نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد گروه مشاوره، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

4 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر‌ ارزیابی مدل تبیین فرسودگی تحصیلی بر اساس متغیرهای حل مساله اجتماعی، سرمایه روانشناختی، وجدان تحصیلی و کمک‌طلبی تحصیلی و تعیین تناسب مدل نظری ارائه شده با داده‌های واقعی بود. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی- همبستگی با تاکید بر روابط علّی ممکن بر پایه مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام یافته است. جامعه‌ی آماری را دانش‌آموزان چهارم رشته علوم تجربی ناحیه یک اردبیل در سال تحصیلی 96-95 تشکیل می‌دادند. برای نمونه‌گیری در گام اول از روش خوشه‌ای و در گام دوم از روش تصادفی طبقه‌ای نسبتی استفاده شده است. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان به تعداد 291 نفر انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه ‌های فرسودگی تحصیلی سالملا-آرو و ناتانن، حل مساله اجتماعی دیزوریلا و نزو، سرمایه روانشناختی لوتانز، وجدان تحصیلی ایلروی و بانتیک و کمک طلبی ریان و پنتریچ بودند. نتایج تحقیق همسو با فرضیه‌ها نشان داد مهارت حل مساله اجتماعی سازگارانه و سرمایه روانشناختی بر فرسودگی تحصیلی اثر منفی دارند . حل مساله اجتماعی ناسازگارانه بر فرسودگی تحصیلی اثر مثبت دارد. علاوه بر این‌ها، کمک‌طلبی تحصیلی به عنوان متغیر میانجی در رابطه بین حل مساله اجتماعی سازگارانه و فرسودگی تحصیلی نیز اثر منفی آن به تایید رسید. همچنین کمک‌طلبی تحصیلی به عنوان متغیر میانجی در رابطه بین حل مساله اجتماعی ناسازگارانه و فرسودگی تحصیلی نیز اثر مثبت آن به تایید رسید. وجدان تحصیلی هم که متغیر میانجی بین سرمایه روانشناختی و فرسودگی تحصیلی بود، اثر منفی آن به تایید شد. در نهایت، با محاسبه‌ی شاخص‌های برازش معلوم شد مدل مفهومی از برازش مناسبی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم‌زاده، صدیقه. (1385). بررسی مقایسه‌ای باورهای فراشناختی، ابعاد کمال‌گرایی و مهارت‌های حل مسئله اجتماعی با توجه به سطوح بلاتکلیفی در بیماران مبتلا به اختلال وسواس، پانیک و استرس پس از سانحه و افراد بهنجار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
اسمعیلی دیزج، شبنم. (1392). بررسی اثربخشی آموزش امید بر کاهش فرسودگی تحصیلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
برزگر بفرویی، کاظم؛ سعدی پور، اسماعیل. (1391). مدل یابی روابط بین باورهای معرفت‌شناختی، خودکارآمدی تحصیلی، خودنظم دهی فراشناختی و پردازش عمیق با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دبیرستان. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، 14، 1، 66-51.
جلیلیان، نوشین. (1391). بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های مدیریت زمان بر میزان فرسودگی تحصیلی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
چانگ، ادوارد، س، دزوریلا، توماس ج و سانا، لاورنس ج .(2004). حل مسئله اجتماعی (ربابه نوری و محمدعلی نوری، مترجمان). تهران: انتشارات کتاب ارجمند با همکاری انتشارات ارجمند.
خانکشی زاده، طاهره؛ رضایی، اکبر .(1391). رابطه دانش فراشناخت، نظریه‌های ضمنی هوش و نگرش به رفتارهای کمک طلبی با عملکرد ریاضی دانش آموزان دختر پایه سوم راهنمایی شهر تبریز. فصلنامه علوم تربیتی، 5، 18، 89-108.
دیانت نسب، مدینه، جاویدی، حجت‌اله و بقولی، حسین. (1393). نقش واسطه‌گری استرس شغلی در رابطه بین سرمایه روان‌شناختی با عملکرد شغلی کارکنان. مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 4، 15، 89-75.
