلاور، علی. (1393). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
سعدی‏پور، اسماعیل. (1393). تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: دوران.
کاویانپور، فرنوش، ملک‏پور، مختار و عابدی، احمد. (1392). اثربخشـی  آموزش کـارکردهای اجرایـی (بـازداری پاسـخ) بر میزان تکانشگری کودکـان پیـش‏دبستانی دارای اختلال هماهنگی رشد: پـژوهش موردی. مجله توانبخشی، ۱۴(۱)،۷۰-۸۰.
مشهدی، علی، حسنی، جعفر و تیموری، سعید. (1396). اعتباریابی و پایایی سنجی پرسشنامه درجه‏بندی رفتاری کنش وری اجرایـی پیـش‏دبستانی-فرم والدین. مجله روانشناسی بالینی، 1(33)، 75-83.
مقصودلو، مهدیس، نجاتی، وحید و فتح‏آبادی، جلیل. (1398). اثربخشـی  بسته توانبخشی شنـاختی آرام بر بهبود کـارکردهای‏اجرایـی بر اساس ارزیابی‏های رفتاری کودکـان با نشانه‏های نارسایی توجه بیش‏فعالی پیش از مدرسه. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی،9(3)، 23-43.
میرمحمد صادقی، محسن، فهیمی فر، محمد جواد و آزاد منجیر، فاطمه. (1399). مرور نظام‏مند برنامه‏های موجود با هدف ارتقای سطح کارکرد‏های اجرایی و مهارت‏های هیجانی‏اجتماعی کودکان پیش‏دبستانی. تازه‏های علوم شناختی، ۲۲(۴)، ۹۴-۱۱۳.
یاوریان، رؤیا و حقیقی، ماه‏منیر. (1391). بررسی مشکلات تحول مهارت‏های هیجانی-اجتماعی کودکان 1-6 سالشهر تهران. مطالعات علوم پزشکی، ۲۳(۶)، ۶۸۵-۶۹۱.
References
Barkley, R. (1997). Behavioral inhibition, sustained attention, and executive functions: constructing a unifying theory of ADHD. Psychological Bulletin, 121(1), 65–94. doi: 10.1037/0033-2909.121.1.65.
Barkley, R. A. (2012). Executive functions: What they are, how they work, and why they evolved . New York: Guilford . doi:10.1016/j.ijpsycho.2019.03.015
Carlson & Wang, T. S. (2007). Inhibitory control and emotion regulation in preschool children. Cognitive Development, 22(4), 489–510. doi.org/10.1016/j.cogdev.2007.08.002
Center on the Developing Child at Harvard University. (2011). Building the brain’s “air traffic control” system: How early experiences shape the development of executive function (Working Paper No. 11). Retrieved from http://www.developingchild.harvard.edu.
Cole,P.M.,T.A.Dennis, K.E., Smith-Simon,& L.H. Cohen. (2009). Preschoolers’ emotion regulation strategy understanding: Relations with emotion socialization and child selfregulation. Social Development. 18 (2), 324-352. doi.org/10.1111/j.1467-9507.2008.00503.x
Dawson, P., & Guare, R. (2010). Executive skills in children and adolescents. A practical guide to assessment and intervention. New York: Guilford Press.
Diamond, A. (2006). The early development of executive functions. In E. Bialystok & F. I. M. Craik (Eds.), Lifespan cognition: Mechanisms of change (pp. 70–95). New York, NY: Oxford University Press. doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195169539.003.0006
Duncan, R. J., McClelland, M. M., & Acock, A. C. (2017). Relations between executive function, behavioral regulation, and achievement: Moderation by family income. Journal of Applied Develop-mental Psychology, 49, 21-30. doi.org/10.1016/j.appdev.2017.01.004
Ferrier, D. E., Bassett, H. H., & Denham, S. A. (2014). Relations between executive function and emotionality in preschoolers: Exploring a transitive cognitional “emotion linkage. Frontiers in Psychology, 5, 583. doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00487
Housman, D. K. (2017). The importance of emotional competence and self-regulation from birth: a case for the evidence-based emotional cognitive social early learning approach. International Journal of Child Care and Education Policy, 11(1). doi.org/10.1186/s40723-017-0038-6
Isquith, P. K., Gioia, G. A., & Espy, K. A. (2004). Executive Function in Preschool Children: Examination Through Everyday Behavior. Developmental Neuropsychology, 26(1), 403–422. doi: 10.1207/s15326942dn2601_3.
JahromiLaudan & Stifter, Cynthia A. (2008). Individual Differences in Preschoolers' Self-Regulation and Theory of Mind. Merrill-Palmer Quarterly, 54(1), 125–150. doi:10.1353/mpq.2008.0007
Liu, Q., Zhu, X., Ziegler, A., & Shi, J.(2015). The effects of inhibitory control training for preschoolers on reasoning ability and neural activity. Scientific Reports, 5(1). doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02332
Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., & Howerter, A. (2000). The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis. Cognitive Psychology, 41, 49–100. doi: 10.1006/cogp.1999.0734.
Moffitt, T. E., Arseneault, L., Belsky, D., Dickson, N., Hancox, R. J., Harrington, H., & Caspi, A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 108, 2693–2698. doi.org/10.1073/pnas.1010076108
Pellicano, E., Kenny, L., Brede, J., Klaric, E., Lichwa, H., & McMillin, R. (2017). Executive function predicts school readiness in autistic and typical preschool children. Cognitive Development, 43, 1-13. doi.org/10.1016/j.cogdev.2017.02.003
Purpura, D. J., Schmitt, S. A., & Ganley, C. M. (2017). Foundations of mathematics and literacy: The role of executive functioning components. Journal of Experimental Child Psychology, 153, 15-34. doi.org/10.1016/j.jecp.2016.08.010
QUAN and Tingyong, F. (2020). Executive function training improves emotional competence for preschool children: The roles of inhibition control and working memory. Frontiers in psychology, 11, 347. doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00347
Riggs, N. R., Jahromi, L. B., Razza, R. P., Dillworth-Bart, J. E., & Mueller, U. (2006). Executive function and the promotion of social–emotional competence. Journal of Applied Developmental Psychology, 27(4),300– 309. doi.org/10.1016/j.appdev.2006.04.002
RomeroLopez, M., Pichardo, M. C., Justicia-Arraez, A., & Cano-García, F. (2020). Effect of the EFE-P program on the improvement of executive functions in Early Childhood Education. Revista de Psicodidáctica (English Ed.). doi:10.1016/j.psicoe.2020.09.001
Rosas, R., Espinoza, V.,Porflitt, F.,& Ceric, F.(2019).Executive functions can be improved in preschoolers through systematic playing in educational settings: evidence from a longitudinal study.Frontiers in psychology,10, 2024. doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02024
Slot, P. L., Mulder, H., Verhagen, J., & Leseman, P. P. M. (2017). Preschoolers’ cognitive and emotional self-regulation in pretend play: Relations with executive functions and quality of play. Infant and Child Development, 26(6), 20-38. doi.org/10.1002/icd.2038
Traverso, L., Viterbori, P., & Usai, M. C. (2019). Effectiveness of an Executive Function Training in Italian Preschool Educational Services and Far Transfer Effects to Pre-academic Skills. Frontiers in Psychology, 10. doi:10.3389/fpsyg.2019.02053.
Zelazo, P. D., Qu, L., & Kesek, A. C. (2010). Hot executive function: Emotion and the development of cognitive control. In S. D. Calkins, & M. A. Bell (Eds.), Child development at the intersection of emotion and cognition (pp. 97-111). American Psychological Association. doi.org/10.1037/12059-006