نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2 دانشیار گروه روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
چکیده
هدف پژوهش حاضر مقایسه بین اثربخشی آموزش مهارتهای معنوی و مهارتهای شناختی- اجتماعی بر جهت گیری نسبت به مدرسه در دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون – پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمام دختران دانش آموز پایه پنجم و ششم دوره ابتدایی منطقه 2 آموزش و پرورش شهر تهران به تعداد 234356 نفر بود که در سال تحصیلی 98-1397 مشغول به تحصیل بودند. 51 دانش‌آموز براساس پیشنهاد دلاور (1390) به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شد و به صورت تصادفی در 3 گروه (هر گروه 17 نفر) جایگزین شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه جهت‌گیری مثبت نسبت به مدرسه احمدی (1396) بود. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با طرح آمیخته استفاده شد. در پژوهش حاضر گروه آزمایشی اول، تحت 12 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش مهارت شناختی- اجتماعی؛ گروه دوم آزمایشی، تحت 12 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش مهارت معنوی قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد تفاوت اثر آموزش مهارتهای معنوی و آموزش مهارتهای شناختی- اجتماعی تنها در مؤلفه احساس تعلق به مدرسه (01/0> P، 51/8 = F) جهت‌گیری به مدرسه در سطح 01/0 معنادار بود. براساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود آموزش مهارتهای شناختی- اجتماعی و معنویت درمانی در طول سال تحصیلی به عنوان یک واحد درسی به دانش آموزان تدریس شود.
کلیدواژه‌ها
ابراهیمی، محمداسماعیل. شیریپور، امید. زمانی، نرگس. و صاحبی، علی. (1398). پیش‌بینی گرایش به خودکشی دانشجویان. براساس معنویت و ارضای نیازهای اساسی و طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه. نشریه اسلام و سلامت، 4(1)، 19-1.
برزگربفرویی، کاظم. (1393). اثربخشی آموزش معنویت درمانی از دیدگاه اسلام بر بهزیستی روان‌شناختی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر. اخلاق، 4(38).
پوراکبران، الهه. محمدی قره قوزلو، رقیه. و موسوی، سیدمحمدرضا. (1397). بررسی اثربخشی معنویت درمانی گروهی بر تنظیم شناختی هیجان در زنان مبتلا به سرطان پستان. مجله دانشکده پزشکی، 61(4)، 1136-1122.
پورمحمد، ژیلا. و اسماعیل پور، خلیل. (1394). اثربخشی آموزش خودتنظیمی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر هنرستانی تبریز. آموزش و ارزشیابی، 8(31)، 102-93.
دلاور، علی. (1390). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. رشد، چاپ نهم.
رادمنش، عصمت. و سعدی پور، اِسماعیل. (1396). اثربخشی آموزش مهارتهای اجتماعی در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران. روان‌شناسی مدرسه، 6(2)، 63-44.
روحانی، عباس. و اشراقی، حمید. (1397). اثربخشی استعاره درمانی گروهی بر رضایت از مدرسه و تاب آوری دانش‌آموزان دارای افت تحصیلی. فصلنامه مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 33، 74-49.
سوادکوهی، رعنا. (1396). اثربخشی آموزش مؤلفههای هوش معنوی بر ارتقاء هوش معنوی و مکان کنترل درونی و باورهای غیرمنطقی در زنان. کنفرانس پژوهش‌های نوین ایران و جهان در روان‌شناسی و علوم تربیتی حقوق و علوم اجتماعی.
شریعت باقری، محمدمهدی. و نیک پور، فاطمه. (1397). تأثیر آموزش مهارتهای اجتماعی - ارتباطی بر مسئولیتپذیری و سازگاری دانش‌آموزان. مجله روش‌های و مدل‌های روان‌شناسی، 9(32)، 223-207.
صادقی، درنا. امین فلاح، زهرا. و مؤمنی، حسن. (1398). پیش‌بینی درگیری تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس سرمایه‌های روان‌شناختی و اجتماعی. آموزش و ارزشیابی، 12(47)، 140-117.
