نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای روان شناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

4 ستادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی پیشایندهای درگیری تحصیلی بر اساس نظریه انتظار- ارزش ویگفیلد-اکلز بود. بر این اساس مدلی طراحی شد که فرهنگ اجتماعی به‌عنوان متغیر برون‌زاد؛ ادراک دانش‌آموز از محیط یادگیری، سبک اسناد، حافظه هیجانی، خودپنداره تحصیلی، انتظار موفقیت، ارزش تکلیف به‌عنوان متغیرهای میانجی؛ و درگیری تحصیلی به‌عنوان پیامد در نظر گرفته شد. به‌منظور آزمون مدل 710 نفر از دانش‌‌‌آموزان پایه‌های دوم و سوم متوسطه دوم رشته تجربی و ریاضی شهر قم به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. همه آن‌ها پرسشنامه‌های تعامل با معلم، همسالان، والدین، ادراک دانش‌آموز از محیط یادگیری، سبک‌های اسناد، خودپنداره تحصیلی، حافظه هیجانی، انتظار-ارزش و درگیری تحصیلی را تکمیل نمودند. روابط درونی متغیرها با مدل معادلات ساختاری و با نرم‌افزار6.1 EQS آزمون شد. یافته‌ها نشان داد فرهنگ اجتماعی بر ادراک دانش‌آموز از محیط یادگیری و سبک اسناد اثر ساختاری مستقیم داشت و به‌واسطه خودپنداره و حافظه هیجانی بر انتظار موفقیت و ارزش تکلیف اثر ساختاری مثبت داشت. خودپنداره و حافظه هیجانی نیز به‌واسطه ارزش تکلیف بر درگیری تحصیلی اثر ساختاری مثبت داشتند. تنها اثر ساختاری خودپنداره بر درگیری تحصیلی به‌واسطه انتظار موفقیت معنادار نبود. نظریه انتظار- ارزش مدل مناسبی برای درگیری تحصیلی دانش‌‌‌آموزان است. نقش و سهم باورهای انگیزشی و شناختی در تبیین درگیری تحصیلی و ساخت روابط درونی آن‌ها حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

اکبری بلوطبنگان، افضل و طالع­پسند، سیاوش. (1395).ساختار عاملی نسخه فارسی قربانی چندبعدی در دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهر سمنان، مجله کومش_جلد 17، شماره 3
بردبار، مریم و یوسفی، فریده. (1395). نقش واسطه‌ای فرایندهای خود و هیجان تحصیلی در رابطه بین محیط حامی خودپروری و درگیری تحصیلی، مجله روان شناسان تحولی: روان شناسان ایرانی، سال سیزدهم شماره 49.
پرهیزکار، آذردخت؛ محمودنیا، علیرضا و محمدی، شهناز. (1388). مقایسه کیفیت رابطه والد- فرزند در دانش آموزان دختر دبیرستانی دارای بحران هویت و فاقد بحران هویت. فصلنامه روانشناسی کاربردی، (2): 82-93.
پنتریچ، پل و شانک، دیل. (2002).انگیزش در تعلیم و تربیت (نظریه‌ها، تحقیقات و کاربردها)؛ ترجمه شهرآرای، مهرناز (1394). چاپ سوم، تهران: انتشارات علم.
حسینی، فخری السادات؛ سیاوش، طالع پسند و بیگدلی، ایمان الله .(1389). نقش مؤلفه‌های انتظار – ارزش در پیشرفت شیمی، روانشناسی تربیتی-دانشگاه علامه طباطبایی، شماره ۶ ص ۳۹-۶۹.
خوشبخت، فریبا. (1387). بررسی اثرات مدرسه، کلاس و ویژگی‌های دانش‌آموزان در تبیین عملکرد ریاضی و نگرش نسبت به تحصیل در مدارس ابتدایی: شواهد تجربی مدل اثربخشی آموزشی، شیراز: دانشگاه شیراز
ربانی، زینب؛ طالع پسند، سیاوش؛ رحیمیان بوگر، اسحاق و محمدی فر، محمدعلی. (1396). رابطه بافت اجتماعی کلاس با درگیری تحصیلی: نقش واسطه‌ای فرایندهای نظام خود، انگیزش و هیجان‌های تحصیلی؛ رساله دکتری، دانشکده روان‌شناسی دانشگاه سمنان.
