نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد گروه روانشناسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران
2 استادیار گروه روانشناسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر سرمایه روانشناختی و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان پسر مدارس شاهد شهر دزفول انجام شد. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه کنترل و روش نمونه برداری بصورت در دسترس، 30 نفر انتخاب شد و بصورت تصادفی در دو گروه (15 نفری کنترل و آزمایش) گمارده شد. به منظور گردآوری داده‌ها از مقیاس سرزندگی تحصیلی (حسینچاری و دهقانی‌زاده، 1391) و پرسشنامه سرمایه روانشناختی (لوتانز، 2007) استفاده شد. همچنین در طی 8 جلسة (90 دقیقه‌ای) به صورت یک جلسه در هفته و به مدت دو ماه، براساس پروتکل آموزشی رفتاردرمانی دیالکتیک میلر و همکاران (2007) مورد آموزش قرار گرفتند. در طول ارائه آموزش گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نداشتند و بعد از اتمام آموزش از هر دو گروه پس‌آزمون انجام گرفت. به منظور تحلیل داده‌ها از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره انجام گرفت. یافته‌ها نشان داد که رفتاردرمانی دیالکتیک می‌تواند به طور معناداری موجب بهبود سرمایه روانشناختی با اندازه اثر 56/0 و سرزندگی تحصیلی با اندازه اثر 47/0 گردد (001/0< p). بر این مبنا براساس نتایج حاصله می‌توان در نظر داشت که رفتاردرمانی دیالکتیک قادر است به عنوان یک مداخله مؤثر برای بهبود سرمایه روانشناختی و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان مورد لحاظ قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
اسکندری، حسین و قادری بگه جان، کاوه. (1396). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی گروهی بر افزایش تاب‌آوری معلولان جسمی حرکتی. مجله مطالعات ناتوانی، 2(7)، 6۲-۷۲.
آزاد منجیری، محمد و نامنی، ابراهیم. (1399). نقش تعدیل‌کننده همدلی در رابطه سرمایه روانشناختی با افسردگی و اضطراب در پرستاران. مجلة علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 27(3)، 251-461.
آسمند، پریسا، مامی، شهرام و ولی زاده، رضا. (1394). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی در درمان باورهای غیرمنطقی، اضطراب و افسردگی جوانان دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، ۲۳(۱)، ۳۵-۴۴.
بابایی، لیلا، فخری، محمدکاظم، جدیدی، محسن و صالحی عمران، محمدتقی. (1394). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر تنظیم هیجان و حمایت اجتماعی ادراک‌شده در بیماران کرونر قلبی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل، ۱۷(۱۱)، ۲۱-۲۷.
بارانی، حمید و فولاد چنگ، محبوبه. (1401). اثربخشی آموزش مهارت‌های رفتاردرمانی دیالکتیکی بر نشانه‌های اضطراب و افسردگی دانش‌آموزان. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 13(1)، 287-304.
بلیر، سوسن، انصاری شهیدی، مجتبی و محمدی، شهرزاد. (1397). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر رفتارهای مخاطره‌آمیز، افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به ایدز. مجله پژوهش سلامت، ۳(۳)، ۱۵۵-۱۶۲.
بهرامی، فاطمه و زاهدی، یونس. (1397). در پژوهشی به تعیین اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر امید به زندگی و تاب‌آوری مادران دارای کودک استثنایی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 9(35)، 171-189.
ترخان، مرتضی. (1397). بخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر تن‌انگاره و باورهای غیرمنطقی زنان مبتلا به سرطان پستان. مطالعات زن و خانواده، 6(1)، 197-216.
حاجی احمدی، هاجر، شمس اسفندآباد، حسن و کاکاوند، علیرضا. (1393). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر استرس ادراک‌شده، خودکارآمدی و کیفیت زندگی بیماران دچار سرطان پستان. فصلنامه روانشناسی کاربردی، 8(1)، 23-33.
حسینچاری، مسعود و دهقانی زاده، محمدحسین. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 47-21.
زمانی، نرگس، فرهادی، مهران، جمیلیان، حمیدرضا و حبیبی، مجتبی. (1393). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی با تکیه بر مؤلفه تحمل پریشانی و نظم‌بخشی هیجانی بر رفتارهای تکانشی و خشم انفجاری. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، 17(11)، 21-30.
سلیمانی، مهسا، خداویردی، ترانه و قاسم‌زاده، عزیز رضا. (1393). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر کاهش میزان پرخوری و افسردگی بیماران زن مبتلا به اختلال پرخوری افراطی. مجله علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، 32(1)، 14-23.