عسکری، فرشته. میرگل، احمد. و میرشکار، حبیب‌الله. (1393). بررسی و تبیین نقش باورهای دینی و معنویت در روان‌درمانی با تکیه بر دیدگاه اسلامی. دومین همایش ملی پژوهش و درمان در روان‌شناسی بالینی.
عظیمی، داریوش. و شریعتمدار، آسیه. و محمدامین زاده، دانا. (1397). اثربخشی معنویت درمانی اسلامی بر تعلل ورزی و اشتیاق تحصیلی دانشجویان پرستاری. راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی، 5(2)، 108-97.
غلامی، فریده. (1393). روان‌شناسی دین: معنویت درمانی. مشاوره مدرسه، 38، 7-4.
فرنودیان، پریسا. ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. و هاشمیان، کیانوش. (1398). پیش‌بینی جهت‌گیری مثبت نسبت به مدرسه بر اساس یادگیری اجتماعی- هیجانی و رابطه والد-فرزند با میانجیگری ساختار انگیزشی. فصلنامه تعالی مشاوره و روان‌درمانی، 8، 73-55.
کمالی ایگلی، سمیه. و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (۱۳۹۵). تبیین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر اساس فرایندهای ارتباطی خانواده و کمالگرایی در نوجوانان دختر. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، ۱۰ (3۹)، ۳۱۰-۲۹۱.
محمدکریمی، محسن. و شریعت نیا، کاظم. (1396). اثربخشی معنویت درمانی بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان سینه در شهر تهران. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 15(91)، 118-107.
محمدلو، هادی. قربانیان، الهام. و خانبانی، مهدی. (1394). اثربخشی آموزش مهارتهای شناختی- اجتماعی بر کاهش نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله‌ای دانش‌آموزان. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 9(35)، 113-99.
محمدی کرکانی، آذر. درتاج، فریبرز. و کیامنش، علیرضا. (1398). اثربخشی آموزش مهارتهای اجتماعی- عاطفی بر روی مؤلفههای عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر. آموزش و ارزشیابی، 12(45)، 150-133.
موسوی، سیده شایسته. و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (۱۳۹۶). نقش میانجیگر هیجانهای تحصیلی در رابطه بین محیط یادگیری سازگار و شایستگی تحصیلی در دختران دوره دوم متوسطه شهر تهران. پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، 8(2)، 95-79.
موسی زاده، زهره. و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1400). بستههای ارتقایی خودمدیریتی. نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (طرح نماد): انتشارات مدرسه.
هاشمی، تورج. واحدی، شهرام. و محبی، مینا. (1394). رابطه ساختاری پیوند با مدرسه و والدین با رضایت تحصیلی و کنترل تحصیلی: نقش میانجیگری خودکارآمدی تحصیلی. دو فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 3(5)، 20-1.
یعقوبی، سهیلا. و اکرمی، ناهید. (1395). نقش شفقت خود در پیش‌بینی بخشایشگری و همدلی در جوانان. پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، 2(3)، 48-35.
Berkovich-Ohana, A. Jennings, P. A. & Lavy, S. (2019). Chapter 15 - Contemplative neuroscience, self-awareness, and education. In N. Srinivasan (Ed.), Progress in Brain Research (Vol. 244, pp. 355-385). Elsevier. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/bs.pbr.2018.10.015
Cristóvão, A. M. Candeias, A. A. & Verdasca, J. L. (2020). Development of Socio-Emotional and Creative Skills in Primary Education: Teachers' Perceptions about the Gulbenkian XXI School Learning Communities Project [Original Research]. Frontiers in Education, 4(160).
Groth, N. Schnyder, N. Kaess, M. Markovic, A. Rietschel, L. Moser, S. Moser, S. Michel, C. Schultze-Lutter, F. & Schmidt, S. J. (2019). Coping as a mediator between locus of control, competence beliefs, and mental health: A systematic review and structural equation modelling meta-analysis. Behaviour Research and Therapy, 121, 103442.
