نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دوره دکتری روان شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش یادگیری مغزمحور و آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد فراحافظه کودکان مبتلا اختلالات یادگیری خاص بود. روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس‎آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری خاص مراجعه کننده به مراکز اختلال یادگیری شهر تهران در سال تحصیلی 1398-1397 بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 45 از آنان در سه گروه آموزش یادگیری مغزمحور (15 نفر)، گروه کارکردهای اجرایی (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. گروه‌های آزمایش تحت آموزش یادگیری مغز محور(8 جلسه 60 دقیقه‌ای) آموزش کارکردهای اجرایی (20 جلسه 60 دقیقه­ای) قرار گرفتند؛ اما گروه کنترل هیچ‌گونه مداخله­ای از آموزش یادگیری مغزمحور و کارکردهای اجرایی دریافت نکردند. از پرسشنامه اختلالات یادگیری کلورادو توسط ویلکات، بوادا، ریدل، چابیلداس، دفریس و پنینگتون (2011) و فراحافظه اثنی عشری، حسینچاری، جوکار، فولادچنگ و خرمایی (1397) به منظور گردآوری اطلاعات استفاده شد. تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از اجرای پرسشنامه­­ها از طریق نرم‎افزار SPSS نسخه 24 در دو بخش توصیفی و استنباطی (تحلیل کوواریانس چندمتغیره و آزمون تعقیبی بن­فرونی) انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که هر دو مداخله آموزش یادگیری مغزمحور و کارکردهای اجرایی به ‌کار رفته در این پژوهش می‌توانند عملکرد فراحافظه کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری خاص را بهبود بخشند، اما آموزش یادگیری مغزمحور دارای تأثیر بیشتری بر بهبود عملکرد فراحافظه کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری خاص بود. بر اساس نتایج این پژوهش، آموزش یادگیری مغزمحور و کارکردهای اجرایی مداخلات مؤثری در بهبود عملکرد فراحافظه کودکان مبتلا اختلالات یادگیری خاص دارند اما تأثیر یادگیری مغزمحور ببیشتر بود.

کلیدواژه‌ها

اثنی‎عشری، ندا؛ حسینچاری، مسعود؛ جوکار، بهرام؛ فولادچنگ، محبوبه؛ و خرمایی، فرهاد. (1397). ساخت و اعتباریابی مقیاس فراحافظه برای نوجوانان. مجله روان‌شناسی شناختی، 6(3)، 10-1.
ارسلانی، فهیمه؛ شیخ، محمود؛ حمایت طلب، رسول؛ باقرزاده، فضل­الله؛ و باقرزاده، فضل­الله. (1397). اثربخشی برنامه حرکتی منتخب بر حافظه کاری، توجه و مهارت­های حرکتی دانش­آموزان دارای اختلالات یادگیری ریاضی. فصلنامه طب توانبخشی، 1(1)، 10-1.
افشاری، علی؛ و هاشمی، زهره. (1397). اثربخشی طرحواره‌ درمانی بر رفتارهای ایذایی دانش‌آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری. مجله ناتوانی­های یادگیری، 7(4)، 20-7.
آقابابائی، سارا؛ ملک­پور، مختار؛ و عابدی، احمد. (1391). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری املا. تازه­های علوم شناختی، 14(2)، 72-63.
حاجلو، نادر؛ و رضایی شریف، علی. (1392). بررسی ویژگی­های روانسنجی پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو. مجله ناتوانی­های یادگیری، 1(1)، 43-24.
حشتمی، رسول؛ اصل اناری، روح اله؛ و شکراللهی، رقیه. (1395). اثربخشی تکنیک­های بازی درمانی گروهی بر اضطراب حالت، احساسات مثبت و سطح سازگاری عمومی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری خاص. مجله ناتوانی­های یادگیری، 5(4)، 24-7.
خانجانی، زینب؛ صالحی اقدم، خدیجه؛ و عافی، الهه. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر بازتوانی شناختی در بهبود حافظه دیداری و شنیداری کودکان با اختلالات یادگیری همراه با بیش‌فعالی و اختلالات یادگیری بدون بیش‌فعالی. نشریه آموزش و ارزشیابی، 11(43)، 44-29.
خسروتاش، پریسا؛ ابوالمعالی، خدیجه؛ و هاشمیان، کیانوش. (1396). مقایسه اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی و آموزش اجتماعی- هیجانی بر بهبود عملکرد توجه مداوم در دانش­آموزان با اختلال ریاضی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 7(27)، 113-79.
