نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران (نویسنده مسؤل)
2 کارشناس، مشاوره، دانشگاه بجنورد، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
چکیده
گردش مالی صنعت بازیهای رایانه‌ای سه برابر صنعت سینما بوده است. نوجوانان از اصلی‌ترین مصرف کنندگان این بازارند و در معرض آسیب های آن قرار دارند. پژوهش حاضر به دنبال بررسی میزان مصرف بازیهای خشن و ارتباط آن با میزان و نوع قلدری دانش‌آموزان دختر و پسر ابتدایی در شهر بجنورد است. داده‌ها از طریق دو پرسشنامة قلدری ایلینویز و پرسشنامة بازیِ رایانه‌ای محقق ساخته جمع آوری شد. یافته‌ها نشان داد که میزان انجام بازیهای خشن در بین پسران به‌طور معناداری بیش از دختران است و میزان وقوع قلدری، زد و خورد و قربانی شدن نیز در پسران بیشتر است. برخلاف انتظار، مهمترین یافته نشان داد که بین انجام بازیهای خشن با بُعد قلدری، بُعد زد و خورد و بُعد قربانی شدن رابطه منفی وجود دارد که در دو مورد نخست، در حد معنادار است. یعنی بازی‌ها نه تنها با افزایش خشونت بلکه با کاهش آن رابطه معنادار دارند. در تبیین این یافته به نظریه‌هایی اشاره شده است که معتقدند این بازی‌ها از طریق تخلیه خشونت نهفته در کودکان، موجب آرامش آنها شده و لذا تأثیر مثبتی بر رفتار آنها دارند؛ بویژه اگر شرایط و سبک زندگی به‌گونه‌ای باشد که کودکان و نوجوانان امکان تجربه هیجان را در محیط‌های واقعی نداشته یا کمتر داشته باشند. یافته‌های این پژوهش اگرچه جریان اصلی را به چالش می‌کشد، اما برای کاهش قلدری آموزشگاهی استفاده از بازیهای خشن را توصیه نمی‌کند؛ چراکه آسیب‌های اخلاقی، روانشناختی و جسمی همچنان باقی است، ضمن آنکه راه‌های دیگری برای پیشگیری و کاهش قلدری در مدرسه وجود دارد.
کلیدواژه‌ها
ابراهیم، امید، فتحی آذر، اسکندر، ادیب، یوسف (1397). بررسی تجارب کودکان از بازیهای رایانه ای: رویکردی پدیدارشناسانه، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 7 (4)، 383- 396.
استکی آزاد، نسیم، امیری، شعله (1392). اثربخشی برنامه آموزشی کاهش زورگویی بر میزان رفتارهای قربانی کودکان، پژوهش و سلامت، 3 (3)، 429-435.
اصغری شربیانی، عباس، بشرپور، سجاد (1397). نقش میانجی همدلی در رابطه بین کارکردهای خانواده و قلدری در دانش‌آموزان، روانشناسی خانواده، 5 (2)، 26-15.
اکبری بلوطبنگان، افضل، طالع پسند، سیاوش (1394). مقایسه شیوع قلدری در دانش‌آموزان دختر و پسر مدارس متوسطه شهر قم، همایش ملی سوادآموزی و ارتقای سلامت، 14 آبان 1394، صص 151-147.
بهرامی، فرشته، بهرامی، فرزانه (1392). تأثیر بازیهای رایانه‌ای بر پرخاشگری بازیکنان حرفه‌ای نوجوان پسر گروه سنی 16 تا 20 سال شهر کرج، مطالعات رسانه، 8 (23)، 77-88.
بهرامی، منصور، واحدی، شهرام، ادیب، یوسف، بدری گرگری، رحیم (1397). اثربخشی برنامه ضد قلدری آموزش مدیریت والدین بر کاهش قربانی شدن و بهبود تنظیم شناختی هیجانی دانش‌آموزان، پژوهش در سلامت روان شناختی، 12 (2)، 68-85.