Grover, R. L. Nangle, D. W. Buffie, M. & Andrews, L. A. (2020). Chapter 1 - Defining social skills. In D. W. Nangle, C. A. Erdley, & R. A. Schwartz-Mette (Eds.), Social Skills Across the Life Span (pp. 3-24). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-817752-5.00001-9
Heberle, A. E. Thomann, C. R. B. & Carter, A. S. (2020). Social and Emotional Development Theories☆. In J. B. Benson (Ed.), Encyclopedia of Infant and Early Childhood Development (Second Edition) (pp. 173-182). Elsevier. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809324-5.23633-X
Hodge, D. R. & Gregory, J. D. (2017). Spirituality. In Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology. Elsevier. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809324-5.06278-7
Hu, B. Y. Li, Y. Wang, C. Wu, H. & Vitiello, G. (2021). Preschool teachers’ self-efficacy, classroom process quality, and children’s social skills: A multilevel mediation analysis. Early Childhood Research Quarterly, 55, 242-251.
Jeste, D. V. Thomas, M. L. Liu, J. Daly, R. E. Tu, X. M. Treichler, E. B. H. Palmer, B. W. & Lee, E. E. (2021). Is spirituality a component of wisdom? Study of 1,786 adults using expanded San Diego Wisdom Scale (Jeste-Thomas Wisdom Index). Journal of Psychiatric Research, 132, 174-181. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2020.09.033
Kamper-DeMarco, K. E. Shankman, J. Fearey, E. Lawrence, H. R. & Schwartz-Mette, R. A. (2020). Chapter 3 - Linking social skills and adjustment. In D. W. Nangle, C. A. Erdley, & R. A. Schwartz-Mette (Eds.), Social Skills Across the Life Span (pp. 47-66). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-817752-5.00003-2
Kingery, J. N. Erdley, C. A. & Scarpulla, E. (2020). Chapter 2 - Developing social skills. In D. W. Nangle, C. A. Erdley, & R. A. Schwartz-Mette (Eds.), Social Skills Across the Life Span (pp. 25-45). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-817752-5.00002-0
Lewis, N. (2020). Education. In A. Kobayashi (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography (Second Edition) (pp. 69-76). Elsevier.
Lichtenfeld, S. Buechner, V. L. Maier, M. A. & Fernández-Capo, M. (2015). Forgive and Forget: Differences between Decisional and Emotional Forgiveness. PloS one, 10(5), e0125561. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0125561
Maltais, C. Duchesne, S. Ratelle, C. F. & Feng, B. (2015). Attachment to the mother and achievement goal orientations at the beginning of middle school: The mediating role of academic competence and anxiety. Learning and Individual Differences, 39, 39-48.
Quiroga, C. V. Janosz, M. Bisset, S. & Morin, A. J. S. (2013). Early Adolescent Depression Symptoms and School Dropout: Mediating Processes Involving Self-Reported Academic Competence and Achievement. Journal of Educational Psychology, 105(2), 552-560.
Rosmarin, D. H. Alper, D. A. & Pargament, K. I. (2016). Religion, Spirituality, and Mental Health. In H. S. Friedman (Ed.), Encyclopedia of Mental Health (Second Edition) (pp. 23-27). Oxford: Academic Press.
Smith, T. J. Walker, D. A. Chen, H.T. Hong, Z.R. & Lin, H.s. (2021). School belonging and math attitudes among high school students in advanced math. International Journal of Educational Development, 80, 102297. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2020.102297
Stefansson, K. K. Gestsdottir, S. Birgisdottir, F. & Lerner, R. M. (2018). School engagement and intentional self-regulation: A reciprocal relation in adolescence. Journal of Adolescence, 64, 23-33.
Wu, Z. Hu, B. Y. Fan, X. Zhang, X. & Zhang, J. (2018). The associations between social skills and teacher-child relationships: A longitudinal study among Chinese preschool children. Children and Youth Services Review, 88, 582-590.
Young, G. B. (2014). Self-Awareness. In M. J. Aminoff & R. B. Daroff (Eds.), Encyclopedia of the Neurological Sciences (Second Edition) (pp. 123). Academic Press. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/B978-0-12-385157-4.00340-7
)