نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار روان شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
3 استاد روان‌شناسی تربیتی ،دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
پژوهش حاضر، بررسی رابطۀ تعامل معلم- دانش‌آموز و خودکارآمدی با سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان و مطالعۀ نقش واسطه‌گری جهت‌گیری هدف در قالب یک مدل علّی بود. جامعۀ آماری پژوهش حاضر، همۀ دانش‌آموزان دورۀ تحصیلی متوسطۀ اول شهرستان کازرون بودند. تعداد 516 نفر از آنان به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و به‌عنوان مشارکت‌کنندگان در پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. برای گردآوری اطلاعات، پرسشنامۀ سرزندگی تحصیلی حسینچاری و دهقانی‌زاده (1391)، مقیاس جهت‌گیری هدف الیوت و مک گریگور (2001)، پرسشنامۀ تعامل معلم - دانش‌آموز وبلز، کریتون، لوی و هوی مایزر (1993) و مقیاس خودکارآمدی موریس (2001) استفاده شد. اطلاعات جمع آوری شده با روش‌های آماری توصیفی و روش تحلیل مسیر و با استفاده از نرم‌افزارهای AMOS و SPSS تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد از میان ابعاد خودکارآمدی، خودکارآمدی هیجانی و اجتماعی هم به‌طور مستقیم و هم با واسطه‌گری جهت‌گیری هدف از نوع تسلط گرایشی، پیش‌بین مثبت سرزندگی تحصیلی هستند؛ اما بعد خودکارآمدی تحصیلی فقط با واسطه‌گری جهت‌گیری هدف از نوع تسلط گرایشی توانست سرزندگی تحصیلی را پیش‌بینی نماید. هیچ‌کدام از ابعاد تعامل معلم- دانش‌آموز نتوانستند به‌صورت مستقیم پیش‌بینی‌کنندۀ سرزندگی تحصیلی باشند؛ اما بعد کنترل و جهت‌دهی با واسطه‌گری جهت‌گیری هدف از نوع تسلط اجتنابی و بعد عدم اطمینان با واسطه‌گری جهت‌گیری هدف تسلط گرایشی پیش‌بین سرزندگی تحصیلی بودند. ابعاد خودکارآمدی در مقایسه با ابعاد تعامل معلم-دانش آموز نقش مؤثرتری در پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی دانش آموزان داشت. یافته‌های پژوهش حاضر، علاوه بر تولید دانش نظری، کاربردهای عملی ویژه‌ای را جهت ارتقای مهارت سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان در برداشت. تبیین‌های تفصیلی پیرامون چگونگی پیوند متغیرها در اصل مقاله آورده شده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
امرابی، سمیه. (1393). بررسی مقایسه خودکارآمدی اجتماعی و ادراک دانش‌آموزان از جو کلاس و سازگاری اجتماعی در دانش‌آموزان موفق و ناموفق دبیرستان‌های دخترانه شهرستان رومشگان در سال تحصیلی 92-93. پایان‌نامه کارشناسی ارشد: ارومیه، دانشگاه ارومیه.
بدری‌گرگری، رحیم و احمدیان، ریحانه. (1390). جهت‌گیری هدف پیشرفت و رفتارهای مقابله‌ای تحصیلی دانش‌آموزان: نقش تأکیدهای والدین و معلمان بر نوع جهت‌گیری هدف پیشرفت. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 18(2)، 176-155.
تجلی، فاطمه و اردلان، الهام. (1389). رابطۀ ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده با خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی مجلۀ روان‌شناسی. 14، 1(53)، 62-78.
حسینچاری، مسعود و دهقانی‌زاده، محمدحسین. (1391). بررسی خصوصیات روان‌سنجی مقیاس سرزندگی تحصیلی در میان دانش‌آموزان، منتشرنشده.
خوشبخت، فریبا. (1387). بررسی اثرات مدرسه، کلاس و ویژگی‌های دانش آموزان در تبیین عملکرد ریاضی و نگرش نسبت به تحصیل در مدارس ابتدایی: شواهد تجربی برای مدل "اثربخشی آموزشی" (رسالۀ دکتری روان‌شناسی تربیتی). دانشگاه شیراز. شیراز. ایران
دهقانی‌زاده، محمدحسین و حسینچاری، مسعود. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده: نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 47-21.
ربّانی، زینب و یوسفی، فریده. (1392). بررسی نقش واسطه‌گری جهت‌گیری هدف در رابطۀ خودکارآمدی و ارزش تکلیف با انواع راهبردهای شناختی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 80-49.