دلاور، علی. (1396). روش­های تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، ویرایش(ویراست) جدید، تهران: انتشارات ویرایش.
روح الامینی، شکوفه؛ سلیمانی، مهران؛ و واقف، لادن. (1397). اثربخشی تحریک الکتریکی مستقیم فرا جمجمه­ای مغز بر توجه انتخابی و انعطاف­پذیری شناختی دانش­آموزان با اختلال یادگیری خاص خواندن. مجله ناتوانی­های یادگیری، 8(1)، 41-23.
سیفی، سمیه؛ ابراهیمی قوام، صغری؛ عشایری، حسین؛ فرخی، نورعلی؛ و درتاج، فریبرز. (1396 الف). اثربخشی یادگیری سازگار با مغز بر مؤلفه‌های برنامه‌ریزی و حل مسأله‌ی کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان دبستان. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 13(43)، 118-101.
سیفی، سمیه؛ ابراهیمی قوام، صغری؛ عشایری، حسین؛ فرخی، نورعلی؛ و درتاج، فریبرز. (1396 ب). اثر یادگیری سازگار با مغز بر انعطاف پذیری شناختی و توجه انتخابی دانش­آموزان. تازه­های علوم شناختی، 19(3)، 61-51.
سیفی، سمیه؛ ابراهیمی قوام، صغری؛ عشایری، حسین؛ فرخی، نورعلی؛ و درتاج، فریبرز. (1396). اثربخشی یادگیری سازگار با مغز بر مؤلفه‌های برنامه‌ریزی و حل مسأله‌ی کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان دبستان. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 13(43)، 118-101.
عبدالمحمدی، کریم؛ علیزاده، حمید؛ غدیری، فرهاد؛ طیب لی، معصومه؛ و فتحی، آیت­اله. (1396). بررسی ویژگی­های روانسنجی پرسشنامه درجه­بندی رفتاری کارکردهای اجرایی در کودکان 9 تا 12 سال. فصلنامه اندازه­گیری تربیتی، 8(30)، 151-135.
عزیزیان، اسدزاده، علیزاده، درتاج و سعدی­پور، 1396). طراحی بسته آموزشی کارکردهای اجرایی و ارزیابی اثربخشی آن بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دیرآموز. دوفصلنامه علمی و پژوهشی راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(8)، 138-113.
فتحی آشتیانی، مینا؛ اخوان تفتی، مهناز؛ و خادمی، ملوک. (1395). اثربخشی آموزش شناختی بر سرعت پردازش و حافظه کاری کودکان مبتلا به ناتوانی­های یادگیری. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 12(41)، 142-125.
نوده­ئی، خدیجه؛ صرامی، غلامرضا؛ و کرامتی، هادی. (1395). رابطۀ کارکردهای اجرایی و ظرفیت حافظۀ کاری با عملکرد خواندن دانش­آموزان: نقش سن، جنس و هوش. فصلنامه روانشناسی شناختی، 4(3)، 25-11.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5). American Psychiatric Pub.
Caine, R. N., Caine, G., McClintic, C., & Klimek, K. (2005). 12 brain/mind learning principles in action: the fieldbook for making connections, teaching, and the human brain. Corwin Press.
ElAdl, A. M., & Saad, M. A. E. (2019). Effect of a Brain-Based Learning Program on Working Memory and Academic Motivation among Tenth Grade Omanis Students. International Journal of Psycho-Educational Sciences, 42-50.
Martin, k. L. (2006). Perceptions of brain-based learning from principals in the Bulloch country school system, Georgia Doctoral Dissertation, union Institute & university cincin nati, Ohio.
Miciak, J., Cirino, P. T., Ahmed, Y., Reid, E., & Vaughn, S. (2019). Executive Functions and Response to Intervention: Identification of Students Struggling with Reading Comprehension. Learning Disability Quarterly42(1), 17-31.
Saleh, S., & Mazlan, A. (2019). The Effects of Brain-Based Teaching With I-Think Maps and Brain Gym Approach towards Physics Understanding. Jurnal Pendidikan IPA Indonesia8(1), 12-21.
Seamens, A., Taussig, B., Penziner, K., Smidt, A., & Lawley, L. P. (2016). Exploring the prevalence of learning disabilities in children with cutaneous mastocytosis: A pilot cohort study. Journal of the American Academy of Dermatology75(6), 1254-1255.
Willcutt, E. G., Boada, R., Riddle, M. W., Chhabildas, N., DeFries, J. C., & Pennington, B. F. (2011). Colorado Learning Difficulties Questionnaire: validation of a parent-report screening measure. Psychological assessment23(3), 778.