سورگی، سیروس گودرزی، یاسمن، شبیب اصل، نادره و قربانی، مرتضی. (1400). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر سرزندگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. مجله علمی پژوهان، 20(1)، 44-50.
صادقی، مسعود و خلیلی گشنیگانی، زهرا. (1395). نقش ابعاد یادگیری خودراهبر در پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان، پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 8(2)، 9-18.
صالحی، سعید. (1393). بررسی رابطه‌ی بین سبک‌های زندگی والدین با خلاقیت و پایستگی تحصیلی فرزندان آنان در سال تحصیلی 93-92، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی.
صدوقی، مجید. (1398). تحلیل کانونی رابطه سرمایه روانشناختی با اشتیاق تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی. راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی، 6(2)، 87-101.
عالی‌ساری نصیرلو، کریم، نادری، فرح، همائی، رضوان و مکوندی، بهنام. (1401). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر عاطفه خودآگاه و کیفیت زندگی خانواده در مادران دارای کودک با اختلال رشد ذهنی. دوماهنامه علمی پژوهشی طب توان‌بخشی، 11(7)، 1-10.
عشق‌آبادی، سحر، رضایی، علی‌محمد و طالع پسند، سیاوش. (1400). بررسی روابط ساختاری سرمایه‌های روانشناختی و خودتعیین‌گری با اضطراب امتحان با توجه به نقش واسطه‌ای درگیری تحصیلی و سخت‌رویی. مجله روانشناسی بالینی، 13(3)، 33-46.
عظیمی، داریوش، قدیمی، سمیه، خزان، کاظم و درگاهی، شهریار. (1396). نقش سرمایه‌های روانشناختی و اشتیاق تحصیلی در سرزندگی تحصیلی و تعلل ورزی تصمیم‌گیری دانشجویان پرستاری. مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، ۱۲(۳)، ۱۵۷-147.
فولادی، اسما، کجباف، محمدباقر و قمرانی، امیر. (1395). اثربخشی آموزش سرزندگی تحصیلی بر معنای تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم دوره اول متوسطه شهر مشهد. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 4(3)، 93-103.
قدم پور، عزت اله، فرهادی، علی و نقی بیرانوند، فاطمه. (1395). تعیین رابطه بین فرسودگی تحصیلی با اشتیاق و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، ۸(۲)، ۶۰-۶۸.
کشاورز، امیر، مولوی، حسین و کلانتری، مهرداد. (1387). رابطه بین سرزندگی با شادکامی. مطالعات روانشناختی، 4(4)، 45-67.
مالمیر، صونا و بیانفر، فاطمه. (1398). رابطه سرمایه روانشناختی و خرده مقیاس‌های آن با شادکامی و شیفتگی در دانش‌آموزان دختر. مجله پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، 2(18)، 101-112.
مداحی، محمدابراهیم و مداح، لیلی. (1393). بخشی رفتاردرمانی دیالکتیک در کاهش افسردگی و افکار خودکشی دانش‌آموزان دختر. روانشناسی مدرسه، 3(3)، 74-85.
مظفری، سارا، حسینی، جواد و طباطبایی راد، الهه سادات.(1396). رفتاردرمانی دیالکتیکی و اختلال مصرف مواد مروری نظری و پژوهشی. فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، ۴(۱۳)، ۱30-۱11.
ندیمی، محسن. (1394). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی گروهی بر افزایش تحمل آشفتگی و بهبود تنظیم هیجانی مواد مخدر. فصلنامه اعتیاد پژوهی، 9(36)، 32-40.
هارون رشیدی، همایون و کاظمیان مقدم، کبری. (1397). رابطه بین سرمایه روانشناختی با خلاقیت مدیران زن مدارس شهر دزفول. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(3)، 42-25.
هاشمی، تورج، باباپور، خیرالدین، جلیل و بهادری‌خسروشاهی، جعفر. (1391). نقش سرمایه روانشناختی در بهزیستی روانی با توجه به اثرات تعدیلی سرمایه اجتماعی. پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 1(4)، 123-144.
همایون پور، پریسا، صیرفی، محمدرضا و قره، سحر. (1400). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک در کاهش هیجانات منفی و کاهش وزن در زنان چاق. فصلنامه روانشناسی سلامت، 5(1)، 64-57.
هویدا، رضا، مختاری، حجت‌اله و فروهر، محمد. (1391). رابطه مؤلفه‌های سرمایه روانشناختی و مؤلفه‌های تعهد سازمانی. مجله پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 2(3)، 43-56.