بیرامی، منصور، هاشمی، تورج، فتحی آذر، اسکندر و علائی، پروانه (1394). اثربخشی آموزش مدیریت شرم مبتنی بر برنامه PEGS در کاهش قلدری نوجوانان دختر، پژوهش‌های نوین روانشناختی، 10 (39)، 1-23.
بیرامی، منصور، هاشمی، تورج، فتحی آذر، اسکندر و علائی، پروانه (1391). قلدری سنتی و سایبری در نوجوانان دختر مدارس راهنمایی: نقش و کیفیت ارتباط معلم- دانش‌آموز. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 8 (26)، ص175-151.
پورمند، فهیمه، محسن زاده، فرشاد، قائدی نیا جهرمی، علی (1396). رفتار قربانی زورگویی شدن در بین دختران دبیرستانی: نقش عملکرد خانواده، خشونت خانوادگی و رابطه ولی فرزندی، سلامت اجتماعی، 4 (4)، 279-289.
تیرگر، هدایت، بلالی میبدی، فاطمه، حسنی، مهدی (1394). بررسی ارتباط بین بازیهای رایانه ای، پرخاشگری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شهر کرمان، مجله بهداشت و توسعه، 4 (1)، 65-75.
جدیدیان، احمدعلی، پاشاشریفی، حسن (1392). تأثیر بازیهای رایانه‌ای خشن و راهبردی بر زمام واکنش انتخابی و پاسخ تکانشی دانش‌آموزان دبیرستانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 3 (4)، 150-135.
جدیدیان، احمدعلی، پاشاشریفی، حسن، گنجی حمزه (1391). فراتحلیل اثربازی‌های رایانه‌ای خشن و غیرخشن بر پرخاشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 2 (3)، 127-107.
جلائی، مائده، چراغ ملایی، لیلا و خدابخش پیرکلانی، روشنک (1398). تأثیر بازی مبتنی بر هوش اخالقی بر وجدان، خویشتن‌داری و مسئولیت پذیری اجتماعی کودکان با استعداد دبستانی، فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، 15 (54)، 89-59.
چالمه، رضا (1392). کفایت روانسنجی مقیاس قلدری ایلی نویز در دانش‌آموزان ایرانی: بررسی روایی، پایایی و ساختار عاملی، فصلنامه روشها و مدلهای روان شناختی، 3 (11)، 39-52.
حسینی، سیدعدنان، بدری گرگری، رحیم، سلیمی، حسین، کلیایی، لیلا (1394). اثربخشی آموزش شناختی ارتقاء امید در کاهش میزان قربانی شدن ناشی از قلدری دانش‌آموزان، روان شناسی تربیتی، 11 (37)، 1-19.
حسینی، سیدعدنان، هاشمی، تورج، واحدی، شهرام، اکبری، کمال (1394). اثربخشی آموزش شناختی ارتقاء بر میزان قربانی شدن عاطفی دانش‌آموزان دختر قربانی قلدری دوره دوم متوسطه، پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 6 (1)، 63-76.
خانیکی، هادی، برکت، محیا (1394). بازنمایی ایدئولوژی‌های فرهنگی در بازیهای رایانه ای، فصلنامه رسانه‌های نوین، شماره 4.
خدابخشی کولایی، آناهیتا، فلفی نژادف محمدرضا، زیدی دوست (1397). اثربخشی آموزش مهارت‌های مقابله با زورگویی از طریق قصه گویی بر کاهش قربانی شدن در دانش‌آموزان پسر 7 تا 9 ساله، خانواده و پژوهش، 42، 7-26.
راسخ، کرامت اله، حسنی، ابراهیم (1394). تأثیر بازیهای خشن رایانه‌ای بر رفتار دانش‌آموزان پسر دبیرستان‌های شهر کوار، مطالعات علوم اجتماعی ایران، 12 (44)، 36- 49.
راضی مرادی، محمد، اعتمادی، احمد، نعیم ابادی، الهام (1389). اثربخشی مشاوره گروهی بر اساس نظریه انتخاب ویلیام گلاسر با دانش‌آموزان قربانی قلدری، به منظور افزایش توان مقابله با رفتارهای قلدرانه، مطالعات روان شناختی، 6 (4)، 11-36.