شریفی ارادنی، علیرضا؛ خیر، محمد؛ حیاتی، داود؛ شریفی ارادنی، احمد؛ رئیسی، جعفر و روحی، علیرضا. (1392). پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی بر اساس ویژگی شخصیتی عزم با توجه به نقش میانجی‌گری جهت‌گیری هدف در میان دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز. دو فصلنامۀ توسعۀ آموزشجندی‌شاپور، 4 (3)، 61-51.
شیخ‌الاسلامی، راضیه و احمدی، ساره. (1390). پیش‌بینی راهبردهای مقابله‌ای تحصیلی بر اساس باورهای خودکارآمدی و جهت‌گیری هدف دانشجویان دانشگاه شیراز. فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی-دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 2(31)، 24-15.
غلام‌زاده، فاطمه. (1393). نقش جهت‌گیری‌های برنامه درسی معلمان بر کیفیت تدریس آنان و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان پایه پنجم و ششم ابتدایی شهر بیرجند. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، بیرجند: دانشگاه بیرجند.
غلامی، سمیه و حسینچاری، مسعود. (1390). پیش‌بینی شادمانی دانش‌آموزان با توجه به ادراک آن‌ها از انتظارات معلم، نحوه تعامل معلم و خودکارآمدی. مطالعات آموزش و یادگیری. 3(1)، 109-83.
نیازآذری، کیومرث. (1392). بررسی تأثیر شادابی و نشاط در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان متوسطه شهرستان ساری. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی، آموزشی، 2 (3)، 57-35.
نیکنام، ندا. (1390). بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار کلاس با ابعاد خودکارآمدی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.
Baker, J. A. (2006). Contributions of teacher–child relationships to positive school adjustment during elementary school. Journal of school psychology, 44(3), 211-229.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
Baranik, L. E., Stanley, L. J., Bynum, B. H., & Lance, C. E. (2010). Examining the construct validity of mastery-avoidance achievement goals: A meta-analysis. Human Performance, 23(3), 265-282.
Binti Maat, S. M., & Zakaria, E. (2010). THE LEARNING ENVIRONMENT, TEACHER'S FACTOR AND STUDENTS ATTITUDE TOWARDS MATHEMATICS AMONGST ENGINEERING TECHNOLOGY STUDENTS. International Journal of Academic Research, 2(2).
Breeman, L. D., Wubbels, T., Van Lier, P. A. C., Verhulst, F. C., Van der Ende, J., Maras, A., ... & Tick, N. T. (2015). Teacher characteristics, social classroom relationships, and children's social, emotional, and behavioral classroom adjustment in special education. Journal of school psychology, 53(1), 87-103.
Brock, L. L., Nishida, T. K., Chiong, C., Grimm, K. J., & Rimm-Kaufman, S. E. (2008). Children's perceptions of the classroom environment and social and academic performance: A longitudinal analysis of the contribution of the Responsive Classroom approach. Journal of School Psychology, 46(2), 129-149.
Caprara, G. V., & Steca, P. (2005). Affective and social self-regulatory efficacy beliefs as determinants of positive thinking and happiness. European Psychologist, 10(4), 275-286.
Carroll, A., Houghton, S., Wood, R., Unsworth, K., Hattie, J., Gordon, L., & Bower, J. (2009). Self-efficacy and academic achievement in Australian high school students: The mediating effects of academic aspirations and delinquency. Journal of adolescence, 32(4), 797-817.
Church, M. A., Elliot, A. J., & Gable, S. L. (2001). Perceptions of classroom environment, achievement goals, and achievement outcomes. Journal of educational psychology, 93(1), 43.
Davis, H. A. (2003). Conceptualizing the role and influence of student-teacher relationships on children's social and cognitive development. Educational psychologist, 38(4), 207-234.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4), 227-268.
den Brok, P., Fisher, D., Wubbels, T., Brekelmans, M., & Rickards, T. (2006). Secondary teachers' interpersonal behaviour in Singapore, Brunei and Australia: A cross-national comparison. Asia Pacific Journal of Education, 26(1), 79-95.
Dorman, J. P., Fisher, D. L., & Waldrip, B. G. (2006). CLASSROOM ENVIRONMENT, STUDENTS'PERCEPTIONS OF ASSESSMENT, ACADEMIC EFFICACY AND ATTITUDE TO SCIENCE: A LISREL ANALYSIS. In Contemporary approaches to research on learning environments: Worldviews (pp. 1-28).
