نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه آموزش و پرورش، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجو دکتری گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) anitahomayoonfard@yahoo.com

3 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، ایران، تهران

چکیده

 هدف پژوهش حاضر، بررسی افق‌ها، تنگنا‌ها و راهکارهای برنامه معلم‌پژوهنده به مثابه اقدام‌پژوهی بر پژوهشگری معلماناست. برای درک تجربه زیسته معلمان پژوهنده از روش نمودشناسی تفسیری و جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده از روش تحلیل محتوا به روش کیفی استفاده شده است. نمونه‌های پژوهش شامل 20 نفر (10 مرد و 10 زن) از معلمان و دبیران شرکت‌کننده در برنامه معلم‌پژوهنده هستند و به‌گونه‌ای انتخاب شدند که هم دوره ضمن خدمت اقدام‌پژوهی را گذرانده باشند و هم گزارش‌های آن‌ها حداقل از منتخبین بوده باشد. سؤالات پژوهش عبارت بودند از؛ افق‌های اقدام‌پژوهی بر پژوهشگری معلمان کدامند؟ تنگناهای اقدام‌پژوهی بر پژوهشگری معلمآنچه هستند؟ مهم‌ترین راهکارهای کاهش تنگناهای اقدام‌پژوهی بر پژوهشگری معلمان کدامند؟ داده‌ها از راه مصاحبه ژرف نیمه ساختاریافته و مشاهده هدفمند جمع‌آوری و سپس نگاشته و به روش ون منن تحلیل شدند. بر بنیاد یافته‌های پژوهش مهم‌ترین افق‌های اقدام‌پژوهی بر پژوهشگری معلمان شامل نزدیک کردن فاصله نظر و عمل،گسترش مشارکت و تبادل اطلاعات و تجارب، دوری از عوام‌زدگی و پاسخ‌گویی علمی به چالش‌ها، تولید دانش بومی و کاربردی، رشد خودباوری و احساس خودارزشمندی و بهبود کیفیت تدریس بود. مهم‌ترین تنگنا‌های آن نیز شامل گسترش عدم صداقت علمی،عدم وجود انگیزه و احساس نیاز به پژوهشگری، عدم وجود فرهنگ پژوهش و پژوهشگری، کیفیت پایین دوره‌های آموزشی و فقدان تسلط معلمان، عدم دسترسی به منابع و امکانات لازم، نبود نگرش مثبت در بین مسئولان و معلمان نسبت به اقدام‌پژوهی و دقت پایین در داوری گزارش‌ها بود. درنهایت راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت توسط شرکت‌کنندگان برای کارآمدتر کردن برنامه معلم‌پژوهنده و رفع تنگناهای موجود بیان شد.

کلیدواژه‌ها

ایمان، محمدتقی (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بازرگان، عباس (1385). جزوه آموزش اقدام‌پژوهی. تهران: دانشگاه تهران.
باقری، خسرو (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
چایچی، پریچهر؛ گویا، زهرا؛ مرتاضی مهربانی، نرگس و ساکی، رضا (1385). «ارزیابی میزان تحقق اهداف برنامه معلم‌پژوهنده». فصلنامه تعلیم و تربیت، 22(85)،108- 133.
حدیقی، آرمین (1385). بررسی نگرش دبیران شهرستان رامسر درباره میزان تأثیر آموزش اقدام‌پژوهی بر بهبود کیفیت به‌کارگیری عناصر برنامه درسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
حسن‌زاده، رمضان (1383). «بررسی موانع و عوامل کاربست یافته‌های پژوهشی توسط دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی». فصلنامه تعلیم و تربیت، 4(80)، 39 -68.
دلاور، علی (1395). روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
رضایی، منیره (1383). چیستی و چرایی اقدام‌پژوهی: راهبردی برای بهبود آموزش و تدریس. تهران: انتشارات پژوهشکده تعلیم و تربیت، وزارت آموزش‌وپرورش.
 ساکی، رضا و دیگران (1383). اقدام‌پژوهی: راهبردی برای بهبود آموزش و تدریس. تهران: وزارت آموزش‌وپرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت.
ضرغامی، سعید و بازقندی، پروین (1389). «نمودشناسی تجربه تحصیل در کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت معلم». فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 1(1)، 141-119.
عبیات، محمد (1386). بررسی میزان اثربخشی دوره‌های آموزش اقدام‌پژوهی از دیدگاه دبیران دبیرستان‌های شهرستان اهواز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
عنایتی، ترانه؛ ضامنی، فرشیده و قربانی، طلعت (1391). «بررسی موانع پژوهش از دیدگاه دبیران دوره راهنمایی بهشهر». فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 3(3)، 189- 205.
قاسمی‌پویا، اقبال (1392). پژوهش در عمل: راهنمای تغییر و تحول در کلاس درس و مدرسه. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
کشاورز، صمد و اخشابی، سهیلا (1394). «موانع و چالش‌های پژوهشگری در بین مدیران و معلمان آموزش‌وپرورش شهر تهران». کنفرانس بین‌المللی مدیریت و مهندسی صنایع، 1: 1- 45.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گال، جویس (1393). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم‌تربیتی و روان‌شناسی. ترجمه احمدرضا نصر و دیگران. جلد دوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
موسی‌زاده، سیده ‌عاطفه (1392). آسیب‌شناسی رویکرد اقدام‌پژوهی معلمان دوره متوسطه شهرستان بابل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
مهرمحمدی، محمود (1376). «نگاهی تازه به رابطه میان پژوهش و عمل تربیتى». مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، شماره 7 و 8.
موسوی، حسین؛ رمضانی، محسن و پاشا، رضا (1394). «علل تحقیق گریزی در آموزش‌وپرورش از دیدگاه معلمان دوره راهنمایی شهرستان نکا». کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی، شماره 1: 1- 19.
هاپکینز، دیوید (1384). پژوهش در کلاس درس (راهنمای معلمان). ترجمة مسعود وفایی و سیدعلی اکبر مرعشی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگ.
Borg, S. Alshumaimeri, Y. (2012). University teacher educators research engagement: Perspectives from Saudi Arabia, Teaching and Teacher Education, 28, 347- 356.
Center for Academic Integrity (1999). The fundamental values of academic integrity: Honesty, trust, respect, fairness, and responsibility. Durham, NC: Duke University.
Given, L. M. (2008). The SAGE encyclopedia of qualitative research methods. (Ed). London: Sage.
Heidegger, M. (1996). Being and Time, Trans. J. Stambaugh, New York: State University of New York Press.
Holloway, I & Wheeler, s.(2002). Qualitative research in nursing. (2nd Ed). London: Blackwell publishing.

McNiff, J; with Whitehead, J. (2002). Action research: Principles and practice. 2nd Edition Routledge; 2 edition (January 11, 2002).

Mertler ,Craig A. (2012 ).Action Research: Improving Schools and Empowering Educators,sage

Schmelkin, L.P., Gilbert, K., Spencer, K. J., Pincus, H., Silva, R. (2008). A Multidimensional Scaling of College Students’ Perceptions of Academic Dishonesty. The Journal of Higher Education, 79(5): 587-607.  

Sokolowski, R. (2000). Introduction to phenomenology. Cambridge, NY: Cambridge University Press.
Wendyg Black,W.(2010). Levels of Research Engagement. Retrieved from Base Article.com.
Van Manen. M .(2001). Researching lived experience human science for an action sensitive pedagogy. (3nd Ed). Ontario: Althouse Press.
Vogrinc, J & Zuljan ,M. (2009). Action research in schools – an important factor in teachers’ professional development. Educational Studies, Vol. 35, 53–63.