سابوته، الهه. (1389). رابطه خودپنداره تحصیلی و انگیزش پیشرفت با پیشرفت تحصیلی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان.
صفایی، مریم؛ رضایی، علی‌محمد؛ خسروی، مریم؛ مهدوی غروی، مریم و بهرامیان، طیبه. (1391). هنجاریابی پرسشنامه ادراک محیط یادگیری، مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی سیستان، دوره 9، شماره 16؛ ص 130-112.
قدسی، احمد؛ طالع­پسند، سیاوش؛ رضایی، علی‌محمد و محمدی فر، محمدعلی. (1396 الف). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس ارزش تکلیف؛ اندازه‌گیری‌های تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، سال هفتم، شماره 28؛ ص 97-120.
قدسی، احمد؛ طالع­پسند، سیاوش؛ رضایی، علی‌محمد و محمدی فر، محمدعلی. (1396 ب). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس هیجان کلاسی؛ مطالعات روان‌شناسی تربیتی دانشگاه سیستان، دوره 15، شماره 29؛ ص 156-188.
مهنا، سعید و طالع پسند، سیاوش. (1395). رابطه بین حمایت‌های محیطی و خودآگاهی هیجانی با درگیری تحصیلی: نقش میانجی بهزیستی تحصیلی، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. شماره 16؛ ص 31 تا 42.
مهنا، سعید و طالع­پسند، سیاوش. (زیر چاپ). رواسازی پرسش‌نامه درگیری تحصیلی. فصلنامة مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی.
میولر، رالف. (1996). پایه‌های اساسی مدل یابی معادلات ساختاری معرفی نرم‌افزارهای lisrel, Eqs، ترجمه سیاوش طالع پسند (1390). چاپ دوم، سمنان: انتشارات دانشگاه سمنان.
هاشمی چلیپه، هاشمی، زهرا و نقش، زهرا. (1397). نقش واسطه‌ای هیجان‌های پیشرفت در رابطه میان سبک‌های اسنادی و ارزش تکلیف با فرسودگی شغلی، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، سال نهم، شماره 34.
Ames, C. (1992). Classrooms: Goals, structures, and student motivation. Journal of educational psychology84(3), 261.
Appleton, J. J., Christenson, S. L., Kim, D., & Reschly, A. L. (2006). Measuring cognitive and psychological engagement: Validation of the Student Engagement Instrument. Journal of school psychology44(5), 427-445.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Macmillan.
Blumenfeld, P. C. (1992). Classroom learning and motivation: Clarifying and expanding goal theory. Journal of Educational psychology84(3), 272.
Bong, M. (2001). Between-and within-domain relations of academic motivation among middle and high school students: Self-efficacy, task value, and achievement goals. Journal of educational psychology93(1), 23.
Connell, J. P., & Wellborn, J. G. (1991). Competence, autonomy, and relatedness: A motivational analysis of self-system processes.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry11(4), 227-268.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2010). Intrinsic motivation. The corsini encyclopedia of psychology, 1-2.
Eccles, J. S. (2007). Families, Schools, and Developing Achievement-Related Motivations and Engagement.
Eccles, J. S., & Midgley, C. (1989). Stage-environment fit: Developmentally appropriate classrooms for young adolescents. Research on motivation in education3(1), 139-186.
Eccles, J. S., Arberton, A., Buchanan, C. M., Janis, J., Flanagan, C., & Harold, R. (1993). School and family effects on the ontogeny of children’s interests, self-perceptions, and activity choices. Developmental perspectives on motivation40, 145-208.
Fan, W. (2011). Social influences, school motivation and gender differences: an application of the expectancy‐value theory. Educational Psychology31(2), 157-175.
Flake, J. K., Barron, K. E., Hulleman, C., McCoach, B. D., & Welsh, M. E. (2015). Measuring cost: The forgotten component of expectancy-value theory. Contemporary Educational Psychology41, 232-244.
Flake, J. K., Barron, K. E., Hulleman, C., McCoach, B. D., & Welsh, M. E. (2015). Measuring cost: The forgotten component of expectancy-value theory. Contemporary Educational Psychology41, 232-244.
Gao, Z. (2007). Understanding students' motivation in physical education: integration of expectancy-value model and self-efficacy theory.