رحمانی، شمس اله، یارمحمدزاده، پیمان، حبیبی کلیبر، رامین (1396). الگوی ساختاری رفتار قلدری بر اساس ادارک محیط خانوادگی و ویژگی‌های شخصیتی در نوجوانان، فصلنامه روانشناسی کاربردی، 11 (2)، 253-237.
ریگبی، کن (2008). کودکان و سرکشی: چگونه والدین و مربیان می‌توانند سرکشی کودکان را در مدرسه کاهش دهند، ترجمه مرجان منشی (1392)، تهران: انتشارات آوای نور.
رضاپور، میثم، سوری، حمید و خداکریم، سهیلا (1392). روانسنجی نسخه فارسی مقیاس‌های ارتکاب زورگویی و قربانی شدن پرسشنامه زورگویی الویوس در مدارس راهنمایی، مجله ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها، دوره1، شماره4، ص212-221.
شجاعی، ثاراله، دهداری، طاهره، دوران، بهناز، نوری، کرامت اله، شجاعی، محمد (1395). تأثیر آموزش سواد رسانه‌ای بر پرخاشگری و نگرش به خشونت در کاربران نوجوان بازیهای رایانه‌ای خشن، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، 2(8)، 173-201.
شجاعی، ثاراله، دهداری، طاهره، نوری جلیانی، کرامت، دوران، بهناز (1392). بررسی عوامل پیش بینی کننده میزان پرخاشگری در نوجوانان کاربر بازیهای رایانه‌ای خشن در شهر قم سال 1391، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 7 (3)، 71-79.
شعاع کاظمی، مهرانگیز، شهابی نژاد، زهرا (1395). مقایسه میزان استفاده از بازیهای رایانه‌ای و پرخاشگری در دانش‌آموزان پسر مقطع راهنمایی شهر تهران، مجله آموزش و سلامت جامعه، 2 (3)، 24-29.
شیری ورنامخواستی، عباس، بطیاری، عاطفه (1397). پیشگیری از بزه دیدگی قلدری کودکان و نوجوانان از مسیر مداخلات مدرسه محور، نگاهی به برنامه SEL، مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، 48 (2)، 335-356.
صفایی نائینی، کاوس، نریمانی، محمد، کاظمی، رضا، موسی زاده، توکل (1399). اثربخشی روش‌های مصاحبه انگیزشی و آموزش تنظیم هیجان بر کاهش قلدری سنتی و فرسودگی تحصیلی کاربر شبکه‌های اجتماعی مجازی، روان شناسی مدرسه، 9 (1)، 69-96.
صمدی فرد، حمیدرضا، نریمانی، محمد (1397). نقش باورهای غیرمنطقی، خودکارآمدی و ذهن آگاهی در پیش بینی قلدری دانش‌آموزان، روان شناسی مدرسه، 7 (3)، 155-135.
صفایی نائینی، کاوس، نریمانی، محمد، کاظمی، رضا و موسی زاده، توکل (1398). اثربخشی مصاحبه انگیزشی گروهی و آموزش تنظیم هیجان بر کاهش رفتار قلدری و فرسودگی تحصیلی نوجوانان کاربر شبکه های اجتماعی مجازی، فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، 15 (51)، ص 95-126.
طاهری، آرین، حسینی، سیدبشیر (1396). رهیافتی به سواد بازیهای رایانه ای؛ مطالعه ساختار و محتوای «بازی عفو»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، 3 (11)، 225- 264.
علی پور، احمد، آگاه هریس، مژگان (1386). تأثیر انواع بازیهای رایانه با محتوای خشونت متفاوت بر درجه حرارت پایه بدن در نوجوانان ایرانی؛ اثر جنسیت و شخصیت، فصلنمه علمی-پژوهشی روان شناسی دانشگاه تبریز، 2 (7)، 103-123.