رامین مهر، خلیل؛ چارستاد، پروانه. (1392). روش تحقیق کمی با کاربرد مدل‌سازی معادلات ساختاری (نرم‌افزار لیزرل). تهران: انتشارات ترمه.
رستم اوغلی، زهرا و خشنودنیای چماچایی، بهنام. (1392). مقایسه وجدان تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2، 18، 37-17.
رضایی، اکبر؛ پاشایی، لیلا. (1389). رابطه بین باورهای شناختی و نگرش به رفتارهای کمک‌طلبی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه علوم تربیتی، سال سوم، شماره 9، 126-109.
زهراکار، کیانوش؛ رضازاده، آزاده؛ احقر، قدسی. (1389). بررسی اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر خودکارآمدی دانش آموزان دختر دبیرستان‌های شهر رشت. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 5، 3، 150-134.
شریفی فرد، فاطمه، نوروزی، کیان، حسینی، محمدعلی، آسایش، حمید و نوروزی، مهدی. (1393). عوامل مرتبط با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان پرستاری و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی قم. فصلنامه آموزش پرستاری، 3، 3، 68-59.
عجم اکرامی، آسیه، رضایی، طاهره و بیانی، علی‌اصغر. (1394). بررسی رابطه امید به کار و انگیزش تحصیلی با فرسودگی. مجله دانش و تندرستی، 10، 1، 50-44.
علیپور، احمد، صفاری نیا، مجید، صرامی فروشانی، غلامرضا، آقا علیخانی، علی‌محمد و آخوندی، نیلا. (1392). بررسی اثربخشی مداخله سرمایه روان‌شناختی لوتانز بر فرسودگی شغلی کارشناسان شاغل در شرکت ایران‌خودرو دیزل. فصلنامه علمی‌تخصصی طب کار، دوره پنجم، شماره سوم، 41-30.
لوتانز، فرد. (2006). سرمایه روان‌شناختی (ترجمه بهروز رضایی منش، علیرضا تقی زاده و مریم کاهه، 1391). تهران: انتشارات نشر علمی.
محمد امینی، زرا. (1392). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر فرسودگی تحصیلی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی دانش آموزان اهمال کار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
محمودی، زهرا. (1394). فرسودگی تحصیلی. مجله رشد آموزش مشاور مدرسه، 11، 2، 41-46.
محمودیان، حسن، صفری، هادی، آقایی، حدیث، رضوانی فر، شیرین و میرمحمدتبار، سید عبدالله (1391). مقایسۀ رفتارهای کمک‌طلبی تحصیلی در دانش‌آموزان عادی و دانش‌آموزان دارای ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2، 19، 107-119.
مرادی، سکینه .(1392). بررسی اثربخشی آموزش حل مسئله اجتماعی بر کنترل عاطفی و شایستگی اجتماعی دانش آموزان دختر آزاردیده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
نظیری، ملیحه. (1393). نقش خودتنظیمی، حل مسئله اجتماعی و تصویر بدنی در پیش‌بینی جهت‌گیری هدف افراد ناتوان جسمی‌وحرکتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.
هاشمی نصرت‌آباد، تورج، باباپور خیرالدین، جلیل و بهادری خسروشاهی، جعفر. (1390). نقش سرمایه روان‌شناختی در بهزیستی روانی با توجه به اثرات تعدیلی سرمایه اجتماعی. مجله پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، 1، 4، 144-123.
یوسفی، علیرضا، غرضی، فاطمه و گردان شکن، مریم. (1391). تأثیر آموزش حل مسئله بر خودکارآمدی و خودکارآمدی ادراک شده در نوجوانان. فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، 10، 6، 430-421.
Avey, J. B., Luthans, F., & Youssef, C. M. (2010). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudes and behaviors. Journal of management, 36(2), 430-452.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual review of psychology, 52(1), 1-26.
Bandura, A., & Locke, E. A. (2003). Negative self-efficacy and goal effects revisited. Journal of applied psychology, 88(1), 87.
Butler, R., & Neuman, O. (1995). Effects of task and ego achievement goals on help-seeking behaviors and attitudes. Journal of educational Psychology, 87(2), 261.
David, A. (2010). Examining the relationship of personality and burnout in college students: The role of academic motivation. Educational measurement and evaluation review, 1, 90-104.
Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991). Motivation and education: The self-determination perspective. Educational psychologist, 26(3-4), 325-346.
Di Fabio, A., & Busoni, L. (2007). Fluid intelligence, personality traits and scholastic success: Empirical evidence in a sample of Italian high school students. Personality and Individual Differences, 43(8), 2095-2104.
Du, J., Xu, J., & Fan, X. (2016). Investigating factors that influence students' help seeking in math homework: A multilevel analysis. Learning and Individual Differences, 48, 29-35.
D'ZURILLA, T. J. (1986). Problem-solving therapy. A Social Competence Approach to Clinical Intervention.
D'ZURILLA, T. J. (1986). Problem-solving therapy. A Social Competence Approach to Clinical Intervention.
D'zurilla, T. J., & Goldfried, M. R. (1971). Problem solving and behavior modification. Journal of abnormal psychology, 78(1), 107.
D'ZURILLA, T. J., & NEZU, A. (1982). Social problem solving in adults. In Advances in cognitive–behavioral research and therapy (pp. 201-274). Academic Press.
D'Zurilla, T. J., & Nezu, A. M. (1990). Development and preliminary evaluation of the Social Problem-Solving Inventory. Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2(2), 156.
D'Zurilla, T. J., Maydeu-Olivares, A., & Kant, G. L. (1998). Age and gender differences in social problem-solving ability. Personality and individual differences, 25(2), 241-252.
D'Zurilla, T. J., Nezu, A. M., & Maydeu-Olivares, A. (2002). Social Problem-solving Inventory--revised (SPSI-R). Multi-Health Systems.
JIANG, F., WU, Y., & ZHANG, Q. (2009). Learning Burnout in Nursing Students and Its Relationship with Academic Self-efficacy [J]. Journal of Nursing Science, 21.
Komar, S., Brown, D. J., Komar, J. A., & Robie, C. (2008). Faking and the validity of conscientiousness: A Monte Carlo investigation. Journal of Applied Psychology, 93(1), 140.
Lay, C., Kovacs, A., & Danto, D. (1998). The relation of trait procrastination to the big-five factor conscientiousness: an assessment with primary-junior school children based on self-report scales. Personality and Individual Differences, 25(2), 187-193.
May, R. W., Bauer, K. N., & Fincham, F. D. (2015). School burnout: Diminished academic and cognitive performance. Learning and Individual Differences, 42, 126-131.
McIlroy, D., & Bunting, B. (2002). Personality, behavior, and academic achievement: Principles for educators to inculcate and students to model. Contemporary Educational Psychology, 27(2), 326-337.
Meyer, J. P., & Herscovitch, L. (2001). Commitment in the workplace: Toward a general model. Human resource management review, 11(3), 299-326.
Morton, J. A. (2005). A study to determine the influence of teaching problem solving Tools to educationally at-risk high school students. Michigan State University. Department of Arts and Communication.
Neumann, Y., Finaly-Neumann, E., & Reichel, A. (1990). Determinants and consequences of students' burnout in universities. The Journal of Higher Education, 61(1), 20-31.
Nijmeijer, J. S., Minderaa, R. B., Buitelaar, J. K., Mulligan, A., Hartman, C. A., & Hoekstra, P. J. (2008). Attention-deficit/hyperactivity disorder and social dysfunctioning. Clinical psychology review, 28(4), 692-708.
Perla, F., & O Donnell, B. (2004). Encouraging problem solving in orientation and mobility. Journal of Visual Impairment and Blindness, 98(1), 47-47.
Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of youth and adolescence, 38(10), 1316-1327.
Seibert, G. S., May, R. W., Fitzgerald, M. C., & Fincham, F. D. (2016). Understanding school burnout: Does self-control matter?. Learning and Individual Differences, 49, 120-127.
Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological inquiry, 13(4), 249-275.
You, J. W. (2016). The relationship among college students' psychological capital, learning empowerment, and engagement. Learning and Individual Differences, 49, 17-24.
Youssef, C. M. (2004). Resiliency development of organizations, leaders and employees: Multi-level theory building and individual-level, path-analytical empirical testing.