Elliot, A. J. (1999). Approach and avoidance motivation and achievement goals. Educational psychologist, 34(3), 169-189.
Elliot, A. J., & McGregor, H. A. (2001). A 2× 2 achievement goal framework. Journal of personality and social psychology, 80(3), 501.
Finn, J. D., & Rock, D. A. (1997). Academic success among students at risk for school failure. Journal of applied psychology, 82(2), 221.
Friedel, J. M., Cortina, K. S., Turner, J. C., & Midgley, C. (2007). Achievement goals, efficacy beliefs and coping strategies in mathematics: The roles of perceived parent and teacher goal emphases. Contemporary Educational Psychology, 32(3), 434-458.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Relationships between cognitive emotion regulation strategies and depressive symptoms: A comparative study of five specific samples. Personality and Individual differences, 40(8), 1659-1669.
Gläser-Zikuda, M., & Fuß, S. (2008). Impact of teacher competencies on student emotions: A multi-method approach. International Journal of Educational Research, 47(2), 136-147.
Glass, C. R., & Machera, K. (2009). Evaluating the risks of occupational pesticide exposure. Hell. Plant Prot. J, 2, 1-9.
Greene, B. A., Miller, R. B., Crowson, H. M., Duke, B. L., & Akey, K. L. (2004). Predicting high school students' cognitive engagement and achievement: Contributions of classroom perceptions and motivation. Contemporary educational psychology, 29(4), 462-482.
Gutiérrez, M., Ruiz, L. M., & López, E. (2010). Perceptions of motivational climate and teachers' strategies to sustain discipline as predictors of intrinsic motivation in physical education. The Spanish Journal of Psychology, 13(2), 597-608.
Halstead, J. M., & Jiamei, X. (2009). Teachers’ surveillance and children's subversion: the educational implications of non-educational activities in the classroom. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 2264-2268.
Harrison, L. J., Clarke, L., & Ungerer, J. A. (2007). Children's drawings provide a new perspective on teacher–child relationship quality and school adjustment. Early childhood research quarterly, 22(1), 55-71.
Howes, C. (2000). Social‐emotional classroom climate in child care, child‐teacher relationships and children’s second grade peer relations. Social development, 9(2), 191-204.
Hughes, J. N., Wu, W., & West, S. G. (2011). Teacher performance goal practices and elementary students' behavioral engagement: A developmental perspective. Journal of school psychology, 49(1), 1-23.
Kaplan, A., & Flum, H. (2010). Achievement goal orientations and identity formation styles. Educational Research Review, 5(1), 50-67.
Kaplan, A., & Flum, H. (2010). Achievement goal orientations and identity formation styles. Educational Research Review, 5(1), 50-67.
Kirkcaldy, B., Furnham, A., & Siefen, G. (2004). The relationship between health efficacy, educational attainment, and well-being among 30 nations. European Psychologist, 9(2), 107-119.
Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and psychological measurement, 30(3), 607-610.
Lent, R. W., do Céu Taveira, M., Sheu, H. B., & Singley, D. (2009). Social cognitive predictors of academic adjustment and life satisfaction in Portuguese college students: A longitudinal analysis. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 190-198.
Levy, J. (2005). Do you know what you look like?: Interpersonal relationships in education. Routledge.
Lewis, R., Romi, S., Katz, Y. J., & Qui, X. (2008). Students’ reaction to classroom discipline in Australia, Israel, and China. Teaching and Teacher Education, 24(3), 715-724.
Marat, D. (2005). Assessing mathematics self-efficacy of diverse students from secondary schools in Auckland: Implications for academic achievement. Issues in Educational Research, 15(1), 37-68.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Workplace and academic buoyancy: Psychometric assessment and construct validity amongst school personnel and students. Journal of Psychoeducational Assessment, 26(2), 168-184.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2009). Academic resilience and academic buoyancy: Multidimensional and hierarchical conceptual framing of causes, correlates and cognate constructs. Oxford Review of Education, 35(3), 353-370.
Martin, A. J., Colmar, S. H., Davey, L. A., & Marsh, H. W. (2010). Longitudinal modelling of academic buoyancy and motivation: Do the 5Cs hold up over time?. British Journal of Educational Psychology, 80(3), 473-496.
Marzooghi, R., Sheikholeslami, R., & Shamshiri, B. (2009). Comparing achievement goal orientations of Iranian gifted and nongifted schoolchildren. Journal of Applied Sciences, 9(10), 1990-1993. [doi: 10.3923/jas.2009.1990.1993]
Middleton, M. J., Kaplan, A., & Midgley, C. (2004). The change in middle school students’ achievement goals in mathematics over time. Social Psychology of Education, 7(3), 289-311.
Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and behavioral Assessment, 23(3), 145-149.
Muris, P. (2002). Relationships between self-efficacy and symptoms of anxiety disorders and depression in a normal adolescent sample. Personality and individual differences, 32(2), 337-348.
Pajares, F. (2003). Self-efficacy beliefs, motivation, and achievement in writing: A review of the literature. Reading &Writing Quarterly, 19(2), 139-158.
Pajares, F., & Schunk, D. H. (2001). Self-beliefs and school success: Self-efficacy, self-concept, and school achievement. Perception, 11, 239-266.
Patrick, H., Ryan, A. M., & Kaplan, A. (2007). Early adolescents' perceptions of the classroom social environment, motivational beliefs, and engagement. Journal of educational psychology, 99(1), 83.
Payne, S. C., Youngcourt, S. S., & Beaubien, J. M. (2007). A meta-analytic examination of the goal orientation nomological net. Journal of applied psychology, 92(1), 128.
Pensgaard, A. M., & Roberts, G. C. (2003). Achievement goal orientations and the use of coping strategies among Winter Olympians. Psychology of sport and Exercise, 4(2), 101-116.
Pensgaard, A. M., & Roberts, G. C. (2003). Achievement goal orientations and the use of coping strategies among Winter Olympians. Psychology of sport and Exercise, 4(2), 101-116.
Putwain, D. W., Connors, L., Symes, W., & Douglas-Osborn, E. (2012). Is academic buoyancy anything more than adaptive coping?. Anxiety, Stress & Coping, 25(3), 349-358.
Reeve, J. (2006). Teachers as facilitators: What autonomy-supportive teachers do and why their students benefit. The elementary school journal, 106(3), 225-236.
Rudasill, K. M., & Rimm-Kaufman, S. E. (2009). Teacher–child relationship quality: The roles of child temperament and teacher–child interactions. Early Childhood Research Quarterly, 24(2), 107-120.
Ryan, A. M., & Patrick, H. (2001). The classroom social environment and changes in adolescents’ motivation and engagement during middle school. American Educational Research Journal, 38(2), 437-460.
Ryan, S. D. (2000). Examining social workers' placement recommendations of children with gay and lesbian adoptive parents. Families in Society, 81(5), 517-528.
Salovaara, H. (2005). Achievement goals and cognitive learning strategies in dynamic contexts of learning. Oulun yliopisto.
Schunk, D. H., Pintrich, P. R., & Meece, J. L. (2008). Motivation in education: Theory, research, and applications.
Seligman, M. E. (2002). Positive psychology, positive prevention, and positive therapy. Handbook of positive psychology, 2(2002), 3-12.
Seo, D., & Taherbhai, H. (2009). Motivational beliefs and cognitive processes in mathematics achievement, analyzed in the context of cultural differences: A Korean elementary school example. Asia Pacific Education Review, 10(2), 193-203.
Shank, J. K. (1989). Strategic Cost Management: New. Journal of management accounting research.
Sideridis, G. D. (2005). Goal orientation, academic achievement, and depression: evidence in favor of a revised goal theory framework. Journal of educational psychology, 97(3), 366.
Sins, P. H., Van Joolingen, W. R., Savelsbergh, E. R., & van Hout-Wolters, B. (2008). Motivation and performance within a collaborative computer-based modeling task: Relations between students’ achievement goal orientation, self-efficacy, cognitive processing, and achievement. Contemporary Educational Psychology, 33(1), 58-77.
Sungur, S., & Güngören, S. (2009). The role of classroom environment perceptions in self-regulated learning and science achievement. Elementary Education Online, 8(3), 883-900.
Van Yperen, N. W. (2006). A novel approach to assessing achievement goals in the context of the 2× 2 framework: Identifying distinct profiles of individuals with different dominant achievement goals. Personality and social psychology bulletin, 32(11), 1432-1445.
Yu, K., & Martin, A. J. (2014). Personal best (PB) and ‘classic’achievement goals in the Chinese context: Their role in predicting academic motivation, engagement and buoyancy. Educational Psychology, 34(5), 635-658.
Zettergren, P. (2003). School adjustment in adolescence for previously rejected, average and popular children. British Journal of Educational Psychology, 73(2), 207-221.
Zychowski, L. A. (2007). Academic and Social Predictors of College Adjustment Among First-year Students: Do High School Friendships Make a Difference? (Doctoral dissertation, Indiana University of Pennsylvania).
)