علی پور، احمد، آگاه هریس، مژگان، سیادتی، محمد، نوربالا، احمد علی (1388). تأثیر انواع بازیهای رایانه با محتوای متفاوت خشونت بر میزان IgA ترشحی، کورتیزول بزاقی و درجه حرارت بدن، مجله علوم رفتاری، 3 (1)، 8-1.
علیوردی نیا، اکبر، سهرابی، مریم (1394). تحلیل اجتماعی قلدری در میان دانش‌آموزان، مطالعه موردی دوره متوسطه شهر ساری، مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، 4 (1)، 9-39.
غلامی، سمیه، رضایی، پرویز (1396). شیوه‌های مدیریتی رفتار قلدری در کلاس درس تربیت بدنی، مطالعات روان شناسی ورزشی، 25، 48-29.
فرمانبر، ربیعاله، توانا، زهرا، استبصاری، فاطمه، عطرکار رشون، زهرا (1392). ارتباط بازیهای رایانه‌ای با پرخاشگری در دانش‌آموزان راهنمایی شهر رشت در سال 1392، فصلنامه علمی-پژوهشی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 1(3)، 57-66.
قمری گیو، حسین، سروش زاده، سید حسن، نادر، مقصود، میکاییلی، نیلوفر (1392). اثربخشی برنامه پیشگیری از زورگویی اولویس بر زورگویی، مهارت‌های اجتماعی و عزت نفس دانش‌آموزان در مدارس ابتدایی، روان شناسی بالینی، 3 (11)، 49-75.
گلستان جهرمی، فاطمه، شهنی ییلاق، منیجه، بهروزی، ناصر، امیدیان، مرتضی (1396). بررسی تأثیر آموزش برنامه پیشگیری از قلدری بر سازگاری، همدلی و قلدری دانش‌آموزان دختر دوره اول متوسطه اهواز، راهبردهای شناختی در یادگیری، 5 (8)، 183-304.
محبی، مینا، میرنسب، میرمحمود، فتحی آذر، اسکندر، هاشمی، تورج (1396). کاهش قلدری جسمانی و بهبود شایستگی اجتماعی در دانش‌آموزان: از سنجش کنشی رفتار تا طراحی مداخله رفتاری، روان شناسی تربیتی، 13 (46)، 145-170.
مظاهری تهرانی، محمد علی، شیری، اسماعیل، ولی پور، مصطفی (1394). بررسی ماهیت و شیوع قلدری راهنمای روستاهای شهرستان زنجان، روان شناسی تربیتی، 11 (36)، 17- 38.
مهدوی، سیده عاطفه، دهستانی، مهدی، پسندیده، محمد مهدی (1398). اثربخشی آموزش مهارت‌های خود مدیریتی بر رفتار قلدری و مقبولیت اجتماعی دانش‌آموزان پسر زندانی، روان شناسی تربیتی، 15 (53)، 141-159.
موقر، منظر، جعفری، علی (1398). رابطه استفاده از بازیهای رایانه‌ای با پرخاشگری در میان کودکان (مورد مطالعه: کودکان 8-12 سال شهر اردبیل)، مطالعات رسانه ای، سال چهارم، 23-33.
نیکوگفتار، منصوره، شباهنگ، رضا (1399). مقایسه نگرش به خشونت، همدلی و رشد اخلاقی در کاربران نوجوان انواع بازیهای رایانه ای، مجله مطالعات روان شناسی تربیتی، شماره 37، 175-198.
وجدانی، فاطمه، حیدری، سمیرا (1398). بررسی ظرفیت تأثیرگذاری بازیهای رایانه خشن بر عملکرد اخلاقی کاربران بر اساس مدل رست-ناروائز، راهبرد فرهنگ، 46، 135-166.
Bandura, A. (1986).The social learning perspective: Mechanisms of aggression. In H. Toch (Ed.), Psychology of crime and criminal justice (pp. 198-236). Prospect Heights, IL: Waveland Press.
Barclay, Rachel (2018). Do Video Games Make Kids Saints or Psychopaths (and Why Is It So Hard to Find Out?). Retrieved in 25 August 2020 from https:// www. healthline. com/ health-news/ video-games-saints-or-psychopaths- 082814# 1
Brown, S. & K. Taylor (2007). Bullying, education and earnings: Evidence from the National Child Development Study. Economics of Education Review, 27, 387-401.