یعقوبی، ابوالقاسم، نادری پور، حسین، یارمحمدی واصل، مسیب و محققی، حسین. (1400). تبیین بهزیستی روانشناختی بر اساس ذهن‌آگاهی، نیاز به شناخت و سرمایه‌های روانشناختی در دانشجویان. فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، 15(52)، 217-237.
References
Asarnow, J. R., Berk, M. S., Bedics, J., Adrian, M., Gallop, R., Cohen, J., Korslund, K., Hughes, J., Avina, C., Linehan, M. M., & McCauley, E. (2021). Dialectical Behavior Therapy for Suicidal Self-Harming Youth: Emotion Regulation, Mechanisms, and Mediators. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 60(9), 1105-1115.e1104.
Avey JB, Luthans F, Smith RM, Palmer NF. (2010). Impact of positive psychological capital on employee well-being over time. J Occup Health Psychol, 15(1), 17–28.
Bakker DJ, Lyons ST, Conlon PD. (2017). An Exploration of the Relationship between Psychological Capital and Depression among First-Year Doctor of Veterinary Medicine Students. J Vet Med Educ, 44(1): 50-62.
Choudhary, Sh & Thapa,K (2012) Dialectical Behavior Therapy for anaging Interpersonal Relationships. Psychol Stud , 57(1), 46–54.
Feingenbaum, J. (2007). Dialectical behavior therapy: An increasing evidence base. Journal of Mental Health, 16 (1), 51-68.
Heystek J, & Emekako R. (2020). Leadership and motivation for improved academic performance in schools in low socioeconomic contexts. Int J Educ Manag, 34(9):1403-15.
Hong, E., O’Neil, H.F, & Peng, Y. (2016). Effects of explicit instructions, metacognition, and motivation on creative performance. Creativity Research Journal, 28(1), 33-34.
Kim M, Kim AC, Newman JI, Ferris GR, Perrewe PL. (2019). The antecedents and consequences of positive organizational behavior: The role of psychological capital for promoting employee well-being in sport organizations. Sport Management Review, 22(1),108-25.
Linda A. (2012) Can Dialectical Behavior Therapy Be Learned in Highly Structured Learning Environments? Results From a Randomized Controlled Dissemination Trial. Behavior Therapy, 42 , 263–275.
Luthans F, Luthans K, Luthans BC.(2004). Positive Psychological Capital: Going beyond human and social capital. Bus Horiz, 47(1), 45-50.
Luthans, F., Youssef, C., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Investment and developing positive organizational behavior. In D. L. Nelson & C. L. Cooper (Eds.), Positive Organizational Behavior. (pp. 9-24). California: Sage Publications.
Luthans, F. (2007). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of OrganizationalBehavior, 23 (6), 695-706.
Luthans, B. C., Luthans, K.W., & Avey, J. B. (2014). Building the leaders of tomorrow: The development of academic psychological capital. Journal of Leadership & Organizational Studies, 21(2), 191–199.
Linehan, M.M. (1993). Cognitive-behavioral Treatment for Borderline Personality Disorder, New York: Guilford.
Malinowski, P., & Lim, H. J. (2015). Mindfulness at work: Positive affect, hope, and optimism mediate the relationship between dispositional mindfulness, work engagement, and well-being. Mindfulness, 6(6), 1250- 1262.
Martin AJ, & Marsh H. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlations: a construct validity approach. Psychology in the Schools, 43, 267-281.
Miller, A. L., Rathus, J., Linehan , M. M. (2007). Dialectical Behavior Therapy with Suicidal Adolescents. New York, Guilford
Putwain, D. V., Connors, L., Symes, W. & Douglas-Osborn, E. (2011). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping? Anxiety, Stress & Coping, 1-10.
Seligman ME, (2000). Positive psychology: An introduction. Am Psychol, 55:5–14.
Soler J, Pascual JC, Campins J, Barrachina J, Puigdemont D, Alvarez E, Pérez V. (2005). Double-blind, placebo-controlled study of dialectical behavior therapy plus olanzapine for borderline personality disorder. Am J Psychiatry, 162(6),1221-1224.
Youssef-Morgan CM, Luthans F.(2015). Psychological Capital and Well-being. Stress Health, 31(3),180-188.
Zhou, H., Peng, J., Wang, D., Kou, L., Chen, F., Ye, M., & Liao, S. (2017). Mediating effect of coping styles on the association between psychological capital and psychological distress among Chinese nurses. Journal of psychiatric and mental health nursing, 24(2-3), 114-122.
استناد به این مقاله: کیوان، کیومرث، هارون رشیدی، همایون و کاظمیان مقدم، کبری. (1401). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر سرمایه روانشناختی و سرزندگی تحصیلی. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 18(64)، 109-127.
doi: 10.22054/jep.2023.66030.3562
Educational Psychology is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
)