Huang, C. (2011). Achievement goals and achievement emotions: A meta-analysis. Educational Psychology Review23(3), 359.
Hudson, W. (1990). A short-form scale to measure peer relations dysfunction. Journal of Social Service Research13(4), 57-69.
Lin,C.C. (2007).The Verification of A Structural Equation model on Expectancy – value, and Mathematic Achievement: Using the Empirical Data of Taiwan Area of the TIMMS 2003.Journal of Elementary educational Vol27, 71-94.
Matusovich, H., Streveler, R., Loshbaugh, H., Miller, R., & Olds, B. (2008). Will I Succeed in Engineering? Using Expectancy-Value Theory in a Longitudinal Investigation of Students' Beliefs. Research Brief. Center for the Advancement of Engineering Education (NJ1).
Parsons, J. E., Adler, T., & Meece, J. L. (1984). Sex differences in achievement: A test of alternate theories. Journal of personality and social psychology46(1), 26.
Pekrun, R., Barrera, A., Götz, T., Maier, M., & Perry, R. P. (2003). Control-value theory of academic emotions: Implications for the motivational determinants of students’ emotions in the domain of mathematics and statistics. In 2003 Annual Meeting of the American Educational Research Association (AERA).
Pintrich, P. R. (1999). The role of motivation in promoting and sustaining self-regulated learning. International journal of educational research31(6), 459-470.
Pintrich, P. R., & De Groot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of educational psychology82(1), 33.
Pintrich, P. R., & Garcia, T. (1991). Student goal orientation and self-regulation in the college classroom. Advances in motivation and achievement: Goals and self-regulatory processes7(371-402).
Pintrich, P. R., & Schrauben, B. (1992). Students’ motivational beliefs and their cognitive engagement in classroom academic tasks. Student perceptions in the classroom7, 149-183.
Schunk, D. H. Pintrich., P. R. & Meece, J. L. (2008). Social cognitive theory and self-regulated learning. British Journal of Educational Psychology, 75, 203-221.
Shaari, A. S., Yusoff, N. M., Ghazali, I. M., Osman, R. H., & Dzahir, N. F. M. (2014). The relationship between lecturers’ teaching style and students’ academic engagement. Procedia-Social and Behavioral Sciences118, 10-20.
Skinner, E. A., Kindermann, T. A., & Furrer, C. J. (2009). A motivational perspective on engagement and disaffection: Conceptualization and assessment of children's behavioral and emotional participation in academic activities in the classroom. Educational and Psychological Measurement69(3), 493-525.
Sweeney, J., Sorensen, C., & Kemis, M. (1994). Partnersin education studentsurvey: Middle/highschool.
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (Vol. 5). Boston, MA: Pearson.
Titsworth, S., Quinlan, M. M., & Mazer, J. P. (2010). Emotion in teaching and learning: Development and validation of the classroom emotions scale. Communication Education59(4), 431-452.
Wang, M. T., & Eccles, J. S. (2013). School context, achievement motivation, and academic engagement: A longitudinal study of school engagement using a multidimensional perspective. Learning and Instruction28, 12-23.
Weiner, B. (Ed.). (1974). Achievement motivation and attribution theory. General Learning Press.
Wigfield, A., & Eccles, J. S. (1992). The development of achievement task values: A theoretical analysis. Developmental review12(3), 265-310.
Wigfield, A., & Eccles, J. S. (2002). The development of competence beliefs, expectancies for success, and achievement values from childhood through adolescence. In Development of achievement motivation (pp. 91-120). Academic Press.
Wigfield, A., Guthrie, J. T., Tonks, S., & Perencevich, K. C. (2004). Children's motivation for reading: Domain specificity and instructional influences. The Journal of Educational Research97(6), 299-310.
Wolters, C. A., Shirley, L. Y., & Pintrich, P. R. (1996). The relation between goal orientation and students' motivational beliefs and self-regulated learning. Learning and individual differences8(3), 211-238.
Wong, P. (2008). Transactions, transformation, and transcendence: Multicultural service-learning experience of preservice teachers. Multicultural Education16(2), 31-36.
Wubbels, T., Créton, H., Levy, J., & Hooymayers, H. (1993). The Model for Interpersonal Teacher. Do you know what you look like?: interpersonal relationships in education, 13.