نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

چکیده

زمینه: اضطراب امتحان به‌عنوان یک سازه شناختی- توجهی نقش موثری بر عملکرد دارد، زیرا افراد دارای اضطراب امتحان توجه خود را معطوف به فعالیت‌های نامربوط به تکلیف، اشغال فکری، انتقاد از خود و نگرانی‌های جسمانی کرده و در نتیجه توجه کمتری بر تکلیف دارند که این امر موجب کاهش عملکرد در آنان می‌گردد. هدف: هدف از اجرای این پژوهش، بررسی اثربخشی فراشناخت درمانی بر اضطراب امتحان در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر خرم‌آباد بود. روش: پژوهش حاضر به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی ‌دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه در سال تحصیلی 92- 1391 در شهر خرم‌آباد بود، که از میان آنان تعداد 40 نفر به روش تصادفی مرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری داده‌ها در این پژوهش، پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون و نمونه برگ اطلاعات جمعیت شناختی بود. پس از اعمال مداخله، پس‌آزمون و بعد از 4 ماه آزمون پیگیری اجرا شد. یافته‌ها با استفاده از نرم افزار20 - SPSS و آزمون آماری تحلیل کواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که ارائه مداخله مبنی بر فراشناخت درمانی باعث کاهش 64% علائم اضطراب امتحان در مرحله پس‌آزمون و 62% این علائم در مرحله پیگیری شد (01/0p< ). نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت ارائه مداخله مبنی بر فراشناخت درمانی در کاهش علائم اضطراب امتحان مؤثر بوده است و لذا می‌توان از این مداخله در جهت کاهش علائم اضطراب امتحان در دانش‌آموزان استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

ابوالقاسمی، عباس. (1381). بررسی میزان شیوع اضطراب امتحان در دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر اهواز و تأثیر روش‌های شناختی و رفتاری در کاهش آن، رساله دوره دکتری روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
ابوالقاسمی، عباس، اسدی مقدم، عزیزه، نجاریان، بهمن و شکرکن، حسین. (1375). ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش اضطراب امتحان در دانش‌آموزان پایه سوم دوره راهنمایی اهواز. فصلنامه علوم تربیتی و روان‌شناسی، 3(3)، 61-74.
ابوالقاسمی، عباس، گلپور، رضا، نریمانی، محمد و قمری‏گیوی، حسین. (1388). بررسی رابطه باورهای فراشناختی مختل با موفقیت تحصیلی دانش آموزان دارای اضطراب امتحان. مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، 10(3)، 5-20.
حیدری، علیرضا، احتشام‏زاده، پروین و حلاجانی، فاطمه. (1389). رابطه تنظیم هیجانی، فراشناخت و خوش‌بینی با اضطراب امتحان دانشجویان. یافته‌های نو در روانشناسی، 4(11)، 19-7.
زارعی، اقبال، شهنی کرمزاده، مانا و شهنی ییلاق، منیجه. (1390). تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی در کاهش اضطراب امتحان و افزایش عملکرد درس علوم تجربی در دانش‌آموزان دختر سال سوم راهنمایی اهواز. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 6(1)، 67-82.
ولز، آدریان. (1962). راهنمای عملی درمان فراشناختی اضطراب و افسردگی. ترجمه شهرام محمدخانی. (1390). تهران: ورای دانش.
References
Beck, A. T., Emery, G., & Greenberg, R. L. (2005). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. Basic Books.
Calvo, M. G., Ramos, P. M., & Estevez, A. (1992). Test anxiety and comprehension efficiency: The role of prior knowledge and working memory deficits. Anxiety, Stress, and Coping, 5(2), 125-138.
Ellis & Hudson, J. L. (2010). The metacognitive model of generalized anxiety disorder in children and adolescents. Clinical Child and Family Psychology Review, 13(2), 151-163.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American psychologist, 34(10), 906.
Gregor, A. (2005). Examination anxiety: Live with it, control it or make it work for you? School Psychology International, 26(5), 617-635.
Jain, S. (2006). Test anxiety and mathematics anxiety as a function of mediated learning experience and metacognitive skills. ProQuest.
McReynolds, R. A., Morris, R. J., & Kratochwill, T. (1983). Cognition-behavior approaches in educational setting. New York: Guilford Pross.
Myers & Wells, A. (2005). Obsessive-compulsive symptoms: the contribution of metacognitions and responsibility. Journal of Anxiety Disorders, 19(7), 806-817.
Nolan & Morgan, B. (2000). The role of metacognition in learning. Journal of educational psychology, 50, 49-79.
ParksStamm, E. J., Gollwitzer, P. M., & Oettingen, G. (2010). Implementation intentions and test anxiety: Shielding academic performance from distraction. Learning and Individual Differences, 20(1), 30-33.
Sieber, J. E. (1980). Defining test anxiety: Problems and approaches. Test anxiety: Theory, research, and applications, 15-40.
Spada, M. M., Caselli, G., Manfredi, C., Rebecchi, D., Rovetto, F., Ruggiero, G. M., ... & Sassaroli, S. (2012). Parental overprotection and metacognitions as predictors of worry and anxiety. Behavioral and Cognitive Psychotherapy, 40(3), 287-296.
Spada, M. M., Georgiou, G. A., & Wells, A. (2010). The relationship among metacognitions, attentional control, and state anxiety. Cognitive behavior therapy, 39(1), 64-71.
Spielberger, C. D., & Gonzalez, H. P. (1980). Preliminary professional manual for the test anxiety inventory:(" test attitude inventory"): Tai. consulting psychologists press.
Tobias, S. (1985). Test anxiety: Interference, defective skills, and cognitive capacity. Educational Psychologist, 20(3), 135-142.
Veenman, M. V., Kerseboom, L., & Imthorn, C. (2000). Test anxiety and metacognitive skillfulness: Availability versus production deficiencies. Anxiety, stress and coping, 13(4), 391-412.
Wells, A. (2005). The metacognitive model of GAD: Assessment of meta-worry and relationship with DSM-IV generalized anxiety disorder. Cognitive Therapy and Research, 29(1), 107-121.
Wells, A., & Matthews, G. (1996). Modelling cognition in emotional disorder: The S-REF model. Behavior research and therapy, 34(11-12), 881-888.
Wells, A., Fisher, P., Myers, S., Wheatley, J., Patel, T., & Brewin, C. R. (2009). Metacognitive therapy in recurrent and persistent depression: A multiple-baseline study of a new treatment. C
Wine, J. D. (1980). Cognitive-attentional theory