Carlisle, N., Rofes, E. (2007). School Bullying: Do Adult Survivors Perceive Long-Term Effects? Traumatology, vol. 13 no. 1 16-26.
Cornell, D., Gregory, A., Huang, F., & Fan, X. (2013). Perceived prevalence of bullying and teasing predicts high school dropout rates. Journal of Educational Psychology, 105, 138-149.
DQ (2018). Outsmart the Cyber-Pandemic, Empower Every Child with Digital Intelligence by 2020, Available at: https://www.dqinstitute.org/2018DQ_Impact_Report.
Eriksen T. L. M., Nielsen, H. S. & Simonsen, M. (2012). The Effects of Bullying in Elementary School. IZA Discussion Paper, No. 6718.
Espelage , D. L., Astor, R. A., Cornell, D., Lester, J., Mayer, M. J., Mayer, E. J., Poteat, V. P. & Tynes, B. (2013). Prevention of Bullying in Schools, Colleges, and Universities. Washington, DC: American Educational Research Association.
Espelage, D. L. (2012). Bullying prevention: A research dialogue with Dorothy Espelage. Prevention Researcher, 19(3), 17–19.
Espelage, D. L., & Holt, M. (2001). Bullying and victimization during early adolescence: Peer influences and psychosocial correlates. Journal of Emotional Abuse, 2, 123–142.
Espelage, D.L., De La Rue, L. (2011). School bullying: its nature and ecology. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 4; 24(1):3-10.
Ferguson, C. J., Rueda, S. M., Cruz, A. M., Ferguson, D. E., Fritz, S., & Smith, S. M. (2008). Violent video games and aggression: Causal relationship or byproduct of family violence and intrinsic violence motivation? Criminal Justice and Behavior, 35(3), 311–332. https://doi.org/10.1177/0093854807311719.
Feshbach, Seymour & Singer, Robert D. (1971). Television and Aggression , The Jossey-Bass behavioral science series, US: Jossey-Bass.
Gini, G., Pozzoli, T. (2009). Association between bullying and psychosomatic problems: a meta-analysis. Pediatrics, 123(3):1059-65.
Greitemeyer, T. (2018). The spreading impact of playing violent video games on aggression. Comuters in Human Behavior, 80: 216-219.
Jabr, M.M., Denk, G., Rawls, E., Lamm, C. (2018). The roles of selective attention and desensitization in the association between video gameplay and aggression: An ERP investigation. Neoropsychologia, 12: 50-57.
Kerr, Aphra (2006). The Business and Culture of Digital Games: Gamework/Gameplay, London: Sage.
Khaniki, H., & Barkat, M. (2015). Representation of cultural ideologies in computer game, New media studies, 1(14), 99-131.
Olweus, D. (1993). Bullying at school. Oxford, UK: Blackwell.
Robers, S., Zhang, J., Truman, J., & Snyder, T. (2012). Indicators of school crime and safety: 2011. Washington, DC: National Center for Education Statistics, U. S. Department of Education, and Bureau of Justice Statistics, Office of Justice Programs, U. S. Department of Justice.
Seel, Norbert M. (2012). Encyclopedia of the Sciences of Learning, US: Springer.
Top 10 most popular gaming genres in 2020 (2020). Retrieved in 15 Aguste, from: https://straitsresearch.com/blog/top-10-most-popular-gaming-genres-in-2020.
Ttofi, M. M., Farrington, D. P., Lösel, F. (2012). School bullying as a predictor of violence later in life: A systematic review and meta-analysis of prospective longitudinal studies. Aggression and Violent Behavior, 17, 405–418.
Vaillancourt, T., McDougall, P., Hymel, S., Krygsman, A., Miller, J., Stiver, K., & Davis, C. (2008). Bullying: Are researchers and children/youth talking about the same thing? International Journal of Behavioral Development, 32(6), 486–495.
)